Þjóðviljinn - 22.06.1974, Blaðsíða 7

Laugardagur 22. júni 1974 ÞJöÐVILJINN — SIÐA 7
©Ballettá
listahátfð
Saga danslistar hér á landi er i
tveim hólfum: Annarsvegar safn-
ast fyrir hópur dansara sem hafa
notið þjálfunar og menntunar um
lengri eða skemmri tima, en hafa
haft stopula möguleika á að
dansa, reyna samt stundum að
stofna flokk og efna til sýninga,
en margir lausir endar eru á
þeirri viðleitni. Hinsvegar koma
fram einstaklingar sem sækja
harðákveðnir fram til fullgildrar
atvinnumennsku: Helgi Tómas-
son, Sveinbjörg Alexanders.
Þessir tveir þættir komu saman
á ballettsýningu listahátlðar. Og
þó. Frá þvi i fyrra hefur verið
meiri alvara i þvi en nokkru sinni
fyrr að gera islenskan dansflokk
að varanlegri stærð, um tugur
dansara hefur keppt aö þessu
undir stjórn margreynds ballett-
meistara, Alans Carters. Og það
er alveg ljóst að um verulega
framför er að ræða. Seinni ball-
ettinn sem flokkurinn flutti voru
Tilbrigði viö Brahmsmúsik, sem
manni fannst fyrst og fremst sýni
á þvi hvar hópurinn er staddur i
nokkurnveginn klassiskri tækni.
Þessi ballett var satt að segja
ekkert sérstak augnayndi, og
samdansar yfirleitt lakari en ein-
staklingsframmistaða. En það
var lika alveg ljóst að þarna var
lagt I hluti sem liklega hefði ekki
þýtt að nefna i fyrra.
Miklu forvitnilegri var frum-
sýningin á Höfuðskepnunum, enn
eitt dæmi um þá freistingu að
reyna að dansa náttúrusöguna,
gott ef ekki sjálfa eðlisfræðina.
Lina þessa balletts var ekki skýr,
fyrir utan hin almennu tengsli við
höfuðskepnur fjórar. En þarna
var að starfi virk kóreografisk
hugsun, Carter nýtti sér skyn-
samlega getu dansaranna og
gleymdi heldur ekki takmörkum
þeirra. Hressti upp á tækni og
vaxandi öryggi dansaranna með
virkri ljósanotkun, skúlptúr,
sundurgerð I klæðaburði, upp-
stillingum, og komu út margar
„fallegar myndir”. Músik Áskels
Mássonar féll vel að efninu og var
Sveinbjörg Alexanders og Wolfgang Kegler.
I þeim skilningi hógvær að hún
gegndi fyrst og fremst þjónustu-
hlutverki, var ekki með neinar
tiktúrur fyrir sig. Sjálfur var As-
kell uppi á sviði, kornungur
heimssmiður i gamlatestament-
isskikkju og stjórnaði öllu af
stilltum virðuleik.
1 fyrri hálfleik dönsuðu þau
Sveinbjörg Alexanders og Wolf-
gang Kegler tvidans úr Dag einn
við Brahmstónlist. Þau eru vitan-
lega ágætis dansarar, hafandi á
sinu valdi þá mýkt, þann flýti og
þann léttleika i miklu erfiði sem
skilja á milli feigs og ófeigs i
dansi. Þau túlkuðu einkar skýrt
ágæta kosti Gray Veredons sem
danshöfundar. Maður vill helst
segja sem svo, að hann fari mjög
greindarlega ofan i klisjur klass-
isks dans og nýs og komi upp með
skemmtilega fjölbreytni sem hef-
ur drepið af sér klisjurnar. Allt
þetta, hugmyndir og túlkun, kom
svo enn betur i ljós i dansi um
Rómeó og Júliu við Berliozmúslk
með sterkum ljóðrænum þokka,
sem nýtur góðs af þeirri elsku-
legu erótik sem i þessum efniviði
felst.
A.B.
Mest um vinstri sundr-
ungu og hægri einingu
laugardags
HVERNIG LEIST ykkur á
pólitik i sjónvarpi á miðviku-
dagskvöld? Hrósyrði i þvi tilefni
eru sjálfsagt út i hött, en ekki
get ég neitað þvi, að málflutn-
ingurinn batnaði eftir þvi sem
nær dró manni sjálfum. Og
hallast reyndar að þvi, að slikt
mat sé ekkert einkamál mitt.
önnur niðurstaða af þessu glápi
getur verið sú, að þótt formið
hafi sina kosti, þá býður það upp
á afskaplega marga möguleika
til að komast hjá þvi að svara
spurningum. Framsóknarmenn
voru iðnir við þetta,en þó enn
frekar Sjálfstæðismenn.
Gunnar Thoroddsen er ein-
beittur meistari i þeirri kúnst að
svara I axarskaft; er hann likur
amöbu, litlu kvikindi, sem getur
verið allavega I laginu, nema
hvaö Gunnar er sýnilegur með
berum augum. Best væri að
einn harðvitugur spyrill spyrði
eins og tvo — þrjá fulltrúa
flokks. Og spyrillinn þá hafður
úr þeim flokki sem viðkomandi
flokkur vill sist mæta.
• MIKIL VERÐBÓLGA geisar
út um allar trissur og er mikil
þjóðlygi að festa hana við
islenska miðju-og vinstristjórn.
Hún fer yfir hina sósialdemó-
kratisku Danmörku, þar sem
núverandi hægristjórn hefur
nýskeð hleypt húsaleigu upp úr
öllu valdi. Þar getur verkafólk
mætt þessum gesti t.d. með
verkföllum — en í Grikklandi,
þar sem slikt athæfi er bannað
og forstokkað afturhald
„sterkra” manna situr að
völdum, — þar er verðbólga enn
meiri. Hún er mikil hjá
miðflokkastjórn á Italiu, krata-
stjórn i Englandi, hægristjórn i
Frakklandi. Verðbólga er
minnst hjá Vestur-Þjóðverjum,
þar sem kapitalisminn sparar
sér margan tilkostnað með
miljónum „ódýrra” verka-
manna sunnan úr álfu og með
einstaklega ósvifinni umgengni
við umhverfið. Og svo I Austur-
Evrópu, þar sem ákvörðunum
um laun og verðlag er kippt inn
fyrir dyr hjá embættismönnum
áætlanastofnana rikisins.

• LIKLEGA SPYRJA menn sig
of sjaldan i alvöru þeirrar
spurningar, hvernig samræma
megi fulla atvinnu handa öllum,
mikla uppbyggingu upp á
vinstri móð og fullan samnings-
rétt launþega án þess að all-
mikil verðbólga sé með I
dæminu. Magnús Kjartansson
hefur reyndar vakið máls á
þessu að undanförnu. Það hefur
áreiðanlega verið vinstri-
hreyfingum mikill trafali hér og
annarsstaðar, að þær hafa ekki
mótað sér rækilega útfærða
stefnu á valkost i efnahags-
málum, sem innihéldi bæði lág-
markssamnefnara fyrir vinstri-
fylkingu I breiðum skilningi og
héldi vel opnum möguleikum á
að sækja fram á við til róttækari
stefnumiða Þegar Mitterand
fór i framboð fyrir tveim
mánuðum i Frakklandi, byrjuðu
hægri blöð einróma söng um að
vinstristjórn hans mundi þýða
efnahagslegt öngþveiti og hrun
frankans. Mitterand svaraði
með þvi, að setja dágott lið i að
semja baráttuskrá i efnahags-
málum og þá sérstaklega gegn
verðbólgu (sem hafði numið
16% á þrem mánuðum). Og
hann fékk stuðning helstu verk-
lýössamtaka við þessa stefnu-
skrá; þau ætluðu að minnsta
kosti að gefa stjórninni frið til
að prófa hana rækilega. Þessi
ákveðna og skrumslausa aðferð
var eitt af þvi sem kom liðs-
mönnum Mitterands lengra
áleiðis en nokkur önnur frönsk
vinstrisamsteypa hefur komist.
• AÐ VONUM er mjög klifað á
sundrungu vinstri manna. Satt
er það, hún er bölvuð. Og
Alþýðubandalagiö stendur
reyndar furðu vel að vigi I þeim
ósköpum. Amen. En það er ekki
bara tengt neikvæðum hlutum
að vinstralið „getur aldrei
haldið sér saman”, eins og einn
Krataframbjóðandi lét detta út
úr sér. Jú, mikil ósköp, þarna
geta verið á ferð leiðinda-
kvikindi eins og yfirmáta sjálfs-
dýrkun, hatrömm kreddufesta,
óstýrilátur metnaður, félagsleg
sýndarmennska, ótimabær
ástriða til pislarvættis: Og svo
mannleg heimska, sem enginn
hefur einkarétt á, og enginn
kemst undan heldur.
En sem fyrr segir: sundrung
á vinstri armi er einnig tengd
jákvæðum þáttum. Vinstri
stefna, bæði í breiðari
merkingu, og þó sérstaklega
hinn sósialiski geiri hennar, er
fyrst af öllu krafa um breytingu.
Hún er tengd ósáttfýsi við
rikjandi ástand. Leit að nýjum
brautum, ferð inn á svið hins
óþekkta — þvi reynsla annarra
af umbótum eða sósialisma
hefur alltaf afstætt gildi. Það er
vonandi nógu mikil alvara með i
ferð, til að það sé i raun mikið
átak að kveðja það sem er og
leggja I þessa leit. Það er þvi
von að mönnum finnist talsvert
til ákvörðunar sinnar koma, og
hafi þvi sterkar tilhneigingar til
að halda fast við sinn skilning á
sósialisma, verklýðshreyfingu
og hverju einu, og eru mjög við-
kvæmir fyrir þvi að ekki sé vikið
frá þeim skilningi meira en
góðu hófi gegnir. Og vinstri
hreyfing, sósialismi, er ekki
gefinn hlutur, heldur nokkuð
sem er i sköpun og þróun i
kenningu og framkvæmd. Þvi
verða viðhorf ærið mörg við
vanda hvers tima og mikil hætta
á óeiningu. Þeim mun fremur,
sem sú vinstrimennska, sem
ekki kafnar undir nafni, ræður
ekki yfir þeim svipum, sem
hægraliðið notar til að halda
saman næsta sundurleitri hjörð
sinni.
Hvaða svipur eru það?
• MIÐAÐ VIÐ þá háreysti, sem
stundum berst frá vinstri
heimilum, rikir i húsi ihaldsins
hin sæla þögn grafarinnar. Þar
eru menn miklu hlýðnari sinum
flokki, af þeirri einföldu ástæðu,
að þeir vilja sem fæstu breyta,
og alls engu sem máli skiptir
(sumir vilja klipa nokkuð af
félagslegum réttindum manna,
sem ættuð eru frá vinstri; aðrir
hafa vit á að ljá nokkrum
umbótamálum lið i hófi — en
hvorugt skiptir höfuðmáli).
Hægrimenn eru i stórum
dráttum fylgjandi óbreyttu
ástandi, og um hvað ættu þeir
þá að deila, út af hverju ættu
þeir að sundrast með stórum
ástriðum? Ekki út af neinu sém
máli skiptir. Það er þá helst út
af embættum, vegtyllum og
sætum á framboðslistum — og
getur það sem siðast var nefnt
orðið verulegur. höfuðverkur hjá
ihaldinu. Að öðru leyti eru þetta
fremur stilltir og prúðir flokks-
menn eins og fyrr segir. Þeir
vilja helst láta hugsa fyrir sig,
sem vonlegt er, það er svo þægi-
legt. Þvi hafa þeir mætur á
„sterkum” mönnum eins og
Ólafi Thors og Bjarna, og
harma það oft að flokkur þeirra
skuli vera jafn átakanlega
hauslaus og raun ber vitni. En
þeir, sem héldu, að smákarlar
eins og Jóhann og Geir mundu
ekki geta haldið liðinu saman, s
hafa alveg rangt fyrir sér. Það
þarf ekki einu sinni „sterkan”
mann — tregðulögmálið, trú á
óbreytt ástand, óttinn við breyt-
ingar (og þá sérstaklega alla
komma), allt eru þetta samein-
andi öfl. Að ógleymdu sjálfu afli
auösins, valdi hans. — Aðgangi
að lóðum, húsum, lánum,
bitlingum, ivilnunum, yfir-
hylmingum, friðindum, — valdi,
sem er beitt af stórum (og að
sjálfsögðu ekki nærri alltaf
meðvituðum) slóttugheitum i
þágu flokksins. Og ekki sist til
að llma hann saraan.
Þvi valdi, sem skrúfar fyrir
peninga og annan skyldan
munað, er kannski beitt af enn
einbeittari hörku gegn óþægum
heimilismönnum Ihaldsins en
gegn hreinskilnum andstæðingi
þess (og eru þó mörg ófögur
dæmi i þá veru). Með þessu
móti eru menn tiltölulega
auðveldlega barðir til hlýðni,
jafnvel áður en vixlsporið er
stigið. Sálnahirðar hins islenska
hægriflokks hafa venjulega ekki
þurft að setja gaddastigvelin á
villutrúarhundinn. Það nægir
y firleitt fyllilega að leyfa
honum að gægjast inn i pislar-
klefann. Eining ihaldsins er
eining hinna lötu hugsana, hins
þögla kæruleysis, sjálfumgleði,
óttans við hið ókunna — allt i
bendu og samanvið kaldrifjaðan
hagsmunaútreikning hinna
sameinuðu. Það er litil ástæða
vinstrisinna að öfunda ihaldið af
þessum pólitisku lifsgæðum.
Og það er mjög i anda
uppeldis i skugga hinnar sam-
einandi svipu auðsins, að tólf-
menningar Varins lands eru rétt
I þessu að senda til dómara
kröfur um að nokkrir
blaðamenn Þjóðviljans borgi
þeim nær sjö miljónir króna i
skaðabætur fyrir að lýsa frum-
kvæði þeirra með þeim orðum
sem við áttu.
Arni Bergmann