Þjóðviljinn - 08.12.1972, Blaðsíða 7

Föstudagur 8. desember 1972 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 7
Stefán Karlsson
um mannaráðningar útvarpsins:
■ ■ ;
Nokkur hefur borið á
góma í blöðum samþykkt
sem fyrir nokkru var gerð í
útvarpsráði, varðandi
ráðningar nýs starfsfólks
að stofnuninni. Samþykkt-
in var á þessa leið:
,,Útvarpsráð lýsir þeirri
skoðun sinni, að þegar
ráðnir eru menn í störf
fréttamanna og dagskrár-
manna, sem m.a. f jalla um
þjóðfélagsmál, skuli út-
varðsstjóri vekja athygli
þeirra á, að slík störf sam-
Stefán Karlsson var eini
útvarpsráðsmaðurinn, sem
greiddi atkvæði gegn báð
um hlutum tillögunnar.
Þjóðviljinn átti nýlega
tal við Stefán og innti hann
nánar eftir afgreiðslu þessa
máls.
- Hafði þessi mál borift á
góma áöur i útvarösráði, Stefán?
Já. þau höföu veriö rædd á
undanförnum fundum og þá i
sambandi viö umræöur um nýja
reglugerð fyrir rikisUtvarpiö.
Sumir Utvarpsráðsmanna vildu
gera tillögu um aö sett yröi á-
kvæði af þessu tagi inn i reglu-
Stefán Karlsson.
um 1—2 menn af þessum sökum.
Auk þess getur siðari hluti tillög-
unnar reynzt óframkvæmanleg-
ur. enda taldi Utvarpsstjóri i um-
ræöum um málið aö mjög erfitt
yröi að fara eftir siðari hluta til-
lögunnar. Har á móti kemur, að
ég lit svo á, aö starfsmenn rikis-
litvarpsins veröi aö njóta sömu
réttinda og aðrir þjóöfélagsþegn
ar; og veit ekki betur en þaö sé
borgaraleg skylda aö taka kosn-
ingu i sveitarstjórnir.
Kr ekki nokkuð teygjanlegt
orðalagið ..opinber stjórnmálaaf-
skipti"?
SAMÞYKKTIN GETUR EKKI
SÍÐUR VAKIÐ VANDAMÁL
rýmast ekki opinberum
stjórnmálaafskiptum.
Hafi slikur starfsmaður
opinber stjórnmálaafskipti
geti útvarpsstjóri, í sam-
ráði við útvarpsráð, leitað
samkomulags við viðkom-
andi um að hann færi sig í
annað starf við stofnunina,
enda haldi hann óskertum
launum".
Fyrri hluti þessarar til-
lögu var samþykktur með 5
atkvæðum gegn 1, og einn
sat hjá, en siðari hlutinn
með 4 atkv. gegn 3.
gerðina. en fleiri voru á þvi að
gera sérstaka samþykkt um mál-
iö.
Ég leit svo á aö þessi samþykkt
væri annarsvegar óþörf og hins-
vegar að hUn gengi nokkuö á sviö
við þann vanda, sem Utvarpinu
vissulega er á herðum: að flytja
hlutlægar fréttir og sem breiðast-
ar fréttaskýringar. Ég taldi sam-
þykktina óþarfa végna þess að
starfsmönnum stofnunarinnar
ber aö sjálfsögöu skylda til að
vinna i samræmi viö Utvarpslög-
in, þar sem er að finna ákvæði um
þessi atriði: Þar segir m.a. á
þessa leið:
,,RikisUtvarpið skal i öllu starfi
sinu halda i heiðri lýðræðislegar
grundvallarreglur. Hað skal
virða tjáningafrelsi og gæta
fyllstu óhlutdrægni gagnvart öll-
um flokkum og stelnum i opinber-
um málum. stofnunum, félögum
og einstaklingum”.
Annarsstaðar á Norðurlöndum
eru reglur um þessi atriði nokkuð
mismunandi, en meginreglan
virðist vera sU, að menn sem t.d.
fara i framboð eru ekki látnir
koma fram i Utvarpi meðan á þvi
stendur og séu þeir kosnir á þing
eru þeir leystir frá störlum.
Hvi er ekki að neila að hér eigum
við ofurlitið erfiðara um vik
vegna fámennis, hér má rikisUt-
varpið miklu verr við þvi að
missa Ur starfi, þó ekki sé nema
JU, það er að minni hyggju
nokkuð óljóst hvaða skilning á að
leggja i þessi orð. Rað virðist að
visu ljóst að þetta taki til starla á
alþingi og i borgar- og sveitar-
stjórnum. Hinsvegar liggur ekki
Ijóst fyrir hvort þetta á t.d. að
taka til stjórnarstarfa i stjórn-
málafélagi eða jafnvel þess að
vera félagi i stjórnmálal'lokki eða
samtökum, sem afskipti hafa af
málum sem ágreiningur gæti ver-
ið um hvort telja beri stjórnmála-
legs eðlis.
Ég lit svo á, að stjórnmálaaf-
skipli hvernig sem á að skil-
greina þau girði ekki fyrir að
menn geti flutt fréttir af andstæð-
um sjónarmiðum á hlutlægan
hátt. En á hinn bóginn getur allt
að einu komið fyrir, að menn sem
ekki hafa slik opinber afskipti fari
i starfi sinu Ut fyrir þau mörk,
sem þeim eru sett, og það hlýtur
að vera hlutverk rikisUtvarpsins
og Utvarpsráðs hverju sinni að sjá
til þess að starfsmenn stofnunar-
innar uppfylli þær skyldur sem
Utvarpslögin leggja þeim á herð-
ar. en ekki að hafa afskipti af
gerðum manna utan sins vinnu-
staðar.
Eftir atkvæðagreiðslunni að
da'ma má ætla að viðhorf fulltrúa
vinstri flokkanna i Utvarpsráði til
þessa máls séu nokkuð ólik. Er
þetta svo i reynd. að þinu áliti?
Ég held ekki. Ég var að visu
einná móti fyrrihluta tillögunnar,
en olafur R. Grimsson, sem sat
hjá við þá atkvæðagreiðslu setti
fram svipaðar skoðanir. Og ég
held að þeir vinstri menn sem
greiddu ályktuninni atkvæði hafi
ekki verið okkur efnislega svo
mjög ósammála, en talið þó, að
samþykktin gæti leyst nokkurn
vanda.
Ég er hinsvegar þeirrar skoð-
unar að þessi samþykkl geti ekki
siður vakið upp vandamál en
leystu þau.
Ég vil svo aðeins að endingu
segja, að i hverju þjóðfélagi eru
ákveðnar grundvallarskoðanir
rikjandi, og þetta veldur þvi, að
ljölmargir lita svo á að það sem
er i samræmi við þessar grund-
vallarskoðanir sé heilagur sann-
leikur og rugla þvi saman við
staðreyndir. Visvitandi eða
ósjálfráð innræting slikra skoð-
ana getur hæglega verið fjær
hlutlægri fræðslu en svokallaður
áróður fyrir skoðunum sem eiga
minna fylgi að fagna.
um
skyggnast
skyli

Uppeldisstofnanir,
ekki geymsla
Það er mikið að gera á
alþingi nUna og margt sem á
að afgreiða áður en þing-
mennirnir halda heim i jóla-
friið, blessaðir. Meðal þess
sem vænta má að komi Ur
nefnd og til umræðu á þingi
næstu dagana er frumvarp
nokkurra þingmanna um þátt-
töku rikisins i uppbyggingu og
rekstri dagvistunarstofnana
fyrir börn, — dagheimila, leik-
skóla og skóladagheimila.
Það er ekki að ófyrirsynju,
að samtök, sem berjast fyrir
jafnrétti kynjanna, hafa tekið
sig saman og kanna nU vilja
almennings til þessa máls
með undirskriftasöfnun.
Rauðsokkar, Úur og Kvenrétt-
indafélag fslands, samtök,
sem annars greinir nokkuð á
um aðferðir til jafnréttis,
vinna i sameiningu að fram-
gangi þessa frumvarps, en
samþykki þess mundi þýða
algera stefnubreytingu i dag-
vistunarmálum, þvi hingað til
hafa þau eingöngu verið i
höndum sveitarfélaga og
einkaaðila og þá undir hælinn
lagt„ hvernig heimilin eru og
hvort þau uppfylla þarfir á
hverjum stað.
Allir vita, að langt er frá
þvi, að þau barnaheimili.sem
nú eru i landinu, uppfylli þarf-
irnar, þau uppfylla ekki einu
sinni þarfir forgangshópa eins
og einstæðra foreldra og
námsmanna og viða á þétt-
býlisstöðum Uti á landi eru alls
engin barnaheimili. Þátttaka
rikisins mundi hvetja til þess,
að barnaheimili yrðu reist og
rekin viðar en nU er og að fleiri
dagvistunarstofnanir barna
kæmust upp þar sem þörfin er
brýnust, eins og i Reykjavík
og nágrannabæjunum.
Skilyrði til að konur njóti
þess jafnréttis að taka þátt i
atvinnulifinu og vera fjár-
hagslega sjálfstæðar er að þær
eigi þess kost, að sómasam-
lega sé séð fyrir börnum
þeirra meðan þær og feðurnir
eru við vinnu. Hvort sem
menn eru með eða á móti
dagheimilum verður að horf-
ast i augu við þá staðreynd, að
52% giftra kvenna á íslandi
stunda þegar störf utan heim-
ilis. Árið 1963 var sambærileg
tala 36,5% og þessi prósenttala
mun halda áfram að hækka,
þeirri þróun verður ekki snúið
við, ekki heldur af þeim nátt-
tröllum, sem halda áfram að
kvaka um að „staður kon-
unnar sé á heimilinu”.
Þróuninni verður ekki snúið
við, bæði af þvi að heimilis-
störf á nUtima smáheimilum
eru ekki lengur full dagvinna
fyrir manneskju og af þvi ein-
faldlega, að fæstir þegnar
þjóðfélagsins bera svo mikið
Ur býtum með dagvinnu sinni
einni saman, að laun eins
manns nægi fyrir þörfum
heimilis með tveim full-
orðnum og tveim börnum, svo
miðað sé við visitölufjölskyld-
una. Og sem betur fer gera æ
fleiri hjón það upp við sig, að
þau vilja heldur vinna bæði
saman fyrir heimilinu en að
eigin,aðurinn þræli sér út fyr-
ir aldur fram i eftir- og nætur-
vinnu og geti aldrei verið með
fjölskyldu sinni.
Vitaskuld er fjölgun dag-
heimila ekki neitt sérhags-
munamál kvenna eða mæðra.
Aðgangur að þeim er að visu
ein af forsendum frelsis og
jafnréttis kvenna, en dag-
heimilis- eða leikskólavist er
börnunum sjálfum ekki siður
nauðsyn ef þau eiga að njóta
jafnréttis og standa jafnfætis
við upphaf skólagöngu. Það er
engin tilviljun að nefnd sú,
sem á vegum Norðurlanda-
ráðs kannaði jafnrétti og
menntun, og tslendingar vildu
ekki taka þátt i, leggur auk
fullorðinnafræðslu höfuð-
áherzlu á uppbyggingu for-
skólans, þ.e. dagheimila fyrir
skólagöngu, þvi þar er löngu
farið að lita á dagheimilisvist
smábarna sem mjög nauðsyn-
legan lið i uppeldi og fræðslu
uppvaxandi kynslóðar.
Það er nefnilega kominn
timi til og það fyrir löngu, að
hætt verði að lita á barna-
heimilin sem geymslu fyrir
börn og farið að lita á þær sem
uppeldisstofnanir. Það er alls
ekkert gefið mál að tiltekinn
karl og/eða kona séu beztu
uppalendur barns, bara af þvi
að þau eru foreldrar þess. Með
þessari staðhæfingu er ekki
verið að reyna að gera litið Ur
foreldrahlutverkinu, þvi náið
og elskulegt samband við
foreldra eða aðra nákomna
i þeirra stað er lika mjög
nauðsynlegt eðlilegum tilfinn-
ingaþroska og geðheilsu
barnsins. En það er hins vegar
ekki nauðsynlegt, að barnið sé
alltaf með þessari sömu, einu
manneskju, hverja stund
sólarhringsins. Enda er
það ekki, þó að móðirin sé
heimahúsmóðir, þvi algengt
er að heimamæður fá önnur
litið eldri börn, barnapiur svo-
kallaðar, til að passa börnin
fyrir sig, ef þær senda þau þá
ekki bara ein Ut að leika sér,
eins og ekki er siður algengt.
Og er þó hvorugur kosturinn
góður i borg eða bæ, þar sem
mikil umferð ógnar lifi og
heilsu barnsins og varla sann-
gjarnt að leggja þá ábyrgð
sem barnagæzla er á herðar
annarra barna.
En það er ekki aðeins að
umhverfi götunnar sé hættu-
leg barninu likamlega, heldur
fer það með þessu móti lika á
mis við þá þroskamöguleika,
sem dagheimilavist með leikj-
um og starfi undir handleiðslu
lærðra fóstra eða kennara
veitir. Það fer einnig á mis við
eðlilegan umgang við i önnur
börn og annað fólk, .hóp, þar
sem það sjáft er ekki mið-
punkturinn, eins og gjarna vill
verða heima fyrir. Á barna-
heimili læra börnin fyrr að
taka tillit til annarra, þau læra
að starfa og leika sér saman i
hóp, þau öðlast vissan félags-
þroska og ábyrgðartilfinningu
og læra að treysta öðrum, —
þau verða notalegri mann-
eskjur um leið og þau eiga
þess kost að fást við verkefni
sem þroska þau meira and-
lega en þau verkefni sem yfir-
leitt er völ á heima fyrir,
nema móðirin sé þá þvi hug-
myndarikari og óeigingjarn-
ari á tima sinn og plássið i
stofunum.
Þegar við litum á dagheim-
ilin i þvi ljósi, að þau eigi að
vera uppeldisstofnanir, gefur
auga leið, aö miklu máli skipt-
ir, hvernig þau eru rekin og
stjórnað. Það er þvi ekki að-
eins efnahagslega mikilvægt,
að heildaraðili eins og rikið
taki þátt i uppbyggingu
þeirra, þvi aðeins með þvi
móti, að yfirstjórnin sé ein og
hin sama um allt landið,fæst
viðunandi trygging fyrir þvi,
að einhver einstaklingur geti
ekki bara farið að móta upp-
eldið eftir sinu höfði, heldur
verði farið eftir reglugerð
fyrir allt landið, eins og gert er
i skólakerfinu að öðru leyti.
Þróunin hér verður áreiðan-
lega sU, fyrr eða siðar, að farið
verður að lita á dagheimilin
sem hluta skólakerfisins, sem
forskóla eins og á hinum
Norðurlöndunum.
Á samnorrænu fóstruþingi,
sem hér var haldið sl. sumar,
var einmitt lögð mikil áherzla
á þetta atriði, að allt barna-
heimiliskerfið i einu landi
heyrði undir sömu yfirstjórn
og væri mörkuð einhver
ákveðin stefna. Og i þeirri
stefnumótun þurfa að sjálf-
sögðu að eiga þátt bæði kenn-
arar og fóstrur — kvenkyns og
karlkyns — barnanna, upp-
eldissérfræðingar og for-
eldrar. Það má ekki verða
eins og hér i Reykjavík, að
einhver Uti i bæ geti komið
inná barnaheimilin og farið að
taka þátt i uppeldinu, án nokk-
urs samráðs við foreldra eða
fóstrur, eins og upplýstist á
siðasta aðalfundi Sumar-
gjafar, að hefði gerzt. Hafði
stjórn Sumargjafar haft sam-
starf við æskulýðsfulltrúa
þjóðkirkjunnar og látið fara
með börnin i kirkju þar sem
fulltrúinn og kona nokkur inn-
rættu börnunum sina lær-
dóma, án þess að foreldrar
vissu eða væru spurðir álits.
Aðeins ein forstöðukona neit-
aði, hinar kunnu ekki við það
vegna samþykkis Sumar-
gjafar eða eigin skoðana.
Þetta er náttúrlega klárt
brot á trúfrelsisreglum þeim,
sem gilda eiga á íslandi, eins
og jafnvel trúaðir foreldrar
viðurkenna, þegar dæmið er
sett upp þannig, að um hefði
verið að ræða fulltrúa sér-^
Frh. á bls. 15