Þjóðviljinn - 12.09.1973, Qupperneq 9

Miðvikudagur 12. september 1973 ÞJOÐVILJINN — SÍÐA 9
ÐLABAN KAB YGGING AR
VIGDÍS FINNBOGADÓTTIR, LEIKHÚSSTJÓRI:
Hvaö hefðu Snorri
og Ari fróði sagt
um slíkt bókhald?
Gott fólk á Anrarhóli.
Einu sinni fyrir langa löngu
skrifaði maður bók til þess að
sanna fyrir okkur sjálfum og öðr-
um, að við værum þjóð. Það var
fyrir þá tið, að til væri pappir i
landinu til að prenta á bækur og
bankaseðla. Ritlaun hans urðu,
án þess að hann vissi, þakklæti ís-
lendinga i tæpar niu aldir, fram á
þennan dag, fyrir að halda þeirri
vöku að gera okkur grein fyrir
uppruna okkar. Hann gerði okkur
þann sóma að skrifa bókina á is-
lensku, en ekki á alþjóðlegu
bankamáli þeirra tima, latinu.
Þannig eignuðumst við Islend-
ingabók úr hendi Ara fróða og hún
hefði horfið i gleymsku timans, ef
ekki hefði komið til árvekni vök-
ulla manna að varðveita hana og
þar með vitund okkar um menn-
ingararf.
Umhverfiðog heimurinn er far-
inn að þrengja að okkur og við
þurfum æ oftar að leiða hugann
að þvi, hvað það er að vera Is-
lendingur hér og nú. Fortið, saga
og sameiginleg tunga, og aö vera
manneskja til að standa með þvi.
Það að vera hlekkur — með
þessa tungu á vörum, milli hins
liðna og þess, sem koma skal. Að
gæta vel persónufrelsis til að
velja og hafna. Enginn maður er
neitt, án minninga. Allir menn
hljóta að velja það, að varðveita
góðar minningar, sér til sóma-
auka. En það er erfitt að vera
manneskja. — Það er erfitt að
vera manneskja, þegar þarf að
horfast i augu við veikleika og
vixlspor — eða ættum við að segja
vfxlaspor, i þessu tilviki, — og vit-
und um að hafa sofnað á verðin-
um. Þá reynir á manneskjuna að
hafa úrræði og þor til að endur-
skoða afstöðu sina og bjarga þvi
sem bjargað verður.
Við höfum mælt okkur mót hér i
dag til að andmæla byggingu
Seðlabanka á svæði, sem er tákn-
rænt fyrir uppruna okkar og sjálf-
stæða menningu, og sómaauki i
minningum þjóðarinnar. Við er-
um framtakssöm nútima íslend-
ingar og viljum byggja vel yfir
menn og málefni. Aðrar þjóðir
lita til okkar öfundaraugum fyrir
það hvað við eigum mikið land-
rými. Samt hefur okkur tekizt
alltof oft ab þrengja steinkössum
nútímans fast að fornum menn-
ingarverðmætum. Við megum til
að mynda lengi vera sneypt gagn-
vart Snorra Sturlusyni fyrir að
hlaða óbifanlegri steinsteypu of-
an á óðal hans i Reykholti og gera
hornreka eina minnisvarðann á
staðnum frá hans timum, Snorra-
laug. Nú viljum við eiga þetta
svæði, Arnarhólinn, ósnortið. Við
viljum geta haldiö áfram að
tengja það hugmyndinni um við-
sýni og sjálfstæði, bæði i land-
,4
Vigdis Finnbogadóttir
fræðilegum og menningarlegum
skilningi. Við höfum goldið keis-
aranum það, sem keisarans er
og hljotum að búa við frelsi til að
njóta þess, sem okkar er. Eða
hver er hann þessi Seðlabanki,
sem stundum er vitnað til eins og
riki i rikinu? Hver á hann? Eigum
við hann eða á hann sig sjálfur?
Ef við eigum hann, hljótum við að
hafa einhvern ráðstöfunarrétt yf-
ir honum, hvernig hann ver sinu
fé og hvar. Eigi hann sig sjálfur
og starfsmenn hans séu þrælar
hans, er það mannleg skylda okk-
ar áö bjarga þeim úr ánauð og
visa honum til sætis þar i landar-
eign okkar, sem okkur likar.
Þeir voru stórhuga forfeður
okkar. Ari segir okkur, að Ingólf-
ur hafi numið land „milli ölfusár
og Hvalfjarðar”.. „milli ok öxar-
ár ok öll nes út”. Ætti ekki ein-
hvers staðar á þessu svæði að
vera hægt að hýsa Seðlabanka ts-
lands, sé honum svo kært að vera
i námunda við minningu Ingólfs?
Það voru landvættirnar, sem
hleyptu öndvegissúlum Ingólfs
hér á land, i fjörunni fyrir neðan
okkur og leyfðu honum að byggja
þetta svæði. 400 árum siðar skrif-
ar bróðursonur Snorra Sturluson-
ar i eina gerð Landnámubókar,
að súlurnar séu enn til sýnis i
eldaskála Ingólfs i Reykjavik.
1100 árum siðar erum við að leita
með teskeið og tannbursta i jarð-
lögum niðrl Aðalstræti, til að
reyna að finna eitthvað, bara eitt-
hvað, sem eftir kynni að vera af
þessum eldaskála þar sem súl-
urnar stóðu. Og það er hrein til
viljun, að við getum gert þ'að.
Þarna voru rifin hús, svo að jörð-
in varð ber.
Nú höfum við hólinn — ennþá —
og vitum, að við eigum hann i
tengslum við sögu Ingólfs og sögu
tslands. A það að verða okkar
hlutskipti að segja niðjum okkar
að þeir verði að rifa niður heilan
banka til að komast i snertingu
við þá jörð, sem goðin Ingólfs og
landvættir tslands helguðu okk-
ur? Hvað hefðu Ari fróöi og Snorri
Sturluson sagt um slikt bókhald?
Hefðu þeir kannske sagt: Með
seðlum skal land byggja — og
með óseðlum eyða? Ég bara
spyr!
HAUKUR MAR HARALDSSON, PRENTARI:
Maöurinn í öndvegi
Góðir fundarmenn.
1. mai sl. fylkti reykvlskur
verkalýður sér undir kjörorðið
„Maðurinn I öndvegi.” Þannig
bar hann fram þá kröfu, að þarfir
mannsins yrðu settar ofar út-
þenslu fjármálavaldsins, hvort
sem hún birtist I byggingu og
mengunaráhrifum stóriðjuvera
eða skerðingu lifbeltisins i borg-
um og bæjum.
Framkvæmdirnar sem við
mótmæltum i dag eru dæmigerð-
ar fyrir þá litilsvirðingu sem pen-
ingavaldið, hvort sem það er
opinbert eða i einkaeign, sýnir
umhverfi sinu. Og þær eru ekki
siöur einkennandi fyrir þá fyrir-
litningu sem þetta sama vald sýn-
ir skoðunum almennings: þess
sama almennings sem þó verður
að bera kostnaöinn við þessar
framkvæmdir. Eða hvaðan kem-
ur Seðlabankanum fé?
— Leikmanni gæti virst, að
ekkert það vald sé fyrir hendi i
landi þessu, sem geti ráðið niður-
lögum þessa skrlmslis, sem reisa
á hér norðantil á Arnarhóli. Sá
valdaaðili, sem gæta á skynsemi i
fjárfestingarmálum, Fram-
kvæmdastofnun rikisins, hélt einn
fund með stjórn Seðlabankans og
bað hana vinsamlegast að vera
svo elskulej*a að fresta þessum
framkvæmdum um skeið. Bank-
astjórnin sagði nei, við byggjum
áfram, og Framkvæmdastofnun-
in lét kyrrt liggja. Slikt er afl f jár-
málavaldsins. Sllkur er undir-
lægjuháttur ríkisstofnunarinnar
gagnvart fjármálavaldinu.
En hér er lika rikisstjórn, og
hún er reyndar ekki mjög langt
frá okkur hér á Arnarhóli. Hún er
yfir Seðlabankann sett, en hver
eru hennar afskipti af málinu?
Hún getur ekkert gert. Slik eru
áhrif rikisstjórnar gagnvart pen-
ingavaldinu.
Enn einn ábyrgðaraðilinn i
þessu máli er borgarstjórn
Reykjavikur, sem framið hefur
það óhappaverk að veita Seðla-
bankanum lóð hér á Arnarhóli og
gert það samhljóða. Borgarstjórn
Reykjavikur skal vita það, að við
Reykvikingar litum ekki á Arnar-
hól eins og hverja aðra ofvaxna
þúfu. Arnarhóll er ein af tákn-
myndum þessarar borgar og ekki'
siður einn af örfáum grasigrónum
blettum innan borgarmarkanna:
hann er okkur helgur staður. —
Borgarstjóri hefur reyndar látiö
svo um mælt, að i Reykjavik elti.
gróðurinn malbikið. Fram-
kvæmdirnar hér fyrir noröan
Ilaukur Már Ilaraldsson
okkur virka sem upphrópunar-
merki á eftir þessari speki bórg-
arstjórans.
En Seðlabankabyggingin er
ekki eina dæmið sem landsbúar
hafa fengið um yfirgang og lffs-
fyrirlitningu peningavaldsins.
Nýlega varð stórfellt tjón á líf-
beltinu viö innanverðan Faxa-
flóa, af völdum oliuleka við
Skúlagötu. öll þjóöin hefur fylgst.
með og undrast málflutning oliu-
furstanna vegna þessa atviks.
Þeir litu yfir verk sitt og leist það
harla gott: höfðu jafnvel á orði að
þeir ættu að fá greitt fyrir hverja
þá veiðibjöllu sem grandað var
með þessum hætti. 1 sambandi
við þetta mál birtist þjóðinni bet-
ur en oft áður fyrirlitning auð-
valdsins á þvi sem lífsandann
dregur. Hringlið i peningakass-
anum er hjartsláttur slikra
manna. — Og þrátt fyrir það glf-
urlega tjón sem þarna var unnið
hefur enginn verið gerður ábyrg-
ur fyrir tjóninu eða þeirri van-
gæslu sem þvi olli. Það skiptir
sem sé ekki máli hvort um opin-
bert auðvald er að ræða eða 1
einkaeign: það er friðhelgt.
Seðlabankabyggingin hér á
Arnarhóli og olíulekinn við Skúla-
götu sýna betur en flest annað
hver hornreka lifið er orðið i
steinsteypusamfélagi okkar. Við
hljótum þvi að risa upp og mót-
mæla þessu. Við hljótum að krefj-
ast þess, að i opinberum fram-
kvæmdum verði slik óheillaþróun
stöðvuð. Við hljótum að krefjast
þess, að maðurinn verði settur I
öndvegi.
JÓN HARALDSSON, ARKITEKT:
Múrinn milli náttúru
og höfuðborgar
Góðir áheyrendur.
Skipulagsmál Reykjavikur hafa
mér sem fleirum verið undrunar-
efni um langa hrið og áhyggjuefni
i vaxandi mæli eftir þvi sem til
framkvæmda hefur komið.
Skipulag Reykjavikur hefur þótt
ærið tilviljanakennt, á stundum,
jafnvel sem forsögn þess væri
„aðförin gegn útsýni, náttúru-
fegurð og manneskjunni”.
Reynsla min, sem og ýmissa
annarra, sem deilt hafa á skipu-
lag Reykjavikur, er sú, að talað
sé fyrir daufum eyrum ráða-
manna. - Hversu réttmætar og
rökstuddar sem athugasemdir
hafa verið, virðast þær ekki hafa
hin minnstu áhrif né þeim svarað.
Svo virðist raunar á fleiri sviðum
þjóðlifsins - hversu forkastanleg
slik viðhorf ráðamanna eru i lýð-
ræðisþjóðfélagi. Það þarf þvi
býsna mikilvægt mál upp að
koma, auðsýnilega æöi nærri heill
og hagsmunum borgarbúa vegið,
til þess að borgararnir risi upp til
slikra mótmælaaðgerða sem nú,
slik andúðarbylgja flæði, ekki
einungis um borgina, heldur
einnig um land allt, þvi vissulega
er höfuðborg Islendinga ekki
einkaeign Reykvikinga.
En þá hefur lika keyrt um þver-
bak - mælirinn fullur - hingað og
ekki lengra.
Þvi erum við hér til fundar
komin, að andmæla fyrirhug-
uðum byggingarframkvæmdum
hér á Arnarhóli, með þeirri
skeröingu, sem sú bygging hefur i
för meö sér á einum helgasta stað
borgarinnar og einum fegursta
útsýnis- og útivistarstað gamla
miðbæjarins. Staðsetning Seðla-
bankans á Arnarhóli er óskiljan-
leg, hvernig sem á málið er litið.
Frá sjónarmiöi skipulags um-
ferðar.
1. Bankinn á þessum stað dregur
að sér umferð i löngu umferðar-
mettaðan miðbæ.
Allt hjal um bilastæöi neðan-
Framhald á bls. 15.