Þjóðviljinn - 28.04.1972, Blaðsíða 7

f

T
Föstuclagur 28. apríl 1972 — ÞJÖÐVILJINN — SlÐA 7
Efasemdir um blessun hagvaxtarins
Glæpsamleg sóun
kapítalismans
og andóf
vinstrí manna
Verksmiðjubákn eins og þetta virðast renna stoðum undir þá
hugleiðingu Mansholts, að stöðva beri hagrvöxt og banna frek-
ari iðnvæðingu
Kosningabaráttan, sem nú er
nýlokið í Fra.kklandi, hefur m.
a. gert það að verkum ,að and-
staðan milli ♦'kommúnista og
hirana svoiköilluðu róttæKu
vinstri manna veirður sáiMlt
auigtjósari. Báðir eru að vísu
andvígir EíBE, þótt kommúnist-
ar vilji sýna þá andstöðu með
því að greiða atkvæði gegn því
en róttaakir vinstri menn vil.li
sitja hjá og neita því „að taka
þátt í skrípaileiknum“. Eh eitt
meginatriðið í áróöri kommún-
ista sýnir að mikill sikoðana-
munur er á balc við bessia sam-
eiginleigu andstöðu.
Strax þégar kosndngaibaráttan
hófst, drógu kommúnistar fram
sikýrslu eftir Sicco Mansholt,
formann Evrópunefndarinnar í
Bruxeilles, sem hafði verið birt
nokkru áður en enga atihygii
vakið. Sögðu þeir, að skýrslan
vasni’ ieyniáaetlun um nýsiköpun
Efnahagsibandalaigsins, og sýndi
því hvað alþýða Fraklklanda
geefi átt' rh vændum.
Skýrsla Mansholts var að vísu
engin áætlun, heldur persónu-
legar hugleiðingar höfundar
ætlað'ar yfirvöldum Evrópuríkj-
anna. En það skiptir litlu máli,
því að innihald hennar var ekki
síður byltingarkennt fyrir það.
Manshclt hafði lesið niðurstöð-
ur rannsókinar, sem vísindamenn
frá M. I. T. í Bamdarkjumum
voru nýieiga búnir að gera á
mengun í hedminum og fáir
höfðu tekið alvarlega, og varð
hann svo skelkaður við að hann
fór strax að velta þessum mál-
um fyrir sér í sambamdi við á-
standið í Evrópu. Megimatriðin
í hugieiðingum Mansholts voru
þessd:
KAPÍTABISMI
= LÍFSHÆTTA
Líf mannkynssins er í hættu,
ef lö'gmál kapítalismans verða
látin ráða efnaihagslífinu áfram
Hamn byggist eingöngu á gróða-
fí’kn, á samkepphi fyrirtæk.ia,
sem miða einungis við eigin
hagsmuni, og á stöduigri úr,-
þenslu, þ. e. a. s. á síaukinni
framleiðslu og sölu. Það er því
nauðisynlegt að gera vörui-nar
þannig úr garði að þær eyði-
leglgist sem fjTst og búa stöð-
ugt til nýjar þarfir, svo að
menn kaupi sífelt meira og
meira. Afleiðingin af þessu
verður óhjákvæmilega hroðaleg
sóun náttúruauðlindia, og nátt-
úiuspjöll af veirsta tagi. Það er
brýn nauðsyn að stöðva sem
fyrst þessa viliimannlegu rán-
yrkju, sem cyðiloggur umhverfi
mannsins vegna stundairhaigs-
muna. Til þess þarf að grfpa
til mjög strangra ráðstafana.
Það verður að stöðva hag-
vöxtinn í „auðuigum" löndu-m.
þ. e. a. s. banma freikari iðn-
væðingu og leyfa elnxmgis að
endux-nýjaður sé sá iðnaður, sem
þeigar er fyrir hendi.
Það verður að minnka málm-
neyzlu um þrjá fjórðu með því
að nota aftur brotamálma á
kerfisibundinn hátt og gera all-
ar fraimleiðsluvörur þannig úr
garði að þær endist sem mest.
Til þess að þetta sé unxit
verður auðvitað að taka upp
strangan áætlunarbúskap, sikipu-
leggja vandlega notkun hrá-
efna og byggja upp grundvall-
areiningar (sem minna mjög á
samyi-kjuibú í Israel eða Kína)
til að taka þátt i ákvörðunuim
og sikipulagi.
Að lokum er nauðsynlegt að
taka u,pp stranga taikmörkun
bax-neigna, því að þótt fólks-
fjölgun sé elkiki vandamál x öll
um Evró'puríkjunum, er vist að
hiúri verður orðið illleysanlegt
vandamál fyx*ir a-ldamótin. Það
verður ógerningur að fá ýms-
ar þjóöir þriðjá hei-msins til -að
takmarka fólksifjölgun, ef iðn-
aðarríkin ganga ekki á undan.
HVAÐ ER VELFERÐ?
Mansholt telur að þessar að-
gerðir hljóti að hafa þær afledð-
ingar að efnisleg velferð manna
minnkar og frjáls notknn auð-
lindannia verður talkmörkuð. En
hvað er etfnisleg velferð? Er
víst að líf manna verði fátæk-
legra, þótt hver maður fái færri
pör af skóm, fœrri fermetra af
vefnaði, minna aif bensíni, is-
sképum, bílum, sjónvarpstækj-
um-, niðursuðudósum og slíku?
Mansiholt telur að sjálfsögðu að
svo þurfi ekki að vera. Flestar
neyzluvörur eru gerðar til þess
að eyðilegigjas-t fljótléga eða
faiía úr tízku svo að þeim verði
hent. Það er tækniléga auðvélt
að framleiða föt og skófatnað,
sem slitna mjög seint, og vélar,
sem panga áratugutn saman,
o2 auðvelt er að gera við (eins
og bílar voni t. d. gei-ðir áður
fyrr). Eirikabílar geta vikið fyr-
ir ailmennin-gssamgöngutækj um,
sem eru þannig gerð að þau
valda lítilli eða enigri mengun,
o. þ. h.
Á þennan hátt gæti líf manna
í rauninni orðið miklu auðveld-
aira, þvi unnt yrði að stytta
vinnUitímann mjöig mikið, þegar
fmmleiðslain verður minnkuð.
Þá getur þrældómur manna i
verksmiðjum horfið, og ednnig
stöðugur eltingaleikur við
ncyzluvörur, sem bila jafnóðum
Það er ekki fáránlegt að ætla
að á þann hátt geti „frjáls
notkun menninigartauðlindanna“
kornið í staðdnn fyrir stjörn-
lausa sóun náttúruauðlindanna.
Þegar hér er komið veltir
Manshoit því fyrir sér hvort
slfkar aðgerðir sem þessar fái
samrasmzt núverandi þjóðskipu-
laigi, og bvort unnt sé t. d,. að
viðhalda framleiðslukerfinu. En
hann telur að þeirri spurningu
veröi ekki svarað öðru vísi en
neitandi. Það má reyndar telja
Euglljást, því kiapítailismi án hag-
vaxtar getur ekki haft annað
í för með sér en stórfellda
kreppu, atvinnuleysi og gjald-
þrot. Kapítalismi, sem byggist
ekki á gróðahu-gsjóninni, er al-
ger mótsögn.
Sjaldan hefur verið gefið út
jafnbyltingarkeinnt opinbert
Skjal og skýrsla Manslholts, því
að af henni verður ekki önnur
ályktun dregin en sú að lífs-
nauðsynlegt sé að hverfa _ fi-á
efnabagskerfi kapítalismans og
taka upp steftnu, sem er þver-
öfuig við þá stetou, sem stjórri
Pompidous og allar aðrar
stjórnir EBE-landanna fylgja
og eru líklegar til að fylgja.
Þetta er ekkd sízt athyglisivert
fyrir þá sök, að Sicco Mans-
holt er langt frá því að vera
„óður byltingarmaður". Hamn
er aðeins heiðarlegur hollenzk-
ur jafnaðarmaður, sem heifur
orðið skelfdur yfir þróun síð-
ustu ára.
KOMMÚNISTAR
Menn skyldu þvi ætla að
kommúnistar hefðu gripið
skýrsluna feging hendi, því að
hún staöfestir sitt hvað, sem
þeir hafa lengi haldiö fram. En
það fór á aðra leið. Stjóm
franska kommúriistafflokksins
birti kafla úr skjalinu á á-
berandi stað í málgagni sínu
L’Humanité og með flennistór-
um fyrireögmxm. En kommún-
istar lögðu aðeins áherzlu á
nokkur atriði, sem þeir tóku
algerlega út ' úr samhengi: að
talað væri um að stöðva hag-
vöxtrnn, draga úr efnislegri
velferð almennings og minnka
var túlkun þeirna á þvi atriði
skýrslunnar. að nauðsyn.legt
væri að taka uop strangan á-
ætlxíriarbúskan fyrir alla Evr-
ópu). Þessi síða úr miálgagninu
var síðan prentuð sér sem
dreifibréf og límd upp á veggi,
svo að allir gætu kynnzt leyni-
t—nvei afturhalds'ins.
Ástæðu þessarar afstöðu er
vafalaust að finna í breyttu
fylgi kommúniistafiokksins. Þró-
unin hefur að umdanföxTiu
stef nt æ meira í þá átt að f lokk-
urinn haffl stuöningsmenm sína
einkum meðal þeirra verkai-
manna, sem eru að koma uindir
sig fótunum í neyzluþjóðfé-
laginu, og leiðtogar hans gera
sér sífellt meira far um að
ná til bjargálna midistétita.
Þessir menn vilja ekki styðja
þá hægrl flokka, sem fara nú
með völd í Frakklandi. en enu
hrifnir af kommúnistuim, m.a.
af því að þeíir hafa orð á sér
fyrir að vera duiglegir stjórn-
endur þar sem þeir ráða bæj-
arfélögum. En þessir stuðn-
ingsmenn kommúnlsta veröa
hins vegar dauðhræddir í hvert
siinn þegar ney zluþj óðfél ag5ö,
sem þeir eru að berjast við
að öðlast Ihlutdeild í, er vé-
fengt, því að þeir óttast það
mest að missa það, sem iþeir
hafa.
Róttækir vimstni merin líta
skýrsIuTia vitanlega allt öðrum
augum en kommúnistar. Einn
þeirra, Midhel Bosquet, efna-
hagssérfræðimgtur vikuiritsms Le
Nouvel Observateur, gekk jafn-
vel svo langt að kalla hana
„litlu rauðu bók“ Miansholts,
fyriir að hafa vakið athygli
manna á henni. En þessdr menn
hafa takmarkaða áiheym, og
líklegt er að langflestir kyninist
skýrslunni í útleggingu komm-
únistaflokksiris.
VINSTRI MENN
En margir harma það nú að
vinstri menn í Frakklandi hafi
ekki getað orðið sammiála um
afstöðuna til EBE, þegar at-
burðimir sýna að grunur þeirra
um tilgang Efnahagsbandalags-
ins er á rökum reistur. Það
er nú orðinn siður, sem fer
stöðugt i vöxt, aö iðjuhöldar
og fjármálamenn hinna ýmsu
Evrópulanda hittast og bera
saman bækur sínar. En það er
líka siður, að ( hvert skipti
sem erlendur vinstri maður
ætlar að koma til Frakklands
til að taka þátt í f.undi eða
umræöum. er honum ekki
hleypt inn í landið Bemadette
Devlin var bannig semd til
baka _með fvrstil fflugvél. þeg-
ar hún kom til Bordeaux í
marz til að halda ræðu á fundi
um írlandsmálið. og þegar
hopur vex-kaiýðsieiðtoga
kom méð skipi til Calais fyrir
fáum dögum til að ræða við
franska félaga sína um EBE,
beið lögreglan eftir þeim á
I' n fn a rlrn ’k'-' n -11 ] ttx grq fyrir
jámum. Það er því ekki að
furða þótt margir haldi því
fram að sameinuð Evrópa mumi
ekki hafa í för með sér aukið
og víkkað atbafnafrelsi fyrir
aðra en fjármálamenn og iðju-
hölda.
e.m.

Edward Gierek þykir á ýmsan liátt hafa staðið sig allvel í því að hressa upp á efnahag og lífskjör í Fóllandi eftir að hann tók
við vöidum snemma í fyrra — en þá höfðu verðhækkanir og aðrar óvinsælar ráðstafanir leitt til þess að verkamenn í hafnarborg-
um landsins gerðu uppreisn. Gierek er ekki einn stjórnmálamanna um að semja sig að alþýðlegum háttum — hér sést hann taka j
við brauði og salti, hinu sígilda tákni um gestrisni í sveitum Iandsins. Helzta vígorð Giereks um þessar mundir er þetta: „Við meg-
■m ekki láta okkur úr greipum ganga þau tækifæri sem sósíalisniinn býður upp á*.
. . . en sú tillaga sýnist hæpnari þegar menn rifja það upp að á
stórum svæðum innan EBE er umhorís sem hér — hrörnandi,
þétt setin hverfi þar sem frumstæðustu þægindi vantar.
og þakkaði hann kommúmistum
í x i
I