Þjóðviljinn - 17.05.1972, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 17. mai 1972 — ÞJÓÐVILJINN — SlÐA 'J
Avarp Einars Braga
á baráttufundi í minningu
Jóhannesar úr Kötlum
Einar Bragi
Vinir og félagar.
1 síðustu bák Jóhanncsar úr
Kötlum cr Ijlóðið
E I N F A R I
Loks cr ég kominn hcim
í hof minna jökia
hljóðpípuleikari jónsmcssunótta
rautt við íshjarans rönd
hcfur lítið blóm
rót sína fest í bergi
eitt
í allra dísa óvild nú vjer
göngum.
Góðu heilli lserði þjódin um
síðir að hlusta á rödd Jónasar,
sækja sér í ljóð hans lífsnær-
ingu og andans reisn. sem
reyndist henni öllu dýrmætari
í sókn til frelsds og manndóms.
Fyrir bregður í ljóðum Jó- -
hannesar úr Kötluon sárum
vonbrigðum yfir sofandahætti
þjóðarihnar og ekki sízt ein
til hvers er að tala um réttlátt
þjóðfélag í landi, sem vopna-
strákar heimsauðvaldsins hafa
að fótaþurrku? Hver væntir
þess í alvöru, að krafan um
samfélag vinnandi manna nái
eyrum ísJendinga, meðan þeir
sitja eins og ærð og ráðviíllt.
börn í kerru skröltandi aftan i
stríðsvagni stórveldiis, sem veð-
ur brennandi og myrðandi yfir
land hverrar þjóðarinnar af
þeim lið?
Hvar leynast þcir mörgu
Og smáu?
Hví neitarðu, Saga,
að sýna mér allt?
— Ég sakna þess bamslega
og hlýja.
sem móðurlaust ók
upp í síðkvöldið svalt
á silfurreið mánans — til skýja.
Þá sjónir mér lokast
að líðinni öld,
ég legg frá mér bókina góðu. —
Nú geng ég með Ijós yfir
landið i kvöld
og leita að gröfunum hljóðu.
er aðcins i hyllingum
hjartnanna sjást
og hníga að takmarki einu:
að geyma í mold sinni
alla þá ást,
sem aldrei var getið að neinu.
Og landið mér opnast
sem iðandi haf
af almúga kynslóðum liðnum.
sem sagan ei offraði orði
né staf
og eru því vanastar friðnum.
— Þær hópast um sál mína,
hægar sem biær,
méð hjúfrandi góðleika í fási.
Hin framliðnu hjartaslög
færast mér nær,
og fótatak heyrist í grasi.
Jóihannes er hér raunar að
stjómarstólum sitja menn, sem
vid höfum sjálf eflt til valda,
og £ stjóirnarsáttmáianum stend-
ur: „Varnarsaimnin.gurinn við
Bandaríkin skal tekinn til end-
urskoðunar eða uppsagnar í því
skyni, sð varnarliðið hverfi frá
íslandi í áföngum. Skal að bvi
stefnt, að brottför liðsins eigi
sér stað á kjörtimabilinu“. Æg
vil elcki að svo komnu gera
lítið úr þessu ákvæði. Ég tek
skýrt fram, að einmitt semher-
námsandstæðingur tel ég skylt
að styðja þessa stjórn meðráð-
um og dáð, því að svo þung-
lega sem okikur þykir horfa um
mál málanna unddr vinstri-
sitjórn, er væntanlega öllum
ljóst, að við hægristjóm væri
e'kki aðeins vonlaust um aflétt-
ingu hersetunnar, heildur yrði
stórlega á hemáminu hert. Það
væri mikil ógaafa, ef vinstri-
stjórnin hrökiklaðist frá völdum
vegna umburðarleysis vinstr.-
manna með þeim afleiðingum,
að við fengjum yfir okkur nýja
hemámsstjóm í líkingu við þá,
sem íslendingar píndust undir
af átrúlegu umburðarlyndi á
ánnáin áratug, éfitir að vinstri-
stjórnin fyrri féll að þarflausu.
Hinu komumst viðekki fram
hjá, að þrátt fyrir vinstristjóm
og þrátt fyrir lófiorð um aflétt-
svalar lindir frá sólbráð
hríslast um ökla
sviðinn eyðist mcð hverju
skreii
lokið er flótta
heiðríkja fyllir tímahs
og rúmsins tóm
tál og efi
leynist nú hvergi
ég finn ckki framar tii ótta
fel mig guði landsins
og spyr ckki um ncitt.
Kveikjia þéssa dýria ljóðs er
efialaust fö'gnuður skáldisins við
komu þess í Þórsmörk eitthvert
vorið, og svo snilldarlega er
hinni djúpu náttúruskynjun til
skila haldið, að þótt ekki væri
nema vegma hennar einnar, er-
um við heilu kóngsríkd auð-
ugri að lestri lokíiúto. En nú
þegar Jóhanncs úr KötliUin
hefur gengið hið dimma fet,
sem hverjum manni er gert
að stíga einn, nú þðgar hann
er kominn heim í hof sinna
jökla og hefur fialið sig guði
landsins, þá leita rætur ljóösins
enn dýpra £ vitund lesandans,
þá opnar þcssi óður einfarans
allri þjóð sýn yfir óendanlegar
víðáttur: drengilegt á bak sjá-
um við skáldið góða hVerfa £
vorbJáa firrö á vit Egigerts,
Jónasar, Steingríms, — en um
leið verður okkur blómið rauða,
sem hann rótfesti hér norður
við strönd ísihjarans, hjart-
fódgnara en nokkru sinni fyrr.
Við finnum, að öll í samein-
ingu berum við ábyrgð á vexti
þess: það er lífsblómið okkar,
sem stendur £ stoltrii tign á
sínum legg sem lifandi brýning
við mannslund okkar að sýna
og sann-a. að rauðum sviffræj-
um þess hafi akki Verið til
einskis sáð í sálir fslenzkra
manna. — Því hvað stoðar það
þjóð að eignast sfcáld, sem gefa
henni án sfcilyrða ailla auðlegð
anda sfns, vinma henni af son-
arlegri ást og göfugu hjarta
allt sitt lífsverk, ef hún lætur
sér fátt um finnast, ef hana
brestur giftu til að gera frels-
ishuigsión þcirra og drauma um
fegurra mannlíf að dýpsf.a
veru'leik tilveru simnar? í eff-
irmælum um Jónas Hallgrfms-
son víkur Konráð að slíku hlut-
skdpti þjóðar:
Nú hlustum vjor og
hlusta munum löneum,
en heyrum ei — bví drottinn
vizkuhar
viii ekki skapa skálrtin
handa öngum;
nú skiljum vjer, hvað
missirinn er sár,
Ubðarleysi skáldamna. I síð-
ustu bók hans, Ný og nið, ér
þétta örstutta Viðlag:
Vetrarblómið er sprungið út
og fyrirmálsærin bcrin
— en ckki kvakar
íslandsfuglinn
oftar á vorin:
með demantsdaggarði
gullskefturu
var tungan úr honum skorin.
Daþurfeg O'rð, en of sönn —<þvf
miður.
Við erum ekkd samam komin
á þessari stundiu til að þylja
hannatödur yfir missi mikiis
sikálds og mianns, sem við sökn-
u>m sáran, heldur til að hlýða á
orð hans o-pnum huga, fagna
þeim verkum, sem Jóihannes úr
Kötlum gaf þjóð sinni til ævim-
legrar eignar, sækja í ljóðhans
logamn rauða, efdast af eldmóöi
hans til aukinnar baráttu fyrir
lífs'hagsmunum þjóðarinnar.
Éins og löngum fyih ber
frelsiismál hennar öllu ofar. Því
Nú í maí-mánuði stendur U!
að hefja rnikla útrýmingarhei--
ferð gegn mávabyggðinni á Maí
eyju í Forth-firði í Skotlnndi
(Isle of May Firth of Fort'h).
Þarna er heimkynni um 35
þúsunda máva, og verður reynt
að útrýma allt að helmingi
þeirra meö því að eitra fýrir
þá. En helzt vildu menn losna
við þá alla. Þetta kanm að sýn
ast harkaleg íhlutun um skip-
an mála í ríkd náttúrunnar, en
annarri, ef hún reynir að varpa
af sér okinu og taka örlög sin
f eigin hendur? Nei. hversu
lengi sem við veltum þessum
málum fyrir okkur, verður
niðurstaðan alltaf ein og söm:
hcrinn verður að fara, Fyrr en
þeirri aifmengun er lokið, verð-
ur elcki hægt að draga and-
ann í þessu landi..
En hver mun þá losa það
þrælatak, sem bandaríska her-
veldið er búið að ná á ísflfenzku
þjóðinni?
Þið kannist öll við Þegna
þaignarinnar, lokakvæðið i
Hrímhvítu móður. Framar í
bókinni eru kvæði um stóru
nöfnin og tímamótaatbuirði í
frelsisbaráttu íslendinga. En
skáldið finnur, að einihver nöfn
og ekki fá hafa gleymzt, þegar
sagian var skráð:
I das hef ég ltannað
hin sannfróðu svið
cg séð hina stóru og fáú.
En hvar cru liinir, sem lögðu
cyjan stendur einmitt undir
náttúruvermdariögum og sér-
fræðingar telja bráða nauösyn
bera til að stemma stigu við
útbreiðslu mávsins. Því það er
mávurinn, sem er að færa iít
valdi sitt á kostnað annarra
fuglategunda og spillir raunar
einnig á annan hátt jafnvæai
í náttúrúnmi.
Fyrir 30-40 árum var það aö
eins lítill hópur máfa seim að-
setur hafði á Maí-eyju, en síð-
yrkja um fólk liðinnar aldár,
um hina nafnlausu hirð Jóns
Sigurðssomar, um mæðurnar
sem kenndu börnum sínum ætt-
jarðarkvæði góðskáldanna, um
vinnulúna karlana sem stóðu
með knýtta hnefa albúnir e.ð
verja Skúia Thoroddsen. Án
atfylgis þessa fólks hefðu eng-
ir umtalsverðir sigrar unnizt.
En hvað getum við af þessu
lært? Hefur frelsisbarútta þ.ióða
tekið eðlis'breytingu, t. d. frá
því á öldinni, sem leið? Nei.
Hver sem sjónina hefur getur
sannfiærzt um það á hverjum
degi, að alþýöan og alþýðan
eiri er þess megnug að hrinda
hverri aðför að frelsi þjóðanna,
og án liðsinnis hennar standa
jafnvel hinir gáfuðustu og
drengilegustu leiðtogar mátt-
váiria. Takist því ékki að vekja
alþýðuna, ve-kja þjtóöina, verð-
ur Island hernumið enn um ó-
fyrirsjáanlegan tima. Vígstaða
hernámsandstæðinga er dálítið
óvainaleg nú um stundir. f
an tók honum að fjölga heldur
en ek'kii hressilega. Nú er svo
komið að krlan sést ekki leng-
ur á eynni, en árið 1946 verpiu
þar um 8 þúsund pör. „Ekki
af því, að mávurinn ráðisit á
kriuna“, segdr Frank Hamilton
á Skotlands-skriiflstofu Kon-
unglega þrezka fugJaverndunar
félagsins, „heildur helgar hann
sér landið- Þegar svo krían
kemiur á vorin sunnan úr Afr-
íku, þá er eklkert rúm fýrir
hana lengur“.
En þéttori mávalbyggð á
eynhi fylgir það líka að gras-
tegundir hopa af hólmi fyrir
jurtum sem þola fugladritið
botur. Það losnar um jarðveg-
inn og uppblástur gerir vart
við sig að vetraríaigi.
Mávúrinn er óveQkorniinn
gestúr víðar en í Forth-firði.
I>að eru uppi ráðagerðir umað
eitra fyrir þau 150 mávaþör
sem búa ú Inchmickery-eyju
rétt fýrir utan Edinborg, en
þar vorú um þúsund kríur á
hverju sumri þangað til ný-
lega. Krían er flúin úr öllúm
Forbh-firði nema frá eynni
Fidra við North Berwick, en
elcki heldúr þáir verður hehni
lengi til setu hoðið. Þar voru
komin 80 mávapör í fyrra og
þau eru orðin 130 í ár.
ingiu hersetunnar, erum við
kivíðafull um úrslít herstöðvar-
málsins. Hemámssinnar erú
kampakátir yfir, að þeir eigi
innan stjórnarfloiókanna ná-
kvæmlega þann fjölda banda-
manna, sem nægi til að sundra
stjóminni og gera vonir okkar
um herlaust ísland áð engu.
Vonandi hafa þeir of snemma
fagnað. En það væri ófyrir-
gefanlegt andvaraleysi að sitja
með hendur í skauti eins og
ekkert væri að óttast og bíða
þess, að þing og stjóm láti alla
drauma okkar rætast. 1 frelsis-
stríði hersetínnar þjóðar er
hvíldárdáigur énginn-.
„Vor allra bíður orrahrið
um óskastein,
sem týndist nið‘r í
málmsins möJ
og mannabein.
Það cr vor hugsjón,
hædd og smáð,
sem hviíir þar.
Vor hugsjón — þejta undraorð
sem eitt sinn var.”
Eitrunin verður firamkvæmd
með ýtrusfcu gát, svo að sem
minnst af öðnim tegundum a£
mávi drepist. Notað verður efn-
ið alpha-cliloralose sem verkar
kvalalaust. Það verður sett í
brauð sem verður lagt nálægt
hreiðrum mávanna. Búizt er við
að æðd margir mávar deyi á
hreiðrunum, og verða skrokk-
arnir hirtir á hverju fcvöldi um
leið og óétinn dagskammturinn
af brauði verður fjarlægður.
I>að er maðurinn sem er á-
byrgur fyrir hinni óhugnanlegu
fjölgun mávsins á eyjum Forth-
fjarðar, og það er þvf eðlilegt
að maðurinn reyni að kippa
hlutunum í lag. Byggingarstarf-
semi og aörar mannaferðir með
ströndum fram hafa rekið fjölda
fiuigla burt frá meginlandinu, en
jafnframt hefur fallið til miklu
meira af fæðu fyrir mávinn en
áður var. Hann gæðir sér á
því sem fiskimenn kasta fyr.
ir borð á bátum sínum, úr-
gangi frá sveitabæjum og mat-
arleifum á sorphauigum stór-
borgárinnar og annarra bétt-
býlissvæða. Það er því ekki
lcngur nein hætta á hUngur-
dauða að vetrarlagi hjá þessum
skozku mávúm.
(Heimild: Sunday Times).
að krían lifi
Hvað mundu þá ekki Skotar gera
ef þeir ættu þinn Ijúflynda
æðarfugl að verja? Fugl sem auk
þess reitir af sér gulls ígildi?
Margir hafa veitt athygli síauknum ágangi svartbaks
í grennd við verstöðvar á íslandi, en hann hefur löngum
þótt hieldur hvimleiður fugl. Raunar hefur það lengi
verið stefna að útrýma svartbaknum eða a.m.k. takmarka
viðgang hans, en óhætt er að fullyrða að þau gæði sem
til hans falla á útgerðarstöðum gera betur en vega upp
á móti eyðingaraðgerðum af hálfu bænda. Spurningin er
hvort tímabært er að hefja slcipulagðar aðgerðir gegn
svartbaknum líkt bví sem gert er í Skotlandi gegn máv-
inum í Forth-firði og frá er sact í oftirfarandi grein.
i
i
t