Þjóðviljinn - 02.11.1973, Qupperneq 8

8 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN i' östudagur 2. nóvemher 1973
Föstudagur 2. nóvember 1973 ÞJÓÐVrLJINN — StÐA 9
IlauAsokkar efndu til fundar
um fyrirvinnuhugtakift i Norræna
húsinu á iaugardaginn i siðustu
viku. Frá fundinum hefur verift
greint i Þjóðviljanum áftur en hér
á siöunni birtum viö ræöu Svövu
Jakobsdóttur alþingism anns,
sem sagði frá umræöum um mái
þetta á vettvangi Noröurlanda-
ráðs og breytingum sem sérstök
nefnd hefur iagt til aö geröar
veröi á löggjöf landanna i átt tii
jafnréttis kynjanna varöandi
framfærsluskyldu og réttindi.
A undanförnum árum hafa átt
sér staö viötækar umræöur innan
Noröurlandaráös um fyrirvinnu-
hugtakið. Segja má, að þeirri um-
ræðu hafi veriö lokiö — a.m.k. i
bili, með samþykkt varöandi
fyrirvinnuhugtakið á þingi
Noröurlandaráös i febrúar s.l.
Samþykktin hljóðar svo ( i
þýöingu minni ):
Noröurlandaráð mælist til
þess viö ríkisstjórnir Noröur-
landa,
1. aö þær láti fara fram athugun
á réttarrcglum sínum I þvi
skyni aö afnema ákvæöi sem
hafa i för meö sér mismunun á
körium og konum sem fyrir-
vinnum.
2. aöþær leitist við aö samræma
mcrkingu fyrirvinnuhugtaksins
og framkvæmd þess á svo sem
kostur er, jafnframt þvi aö litið
veröi á konur og karla sem jafn-
réttháar fyrirvinnur og fram-
færslusky Idan vcrði þannig
tengd hörnunum, og
3. aö þær skipuleggi almanna-
Iryggingakcrfi sitt á þann veg,
aö sá sem annast og hefur
umsjá meö smábörnum, las-
huröa gamalmcnnum, iiörum
sjúklingum eöa iiryrkjum eigi
aögaug aö tryggingunum.
Mér þykir rétt aö rekja nokkuð
forsögu þessarar samþykktar til
þess aö varpa Ijósi á tilgang
hennar og markmiö. Upphaf
þessa máls hjá Norðurlandaráði
voru þrjár tillögur sem visað var
til félagsmálanefndar ráðsins.
Allar þessar tillögur fjölluðu að
einhverju leyti um stöðu fjöl-
skyldunnar i þjóðlélaginu — ein
fjallaði um lyrirvinnuhugtakið,
önnur um auknar tryggingabætur
til húsmæðra, og hin þriðja um
rýmkun á fjölskylduhugtakinu i
lögum.
Á að afnema fram-
færsluskyldu hjóna?
t 1. tillögunni var þess farið á
leit að Norðurlandaráð beitti sér
fyrir þvi við rikisstjórnir Norður-
landa, að þau samræmdu fyrir-
vinnuhugtakið i lögum sinum.
t greinargerð er bent á, að
fyrirvinnuhugtakið hal'i mótast
með það fyrir augum að tryggja
stöðu konunnar á þeim tima, er
hún starfaði eingöngu innan
veggja heimilisins. En með si-
vaxandi þátttöku i atvinnulifinu,
breyttum lifsháttum, og auknum
möguleikum til menntunar
viröist fyrirvinnuhuglakið i nú-
verandi mynd orðið úrelt. A
okkar dögum eigi ekki lengur við
að löggjafinn liti á karlmanninn
sem aðalframfæranda og konuna
eingöngu viö heimilisstörf og á
framfæri karlmannsins. Endur-
skoðun löggjafar með tilliti til
nýrra og breyttra tima væri þvi
aökallandi.
t greinargerðinni er ennfremur
bent á að norræn hjúskaparlög-
gjöf byggist á þeirri forsendu að
báöir aðilar séu jafnréttháir að-
ilar, hafi sömu skyldum að gegna
og njóti sömu réttinda. Hins
vegar sé önnur löggjöf, svo sem
skattalöggjöf og tryggingalöggjöf
að mörgu leyti i andstööu við
grundvallarstefnu hjúskaparlög-
gjafarinnar. En niðurstaða
flutningsmanna er sú, að breyta
þurfi húskaparlöggjöfinni engu
siður en annarri löggjöf sem feli i
sér beint misrétti. Flutningsmenn
lögðu þvi til, að afnumin yrði hin
gagnkvæma framfærsluskylda
hjóna í hjónabandslöggjöfinni, en
i staðinn yrði hvor aðili um sig
fjárhagslega sjálfstæður og ekki
framfærsluskyldur gagnvart
öðrum en börnum sinum. Tvenn
rök voru aðallega færð fyrir
þessari róttæku breytingu:
annars vegar var bent á, að þrátt
fyrir jafnréttisákvæði hjóna-
bandslöggjafarinnar, heföi hlut-
verkaskipting kynjanna áhrif á
afstöðu yfirvalda, sem lýsti sér
t.d. i þeim venjum og reglum sem
giltu eftir hjónaskilnað, en þá er
farið að lita á konuna sem væri
hún á framfæri, og hins vegar var
bent á, að nú, er konan hefði sömu
réttindi og karlmaðurinn með til-
liti til náms og starfs, gæti fram-
færsluvernd i hjónabandi ekki
lengur staðist. Þaö er ef til vill
fróðlegt aö geta þess hér, að til
stuðnings þessum máluflutningi
sinum, vitnuðu flutningsmenn til
samþykktar sem gerö var af
hálfu Sambands norrænna kven-
réttindafélaga á fundi, sem hald-
inn var hér á tslandi árið 1968.
Flutningsmenn birta raunar
samþykktina i heild með tillögu
sinni. Þessi samþykkt S.N.Kven-
réttindafél. fer fram á endur-
skoðun fyrirvinnuhugtaksins i
norrænni löggjöf með þaö fyrir
augum, aö stefnt verði aö þvi að
hverjum fullvaxta manni veitist
tækifæri til sjálfstæðrar tilveru
með eigin fjárhagslega abyrgð.
Framfærsluskylda nái þá ein-
göngu til barnanna. Er svo að sjá
sem þessi samþykkt Sambands
norrænna kvenréttindafélaga
hafi verið kveikja tillögunnar og
ein meginorsök þess að umræður
um þetta atriði spruttu upp i
Norðurlandaráði. Fulltrúi Kven-
réttindafélags tslands, Lára
Sigurbjörnsdóltir, skrifar fyrir
þess hönd undir samþykktina.
Eins og ég mun vkja að siðar í
máli minu, þá var efni þessarar
tillögu tilefni mikilla umræðna á
ráðstefnu Norðurlandaráðs sem
haldin var um fyrirvinnuhugtakið
i april 1972.
Kinstaklingurinn eða
fjölskyldan
önnur tillagan af þeim þrem
sem ég nefndi i upphafi, fjallaði
um tryggingagreiðslur til hús-
mæðra, þeirra sem afla sér ekki
sjálfstæðra tekna. Þar er farið
fram á, að Norðurlandaráð beiti
sér fyrir þvi að staða húsmæðra
innan tryggingakerfisins sé
könnuð og á grundvelli slikrar
könnunar verði gerðar breytingar
og úrbætur til að tryggja afkomu-
öryggi þeirra. Tekið er fram i
greinargerð, að húsmæður séu
verrsettar en aðrir i ýmsu þvi er
varði lengd vinnutima, orlof, laun
fyrir vinnu sina og eftirlaun. Ekki
gerðu ílutningsmenn tillögunnar
neina grein fyrir hvernig þeir
hugsuðu sér framkvæmd þessara
atriða, en eins og við sjáum af
hinni endanlegu samþykkt
ráðsins, þá var lagt til að þeir
aðilar sem annast börn eða aöra
sem þu rfa umsjár við njóti
réttinda i tryggingakerfinu.
Þriðja tillagan sem fyrir
félagsmálanefndinni lá, gekk
nokkuð i aðra átt. Þar var þess
farið á leit að Norðurlöndin
endurskoðuðu löggjöf sina með
tilliti til fjölskylduhugtaksins, á
þann veg að ýmiskonar félagsleg
og f járhagsleg aðstoð sem bundin
væri hinni hefðbundnu fjölskyldu,
þ.e.a.s. foreldrum eða foreldri og
börnum þeirra, næði einnig til
annarra heimila þar sem börn
væru fyrir, þ.e.a.s. þeirra sem
væru á framfæri fósturforeldra,
ömmu og afa, eða eldri systkina.
Um þessa tillögu er ástæðulaust
að fara mörgum orðum hér á
þessum vettvangi, þar eð islensk
löggjöf gerir ekki upp á milli
barna á þann veg sem tillagan
gerir ráð fyrir. Það er einmitt
skýrt tekið fram i tryggingarlög-
gjöf okkar, bæði um barnalifeyri
og fjölskyldubætur, að þær skulu
greiddar þeim sem annast fram-
færslu barnanna.
Grundvallarmunur er á fyrri
tillögunum tveim og hinni þriðju
og siðustu. t hinum tveim fyrri —
um fyrirvinnuhugtakið og um
auknar tryggingabætur til hús-
mæðra er forsenda sú, að einstak-
lingurinn sé grunneiningin, sem
ráðiafstöðu löggjafans.Gengiö er
út frá þvi að fjölskyldan sé ein-
staklingnum ekki lengur sá fjár-
hagslegi bakhjarl sem hún var
forðum og ekki nægileg trygging
fyrir fjárhagslegri afkomu. 1 til-
lögunni um fyrirvinnuhugtakið er
beinlínis gert ráð fyrir, að svo eigi
heldurekki að vera. Aliar tillögur
um bætta réttarstöðu húsmæðra
innan tryggingakerfisins — að
þær eigi sama rétt til bóta og aðr-
ir, og sú krafa að þeirra nánustu
eigi rétt til bóta eftir þær, byggj-
ast einnig á þeim skilningi, að
húsmæður séu sjálfstæðar fyrir-
vinnur, en ekki á framfæri eigin-
manns.
Flutningsmenn þriðju tillög-
unnar halda sig hins vegar innan
Lág laun
kvenna
undirrót
misréttis
vébanda fjölskyldunnar og vilja
rýmka það hugtak i lögum, en fé-
lagsmálanefndin sneri þeirri til-
lögu i hina áttina, þvi að i hinni
endanlegu samþykkt Norður-
landaráðs er lagt til að bætur
trygginganna skuli veitast þeim
er annast barn eða aðra, án tillits
til hjúskaparstéttar eða kynferð-
is. Að þvi leyti er samþ. i sam-
hljóðan við þá skipan sem tiðkast
hér á landi.
Þaö er skemmst af aö segja, að
félagsmálanefndin lagði mikla
vinnu i þessar tillögur, og þrjú ár
liðu áður en hún komst að niður-
stöðu um i hvaða formi hennar
eigin tillaga til Norðurlandaráös-
ins ætti að vera. Au:k fjölmargra
umsagna sem nefndinni bárust
um tillögurnar, hélt Noröur-
landaráð sérstaka ráöstefnu um
málið i april 1972. Þá ráðstefnu
sóttu þingmenn, embættismenn,
fulltrúar úr ráðuneytum og full-
trúar frá ýmsum hagsmunasam-
tökum. Sjálf átti ég kost á að sitja
þessa ráðstefnu og var hún að
mörgu leyti fróðleg — og ekki sist
fyrir þá sök, að ég fékk sann-
reynt, að við tslendingar stöndum
nú i ýmsu tilliti framar hinum
Norðurlandaþjóðunum — einkum
á þetta við um tryggingalöggjöf-
ina. Vegna þess misræmis sem ó-
hjákvæmilega er i löggjöf hinna
ýmsu þjóða, er ógerlegt og ónauð-
synlegt að rekja hér umræður
ráðstefnunnar nema að þvi leyti
sem þær varða heildarstefnuna.
Undirrót misréttisins
eru lág laun kvenna
Markmiði ráöstefnunnar. verð-
ur kannski best lýst með inn-
gangsorðum eins ræðumannsins,
Ryssdals, hæstaréttardómara frá
Noregi, en hún sagði: „Viðleitni
okkar hlýtur að beinast að þvi að
kanna hvernig megi með löggjöf
eða á annan hátt, koma á jafnrétti
karla og kvenna, bæði efnahags-
legu og lagalegu”.
Við áframhaldandi umræður
kom i ljós, að menn voru yfirleitt
ekki sammála um leiðina að
þessu markmiði. Margir drógu i
efa, að afnám framfærsluskyldu
hjóna hefði nokkur afgerandi
áhrif i þá átt að ná jafnrétti, en
affarasælla væri að meta aðra
þætti sem réðu meiru umþátttöku
kvenna i atvinnulifinu. í þessu
sambandi væri endurskoðun
skattalöggjafar,tryggingalaga og
vinnulöggjafar brýn og þyrfti hún
að haldast i hendur við auknar fé-
lagslegar úrbætur. Talsmenn
þessarar skoðunar töldu slikar
aðgerðir — styttingu vinnutim-
ans, fleiri dagvistunarheimili,
bætta menntunaraðstöðu kvenna
— mun þyngri á metunum en hjú-
skaparlöggjöfina.
Aðrir voru þeirrar skoðunar, að
framfærsluskylda hjúskaparlög-
gjafarinnar stuðlaði að þvi að
halda við hefðbundinni hlut-
verkaskiptingu kynjanna og þá
um leið hinu hefðbundna uppeldi
stúlkubarna sem gerði ráð fyrir
þvi að þær kæmust um siðir á
framfæri eiginmanns. Væri hin
gagnkvæma framfærsluskylda
afnumin mundu konurnar fyrst
reyna að búa sig undir starf og
afla sér starfstekna i jafnrikum
mæli og karlmenn, og þá fyrst
væri hinu raunverulega jafnrétti
náð.
Inn i þessar umræður spunnust
hugleiðingar varðandi ýmsar
tryggingabætur, og þá einkum
ekkjulifeyrinn, en margir ræðu-
menn bentu á, að konur væru i
langmestum meirihluta þeirra
sem nytu tryggingabóta. Bent var
á, að ef framfærsluskylda i hjóna-
bandi yrði afnumin, mundu út-
gjöld hins opinbera aukast aö
miklum mun, þvi það gefur auga
leið, að ef eiginmaðurinn hættir
að sjá fyrir konu sinni, þá verður
einhver annar að gera það — ef
ekki hún sjálf, þá hið opinbera.
Urðu margir til að benda á, að við
yrðum að horfast i augu viö stað-
reyndir þjóðfélagsins eins og þær
lægju fyrir — konur væru lág-
launahópar á vinnumarkaðnum,
meginþorri þeirra með svo lág
laun. að þau nægðu þeim engan
veginn til lifsframfæris; konur,
sem komnar væru yfir miðjan
aldur væru vanbúnar að fara á
vinnumarkað; sums staðar væri
heldur enga vinnu að hafa, ann-
ars staðar engin dagvistunar-
heimili o.s.frv.
Aðrir sem fylgjandi voru af-
námi framfærsluskyldunnar i
hjónabandi. töldu að þessum
sömu fjármunum, sem rikið verði
til tryggingabóta til framfærslu
kvenna i þjóðfélaginu, væri betur
varið þeim til sjálfshjálpar. I
þessu sambantii upplýsti einn
danskur þingmaður, að á árinu
1966—67 hefði danska rikið variö
hálfri miljón d.kr. til menntunar
einstæðra, en 116 milj. d.kr. i
ekkjulifeyri.
Yfirleitt voru menn á þeirri
skoðun að afnema bæri trygg-
ingargreiðslur sem tækju mið af
hjúskaparstétt viðkomandi aðila,
svo sem ekkju- og ekkjumannalif-
eyri, en taka þess i stað upp kerfi
sem miðaði eingöngu við einstak-
linginn, efnahag hans og ástæður.
Ef ég ætti að leitast við að
draga saman umræðurnar um
fyrirvinnuhugtakið á þessari ráð-
stefnu, hygg ég að það sé best
gert með orðum danska deildar-
stjórans Bitsch, en inntak orða
hans var á þá lund, að ekki mundi
skipta svo miklu máli, hvort
kveðið væri á um gagnkvæma
framfærsluskyldu i hjúskapar-
löggjöfinni eða ekki, þar eð það
mundi tæplega hafa áhrif á sam-
búðina eða samskipti hjónanna
innbyrðis; hins vegar gæti það
skipt máli vegna þeirra áhrifa
sem það hefði á löggjafann á öðr-
um sviðum og á ýmsar félagsleg-
ar ákvarðanir. Bitsch lýsti þeirri
skoðun sinni, að engin breyting á
hjúskaparlögum gæti leyst þann
vanda, sem væri undirrót mis-
réttisins, en það væru hin lágu
laun kvenna.
Hér vil ég þó bæta við orðum er
Inger Margrethe Pedersen, dóm-
ari sagði, en hún er mörgum kunn
hér á landi siðan hún flutti fyrir-
lestur hér i Norræna húsinu ein-
mitt um þetta efni — en hún
sagði: Við höfum lengi búið við
mótsögn i lögunum i Danmörku
án þess það kæmi að sök. — Jafn-
vel þótt afnumin væri fram-
færsluskylda i hjónabandslög-
gjöfinni, gæti önnur löggjöf geng-
ið út frá hinu gagnstæða.
Velferð barnsins
Kröfur um fleiri dagvistunar-
heimili ,og bætta félagslega þjón-
ustu uröu tii þess að jafnhliða
skoðanaágreiningi um fyrir-
vinnuhugtakið og áhrif þess, risu
deilur um hvernig búa ætti að
börnúnum —hvort þau ættu að al-
ast upp eingöngu á heimilunum,
eða hvort stefna bæri að félags-
legri lausn eða félagslegri aöstoð
við uppeldið. Einstaka raddir
heyrðust um það að móðirin ætti
að vera heima hjá börnunum —
þeir sem héldu þessu fram, voru
nokkrir karlmenn komnir á efri
ár: Hins vegar snerust umræð-
urnar af meiri alvöru um, hvort
og hvernig bæri að launa það
starf, sem annar hvor aðilinn,
móðir eða faðir, innti af hendi, ef
hann dveldist heima um skeið við
umönnun barna.
Sú hugmynd, að greiða laun úr
tryggingunum þótti almennt ekki
aðgengileg, þótt sumir héldu fast
við hana. Bent var á, að slikar
upphæðir, ef ætti t.d. að miða við
laun á almennum vinnumarkaði,
yrðu svo háar, að ekkert þjóð-
félag risi undir þvi. Vildu menn
hins vegar fara inn á þá braut, að
greiða slik h,,heimalaun”, þá
væri lika nauðsyn að fara að
skattleggja hússtörfin, en t.d.
norski ræðumaðurinn benti á, að
það væri ekki gert i Noregi, hver
svo sem ynni þessi störf, hús-
móðirin eða einhver annar fjöl-
skyldumeðlimur. Það sama gildir
á Islandi — við skattleggjum ekki
heimilisstörfin. Þá var og bent á
þann sjálfsagða hlut, að heimilis-
störf legðust ekki niður á þeim
heimilum þar sem bæði hjón
vinna úti — ætti þá að skalttleggja
þetta fólk bæði fyrir vinnu þess
utan heimilis og fyrir heimilis-
störf sem það ynni á kvöldin og
um helgar?
Nokkrar umræöur spunnust
einnig um þaö hvort greiða ætti
svonefnt „várdbidrag”, sem
e.t.v. mætti kalla uppeldislaun á
islensku, til þeirra sem önnuðust
börn á heimilum, en þvi máli mun
hafa verið hreyft i Sviþjóð og
Danmörku. Um þetta voru skipt-
ar skoðanir. Þau rök voru færð
gegn þessari skipan, að hún
myndi hefta nauösynlega upp-
byggingu dagvistunarheimila og
koma i veg fyrir að konur sæktust
eftir eða byggju sig undir nauð-
synlega þátttöku i atvinnulifinu,
en þessi uppeldislaun eru hugsúð
sem timabundnar tryggingabæt-
ur.
Ahersla var þó lögð á, að slik

eftir
Svövu
Jakobs-
dóttur
laun ættu að vera tengd barninu
og fylgja þvi hver svo sem annað-
ist uppeldi þess. A þann hátt
mundi móðirin, húsmóðirin,
hverfa úr sinum sjálfskipaða
sessi.
Svo sem sjá má af hinni endan-
legu samþykkt Norðurlandarsðs,
leggur félagsmálanefnd ekki til
að farið verði út á þá braut að
greiða húsmæðra- eða heima-
laun. Raunar er orðalagið nokkuð
óvisst, og trúlega verður að lita á
það að mestu i ljósi þeirrar stað-
reyndar, að i sumum þeim lönd-
um sem hér eiga hlut að máli,
njóta húsmæður minni réttinda
hjá almannatryggingum en aðrir,
hvað snertir sjúkradagpeninga,
örorkustyrk, eftirlaun.
Ef unnt er að tala um niður-
stöðu þessarar ráðstefnu Norður-
landaráðs, þá var hún aðeins ein:
að velferð barnsins skyldi ætið
höfð að leiðarljósi.
A þetta gátu auðvitað allir fall-
ist — en eftir stóð auðvitað
ágreiningurinn um, hvernig vel-
ferð barnsins yrði best tryggð.
Félagsmálanefndin sameinað-
ist þó um tillögu þá sem ég las hér
i upphafi málsins, og ég held ég
ljúki þessu spjalli með þvi að
vitna i ræðu framsögumanns
nefndarinnar á Norðurlandaráðs-
þinginu, þar sem stefnumörkunin
kemur skýrt fram: „... nefndin
hefur byggt niðurstöðu sina á
þeirri staðreynd að útivinna
kvenna fer sivaxandi, og þær
verða þar með sjálfstæðar og
jafnréttháar fyrirvinnur i reynd.,
Þá hefur nefndin haft að leiðar-
ljósi hinn almenna vilja að slá
vörð um hagsmuni barnsins.
Nefndin hefur ennfremur komist
að þeirri niðurstöðu, að félagsleg
sérréttindi til húsmæðra verði að
vera bundin þvi skilyrði að hún
annist aðra á heimilinu”. — Siðar
kemur fram i ræðu hans, að
nefndin ætlar þessi sérréttindi
ekki eingöngu konum i þessari
aðstöðu, heldur og hinum sivax-
andi hópi karlmanna, sem tekur
að sér umönnun heimilis.
„Útfrá þessum staðreyndum”,
segir framsögumaðurinn enn-
fremur, „hefur nefndin komist að
þeirri niðurstöðu að ekki sé
lengur raunhæft að halda i fyrir-
vinnuhugtak sem felur i sér þann
skilning, að karlmaðurinn sé
aðalfyrirvinnan, og konan sé á
framfæri hans. Nútimalöggjöf á
þvi ekki lengur að innihalda regl-
ur og ákvæði sem hafa i för með
sér mismunun á körlum og kon-
um sem fyrirvinnum. Nefndin er
á einu máli um að jafnréttisstefn-
an eigi að komast i fulla fram-
kvæmd og þykir eðlilegt aö það
gerist með samvinnu Norður-
landanna allra”.
Lögreglan fær leynivopn
gegn óæskilegum mótmælum:
Ósýnileg Ijós og
óheyranlegt hljóð
Hugsum okkur mikla
kröfu- ellegar mótmæla-
göngu. Lögreglan hefur
viðbúnaö þar sem talið er
að aðgerðirnar beinist gegn
,,lögum og reglu". Þá fær
allt í einu hluti af mótmæl-
endum flogaveikiköst og
engist sundur og saman.
Hinir hvorki sjá né heyra
neitt sérstakt, en finna þó
fyrir óþægindum í eyrum
og augum, líkt og af loft-
þrýstingi og Ijósblossum.
Um fjórða hluta af þátt-
takendum verður ómótt.
Fólkið verður gripið skelf-
ingu og hópurinn dreifist.
Það cr ekkert óliklegt að slikt
eigi eftir að gerast, þvi að fyrir-
tækið Allen Interuatioiial, sér-
fræðingur i lögreglubúnaöi, er að
gera tilraunir með eins konar
flogaveikisbyssur.
Þær byggjast á svipuðum for-
sendum og nútima diskótek. Það
eru notuð blossaljós (strobóskóp)
og mikill hávaði. Munurinn er sá
að hér mundi verða um slika tiðni
að ræða að enginn mundi sjá eða
heyra, hvað um væri að vera.
Það cr alkunna að Ijós sem er
kveikt á og slökkt i sifellu —
þannig er um sjónvarpsskerminn
veldur flogaveikiköstum hjá
fólki, sem þjáist af þeim sjúk-
dómi en getur einnig unnið á fólki
sem aldrei hefur kennt sjúk-
dómsins. Ljósblossar með reglu-
legu millibili geta fengið Ijórða
hvern mann til að verða ómótt.
Ilann fær einkenni af sjóveiki, á
erfitt með snöggar hreyfingar og
liggur við svima. Hættulegasta
tiðnin reynist vera um 16 rið (eða
hertz, þ.e. 15 blossar á sekúndu).
Þess vegna hefur sums staðar
verið bannaö blossaljós i
diskótekum með meiri tiðni en 8
riðum.
Liklegt þykir að lögreglan muni
nota tiðnina 10 til :i() rið. og að
notað infrarautt ljós. Það
kemst gegnum lokuð augnalok.
en sést samt ekki. Hins vegar eru
áhrifin þau sömu og venjulegt ljós
væri notað.
Siðan er búist við að samtimis
ljósblossunum verði notaðir
hátalarar sem varpi út gifur-
legum hávaða á tiðninni 4-7 rið á
sekúndu. Hljóðið va>ri últra-
sóniskt. þ.e. á bylgjum sem
mannlegt eyra greinir ekki sem
hávaða, heldur ka-mi mjög
skerandi tilfinning.
Vitað er að flugher Bandarikj-
anna gerði samning við rann-
sóknarstofu i Denver, Colorado,
árið 1964 um að rannsaka hæfni
vopna af þessu tagi. Kemur þettá
fram i NATO-skýrslu sem komist
hefur i hendur „óhlutvandra”
manna.
A sama hátt og Bandarikja-
stjórn hefur notað Indó-Kina sem
eins konar lifandi rannsóknar-
stolu til prófunar á vopnum
sinum, er Norður-lrland notað af
hermálaráðuneyinu i London.
Timaritið New Scientist i
London skýrði frá þvi i haust, að
últrahljóðs-lallbyssa væri á til-
raunastigi hjá breska hernum i
aðalstöðvum hans i Lisburn á
Norður-lrlandi. Séu einkenni
fórnardýranna þau sem að oían
greinir, sjóveiki og svimi.
Sagt er að unnt sé að útbúa
bátalarana eins og byssur að þvi
leyti að þeim megi miða að
ákvcðnum skotmörkum. Sé þá
hægt að gera alveg vissa menn
óvirka, þótl þeir standi i
þéttumhópi, og fólkið i kringum
þá finni ekki til óþægindanna.
Það gelur þvi farið svo, að timi
lögreglukylfa og táragass sé
liðinn hjá. Lögregla allra landa sé
að lá miklu virkari vopn gegn
þeim mannljölda sem talinn er
l)úa yfir óæskilegum hugsunum.
(Úr l’ol. ltevy)
Flogavcikibyssa aft verki. Verftur talift löglegt aft nota vopn sem lemstra heilabúift?
Sveinafélag húsgagna-
smiöa
Sveinafélag húsgagnasmiða i
Reykjavik er 40 ára i dag, 2. nóv-
ember 1973. Fyrir rúmum 40 ár-
um eða þegar kreppan stóð sem
hæst, fundu sveinar i húsgagna-
smiði það best, aö nauösynlegt
var að stofna eigið stéttarélag, en
á þessum árum voru þeir ásamt
öðrum trésmiðum þeirra tima i
Trésmiðafélagi Reykjavikur,
sem þá var óskipt iðnaðarmanna-
félag bæði sveina og meistara.
Helsti hvatamaður að stofnun
félagsins var Helgi Jónsson, og
reyndist þvi siðan styrkur félagi.
Stofnfundur var haldinn 2. nó-
vember 1933, i Baðstofu Iðnaöar-
manna að mættum 23 mönnum.
Það má með sanni segja að
fyrstu ár félagsins hafi verið erf-
iður skóli, og þó sérstaklega árin
1936 og 1937. Fyrst 11 vikna verk-
fall árið 1936, og siðan fengu þeir
fjörutíu
á sig 78 daga verkbann árið 1937.
Þessi ár reyndust fél. sá próf-
steinn er tilvera þess heíur
byggst á, og má nærri geta hvort
ekki hafi þá reynt á þrautseigju
og félagsþroska þessara manna i
örmum haröhentra kreppuár-
anna. Auk nokkurra kjarabótá er
náðust úr deilum þessum var
samið um 10 slysadaga, orlof
lengt úr 3 dögum i 6 daga á ári, 8
stunda vinnudagur náðist 1. mars
1942 og fast vikukaup 1. mai 1945.
Nú, árið 1935, gengur félagið i
ASl. Allt frá upphafi hefur það
siöan staðið dyggilega vörð um
hagsmuni húsgagnasmiða og auk
beinna kjarabóta lagt sérstaka á-
herslu á orlofsmál félaganna og
veikindatryggingar.
Eitt mesta vandamál okkar,
sem lengi hefur verið fylgja okk-
ar og er hvað geigvænlegast i
ára
dag, er sú ásókn i að rýra réttindi
okkar húsgagnasmiöa. Hjálpast
þarna margt að; sérstaklega má
nelna hið opinbera i þessum efn-
um.
Þaö iðnnámsfyrirkomulag sem
nú er við lýði i dag er aö drepa
niður stétt húsgagnasmiða. Allar
opinberar aðgerðir um iönþróun
beinast að þvi að bola okkur úr
okkar eigin fagi. Auk þessa sækja
atvinnurekendur okkar eftir hinu
svokallaða ódýrara vinnuafli (ó-
faglærðu fólki) sem reynist oft i
reynd mun dýrara þegar á herðir.
Allt þetta gerir það aö verkum að
ungir menn velta þvi fyrir sér áð-
ur en þeir fara að læra húsgagna-
smiði, og nú er útskrifaður fjöldi
sveina kominn niður i 8 i ár, i
staðinn fyrir 25 á ári um langt
árabil áður.
Framhald á bls. 14