Þjóðviljinn - 30.09.1973, Blaðsíða 2

2 SÍÐA — ÞJ6ÐVILJINN iSunnudagur 30. september 1973
í síðustu viku var staddur
hérlendis blaðamaður frá
breska vikuritinu New
Statesman, en það er
mörgum enskumælandi
lesendum að góðu kunnugt.
Notuðum við tækifærið og
spurðum mannin út í við-
horf breskra vinstrimanna
til landhelgisdeilunnar
milli íslendinga og Breta.
New Statesman er þekkt-
asta og útbreiddasta viku-
rit sinnar tegundar í Bret-
landi og hefur um 70 þús-
und kaupendur. Það er
mikið lesið af mennta-
mönnum og í stjórnmálum
túlkar það viðhorf vinstri
manna innan Verka-
mannaflokksins. Einsog er
gagnrýnir það forustu
Verkamannaflokksins
mjög harðlega, ekki síst
Wilson leiðtoga flokksins.
Telur ritið að flokknum og
breskri verkalýðshreyfingu
ríði á miklu að fá vinstri-
sinnaðri forustu.
Christopher Hitchens er
einn af 6 blaðamönnum hjá
Hljómgrunnur
— Hvaða viðhorf eru þá rikj-
andi i forystu verkalýðsfélaga?
— Það er staðreynd að það eru
til verkalýðsforingjar sem eru
ykkur hliðhollir, en þeir þora yfir-
leitt ekki aö láta málið til sin
taka. Þeir óttast það að tapa vin-
sældum og eru þannig háðir fá-
fræði almennings. Þetta gildir um
þá sem koma úr hafnar- og út-
gerðarbæjum. Annars staðar i
landinu kæra menn sig kollótta.
En vissulega eru ýmsar þær að-
stæður fyrir hendi að málstaður
Islendinga á hljómgrunn meðal
margra, ef hann er rétt settur
fram.
— Hvaða þætti áttu við?
— Til aö mynda þann er varðar
náttúruvernd i viðtækari merk-
ingu. Fyrir öllu sliku er náttúr-
lega vaxandi áhugi i Bretlandi
eins og i öllum iðnvæddum lönd-
um.
Þá er það alltaf atriði sem
margir hlusta eftir, þegar rætt er
um umsvif og ágóða einokunar-
hringanna. En einmitt slik fyrir-
tæki ráða lögum og lofum i útgerð
togara á fjarlæg mið. Og það ligg-
ur i augum uppi að þeim er sama
á hverju þeirgræða. Tökum Ross-
hringinn sem dæmi, en hann á
bæði marga togara og verksmiöj-
ur i matvælaiðnaði. Vörumerkin
eru mjög þekkt. Sjálfur er hann
SOmílur:
Samsæri kommúnista?
Christopher Hitchens
New Statesman (og er þá
ritstjórinn meðtalinnj.
Fleira er nú starfsliðið
ekki. Hefur hann m.a.
skrifað um landhelgisdeil-
una í ritið og verið þar
mjög hliðhollur málstað fs-
lendinga. Hann er nú í ann-
að sinn á íslandi, í fyrra
skiptið var hann hér i vor
með myndatökumönnum
sjónvarpsstöðvar í London
sem hann var þá hjá.
— Hvernig litur þú á viðleitni
Islendinga til aö kynna málstað
sinn i Bretlandi?
— Ég er hræddur um að það sé
erfitt að eiga viö okkur. Það er
rikt i bresku þjóðinni að vera
sjálfri sér næg og þykja sinn fugl
fagur. Það gætir tortryggni i garð
útlendinga sem ég held að Islend-
ingar hljóti að verða alveg sér-
staklega mikið varir við i þessu
máli. Þar kemur einnig til hvað
fólk er illa að sér um ísland og
þess vanda.
Það eru litlar ýkjur að segja að
enskir erfiöisvinnumenn i ver-
stöövum og hafnarborgum halda
það, trúa þvi, að útfærsla fisk-
veiðilögsögunnar við tsland i 50
milur séu hluti af samsæri
kommúnista.
Jónas
Það er þvi skemmtilegt að
verða vitni að þvi að einmitt Jón-
as Árnason, þingmaður þess
flokks sem stendur lengst til
vinstr i íslenskum stjórnmálum,
hefur reynst langsamlega at-
kvæöamesti áróðursmaðurinn af
hálfu tslendinga i þessu striði.
Það hlýtur aö vera ómetanlegt
sem hann hefur gert fyrir ykkar
málstað með þvi aö koma fram i
sjónvarpi, tala á fundum, hitta
verkamenn og sjómenn niður
við höfn og koma sér upp viðtæk-
um persónulegum samböndum.
Þaö hefur lika sannast aö yfir-
völdin telja hann býsna hættuleg-
an mann. Fyrir nokkrum vikum
átti að halda fund i Grimsby með
Jónasi Arnasyni og stóð fyrir þvi
félagsskapurinn „Friends of Ice-
land” (vinir tslands). Yfirvöldin
brugðu fæti fyrir fundinn með þvi
að láta neita um húsnæði, taka
aftur pöntun á sal, á þeim for-
sendum að þau óttuðust uppþot.
Þetta eru þekktar aðferöir úr lög-
reglurikjum.
hluti af Imperial Tobacco
Company (sem sumir reykinga-
menn ættu að þekkja). Ef fiskur-
inn færir þeim ekki nægjanlegan
gróða, þá er bara fjárfest i öðru,
t.d. farið i fasteignabrask.
Enn er eitt: Sjávarútvegurinn
er þekklur aö þvi hjá okkur aö
bjóða upp á verri vinnuskilyröi og
lakari útbiinað i öryggismálum
enaðrir atvinnuvegir. Þetta gerir
fólk tortryggið gagnvart þvi sem
kemur frá forsvarsmönnum
hans.
En almennt má segja að
þorskastriöiö haft fært sjómenn
og verkafólk i fisfciönaði upp i
fangið á útgerðarrrfönnum og at-
vinnurekendum, og pað er alltaf
dapurlegt þegar það gerist að
verkalýðurinn skipi sér i sveit
með aröræningum sinum.
Ihald
— Af hverju kýs breska stjórn-
in að heyja strið gegn lifshags-
munum Islendinga?
— Það er ihaldsstjórn i Bret-
landi, það er aðalskýringin. Eftir
aö Ihaldsflokkurinn og Heath
tóku við stjórnartaumum 1970
hefur utanrikisstefnan orðið enn
afturhaldssamari en hún hafði
verið hjá Verkamannaflokknum.
Það má nefna runu af dæmum:
Samstaða með Frökkum varð-
andi kjarnorkutilraunir þeirra á
Kyrrahafi, stuðningur við Nixon-
stjórnina i morðæði hennar i
Kambódiu, vopnasala til fasista-
stjórnarinnar á Spáni, vinskapur
við Suður-Afriku, kúgun á írlandi.
Fyrir slika menn eru það eðli-
leg viðbrögð að senda herskip upp
að ströndum Islands.
Þá má ekki gleyma þeirri hags-
munasamstöðu sem rikir milli
ihaldsstjórnar og einokunarfyrir-
tækja eins og rikja i togaraút-
gerðinni. Þeir þekkja vini sina.
Þetta sást lika þegar fulltrúar úr
flotamálaráðuneytinu komu með
útgerðarmönnum á fund rikis-
stjórnarinnar til að ræða hugsan-
lega „flotavernd”. Þetta er sér-
staklega upplýsandi dæmi um
tengsl auövalds og rikis i Bret-
landi, þvi það er þrátt fyrir allt
ekki enn orðið algengt að atvinnu-
rekendur hafi herinn með sér á
ráðstefnur.
Veikburöa
— En hvernig stendur þá
Verkamannaflokkurinn i þessu
máli?
— Verkamannaflokkurinn er
Spjallað
við Christopher
Hitchens frá
New Statesman
um kynningu
landhelgismálsins
ytra, um breska
íhaldið, vonsku
þess og
verðbólguvanda
eins veikburða i stjórnarandstöðu
og hann var áður i stjórn. En i
öðru lagi er flokkurinn almennt
með Atlantshafsbandalaginu og
þessari svokölluðu vestrænu
samstöðu. Foringi flokksins, Har-
old Wilson, er sérstaklega mikill
Amerikusinni, raunar i rikari
mæli en ihaldsmenn. Af þessu
leiöir að Verkamannaflokkurinn
hefur áhyggjur af málinu aö þvi
leyti sem það kynni að valda
NATO álitshnekki. En hvað varö-
ar öll framkvæmdaatriði rikir
eining á milli hægri og vinstri i
þessu máli, þ.e.a.s. milli þessara
tveggja stærstu flokka.
Það gerir Verkamannaflokkn-
um erfiðara um vik að ná áttum i
landhelgisdeilunni að þeir út-
gerðarbæir sem hér skipta máli
senda einmitt Verkamanna-
flokksmenn á þing. Það eru menn
eins og James Johnson, Anthony
Crosland og Kavin MacNamara.
Þeir hef ja sig ekkert yfir hugsun-
arhátt umbjóöenda sinna, hugsa
raunar aðeins um það að halda
atkvæðum með billegum hætti.
— En einstakir þingmenn eru
okkur þó hagstæðir?
— Það er fljótlegt að nefna þá!
I Verkamannaflokknum er það
aðeins Eric Heffer. Hann er á
vinstri væng flokksins og hefur
opinberlega lýst yfir samúð sinni
með tslendingum i þessari deilu.
Hjá Ihaldsflokknum er
Lawrence Reed einnig „ykkar
maður”. Hann hefur samið bæk-
ling um málið og byggir hann
aðallega á nýtisku viðhorfum um
náttúru- og auðlindavernd. Hans
afstaða er raunar mjög einkenn-
andi fyrir þann hóp manna sem
hrífst af‘ talinu um umhverfis-
sjónarmið.
Þá má einnig nefna Willis lá-
varð.en hann er i hópi þeirra ein-
staklinga sem hafa tekið „is-
lenska” afstöðu. Willis geldur
þess raunar að hann á sæti i
lávarðadeild þingsins, þvi fyrir
henni bera menn nú almennt ekki
mikla virðingu lengur. Það er
brosleg afturhaldssamkunda,
enda þótt einstakir menn eins og
Wilis fylgi þar Verkamanna-
flokknum aö málum. Willis er að
sjálfsögðu mjög þekktur maður
sem leikritahöfundur, en einnig á
þvi sviði geldur hann þess að hafa
samið heldur léttvæg sjónvarps-
verk um ágæti lögreglunnar, þeg-
ar hún hjálpar gömlum konum
yfir götu.
Fjölmiðlar
— Er þorskastriöiö mikið á
dagskrá i breskum fjölmiðlum?
— Ég geri ráð fyrir að fyrir-
sagnirnar verði nokkuð stórar hjá
blöðunum um stjórnmálaslitin
(viðtalið var tekið á fimmtudag-
inn, rétt eftir tilkynningu rikis-
stjórnarinnar um yfirvofandi slit
að 6 dögum liðnum) og sjónvarps-
myndin um ásiglinguna á Ægi var
forustuefnið i fréttatima sjón-
varpsins á sunnudaginn.
En almennt hefur landhelgis-
deilan veriö mjög litið á dagskrá i
sumar. Fjölmiðlunum hefur ekki
fundist þetta nógu spennandi, en
á þvi sviði hefur t.d. Irland boðið
upp á nóg. Ég býst ekki við þvi að
landhelgisdeilan muni neitt sér-
staklega taka upp efni fjölmiðla,
nema þvi aöeins að einhver
meiriháttar átök yrðu á miðun-
um, allra fielst með mannsköð-
um.
Þetta var dálitið öðru visi á út-
mánuðum og fram undir það að
flotinn var sendur hingað upp
eftir. Þá var allmikið um þorska-
striðið i sjónvarpi, bæði kvik-
myndir og umræöuþættir, og
einnig voru oft frásagnir i blöð-
um. Eldgosiö i Vestmannaeyjum
hjálpaði raunar upp á sakirnar að
halda þeim við efnið þá. Siðan
hefur dofnað yfir öllum frétta-
flutningi frá íslandi, þvi þetta eru
ekki lengur taldar gjaldgengar
fréttir. Sannleikurinn er sá, að
mjög fátt fólk veit hvað hefur ver-
ið að gerast i þessu máli.
Um nóg að hugsa
— Er margt að gerast innan-
lands i Bretlandi sem kynni að
skyggja á hluti eins og þetta?
— Ég er nú hræddur um það!
Innanaldspólitikin gefur fólki svo
sannarlega nóg að hugsa, og það
virðist vera að skapast hið alvar-
iegasta ástand. Það er tvennt sem
er á feröinni, raunar mjög tengt:
verðbólga og kjarabarátta.
Verðbólgan hefur verið með
ólikindum hraðstig undanfarna
mánuði, og það er auðséð að
ihaldsstjórnin fær ekki við neitt
ráöið. Einkum hafa matvæli
hækkað gifurlega bara frá siöustu
áramótum, sumir segja tvö- til
þrefaldast i veröi. Nú, nautakjöt,
okkar góða gamla beef er orðið
mörgum óviðráðanlega dýrt og
blöðin eru full af skritlum um
það, að fólk muni ekki lengur
hvernig það er á bragðið.
Almennir veðlánavextir eru orðn-
ir 11%, og það hefur mjög mikil
áhrif á húsnæðiskostnað almenn-
ings hjá okkur. Einnig hafa iön-
aðarvörur hækkað i verði: bilar,
þvottavélar, listinn væri ótæm-
andi.
Stjórnin hefur lengi haft tvær
skýringar á reiðum höndum um
verðhækkanir. önnur er sú að
verkamenn hafi fengið kaup-
hækkanir og þær skili sér i verð-
bólgu. Þess vegna hafa verið
gerðar harðar ráðstafanir gegn
beitingu verkfallsvopnsins og
kveðið á um kaupbindingu. Nú
hefur það ástand varað um stund,
en eigi að siður magnast verð-
bólgan. Svo að þetta er ekki trú-
veröug ástæða.
Hin skýringin á veröhækkunum
er sú, segir stjórnin, að þetta séu
bara afleiðingar af hækkandi
verðlagi á hráefnum á heims-
markaðinum.
En fleiri munu taka eftir þvi
hvaða afleiðingar það hafði fyrir
lifskjörin að ganga inn i Efna-
hagsbandalagið. Það kom til
framkæmda um siðustu áramót
þrátt fyrir það að meirihluti
almennings væri á móti þvi. En á
meðan við vorum fyrir utan, voru
keypt ódýr matvæli frá samveld-
islöndum, t.d. Ástraliu. Nú hafa
þær viðskiptaleiðir lokast. Þetta á
stóran hlut-i matvælahækkuninni,
og i annan stað erum við að „laga
okkur að” verðlagi Efnahags-
bandalagsins. Það er þvi engin
furða þótt almenningur formæli
EBE, það er gifurlega óvinsælt.
Kjarabarátta
Af öllu þessu stafar nú gifurleg-
ur órói á vinnuaflsmarkaðinum.
Sem stendur er aðallega um að
ræða skyndiverkföll og skærur.
Til dæmis les ég i nýjustu blöðum
núna að framleiðsla i bilaverk-
smiðjunum liggi svo til alveg
niðri. Eitt stærsta fyrirtækið,
Chrysler, hótar að reka 8 þúsund
manns, ef þeir láta sér ekki segj-
ast.
Málmiðnaðarsambandið er eitt
sterkasta verkalýðssambandið
með um hálfa aðra miljón félags-
manna. Það krefst nú 5—8 punda
hækkunar á viku og jafnlaun fyrir
konur og karla. Þessu neita auð-
vítað atvinnurekendur, en verka-
menn hóta verkfalli.
Samtimis þessu eru eitthvað á
milli 500 og 750 þúsund manns at-
vinnlausir. Samkvæmt hagfræði-
kreddum borgaranna á þetta ekki
að fara saman: verðbólga og at-
vinnuleysi. En hjá breska ihald-
inu er allt hægt.
Magamáliö
— Mér sýnist að breska ihaldið
eigi við nægan vanda að striða
heima fyrir og þurfi ekki að sækj-
ast eftir vanda út á fiskimið
okkar?
— Vissulega má segja það. Og
bættu svo Irlandsmálinu við, og
þá sérðu að út úr flýtur. En þeir
kunna sér ekki magamál, þessir
herrar.
En þetta þýðir lika það, að
vinstra andófið gegn ihaldi og
heimsvaldastefnu hefur yfirfljót-
andi verkefni I sambandi við
kjarabaráttu hins almenna
manns. Og þetta kemur einmitt i
veg fyrir það að pólitisk samtök
til vinstri við Verkamannaflokk-
inn, samtök eins og Kommúnista-
flokkurinn og marxistahóparnir,
taki landhelgisgæsluna i neitt
verulegum mæli upp á arma sina.
En vissulega væri þarna þarft
verk að vinna þar sem er að sýna
fram á tengsl einokunarhring-
anna, pólitfkusanna og hersins
eða þá aðfarir imperialismans,
efnahagsstefnu hans og hernað-
arbandalaga gegn vopnlausri
smáþjóö og auðlindum hennar,
svo að dæmi séu nefnd. hj—