Þjóðviljinn - 20.10.1974, Side 18

18 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur. 20. október. 1974
ANNAR HLUTI: MANUDAGUR
..Þér ættuð að vera stolt yfir þvi, að þér eruð góð móðir
í síðasta sunnudagsblaði
byrjuðum við birtingu stuttrar
sovéskrar skáldsögu um hvers-
dagslif „vinnandi húsmóður”.
Olga vinnur á rannsóknarstofu og
býr i nýju úthverfi með manni og
tveim börnum. Hún hefur áhuga á
starfi sinu, en verkefnin hlaðast
allsstaðar upp, heima og i vinn-
unni. Sagan segir frá glimu
hennar við þetta mikla álag. 1
fyrsta þætti, Mánudagsmorgni,
kynntumst við einnig vinnu-
félögum Olgu, Ljúsu Ijóshærðu og
Ljúsu dökkhærðu, og fleiri
persónur eru á leið inn I söguna.
—ÁB
Ég hlusta og samt heyri ég
ekkert. Samtalið frá þvi i morgun
er aftur farið að suða I höfði
minu: Ég ráðlegg yður að taka
yður á... Bölvað — og nú kemur
min „veikindaskýrsla” einmitt
fyrir augun á þeim.
Það var leiðinlegt að ég fékk
ekki að tala við Ljúsu Markorjan.
Hún sér að það er eitthvað að.
Hún faðmar mig að sér, dregur
mig til sln og segir raulandi:
— Hafðuengar áhyggjur, Olga,
þú veröur ekki rekin.
— Þeir ættu nú bara að þora
það — Ljósa Ljúsa rýkur upp eins
og galdrakarl úr öskju — hún sem
á tvö börn. Samkvæmt reglunum
verða þeir fyrst að senda
aðvörun, en þú hefur ekki fengið
annað en áminningu til þessa...
Fyrir að koma of seint.
Ég fer að skammast min. Ljósa
Ljúsa er góð og hjálpsöm, en
samt er mér það á móti skapi að
tala I trúnaði I hennar viðurvist.
— En skiljið mig, stelpur, ég er
blátt áfram hrædd um að mér
takist ekki að ljúka tilraununum
áður en fresturinn er útrunninn.
Eftir mánuð...
— Uss, vertu nú ekki svona
langt niðri grlpur Ljúsa
Jarkorjan fram I fyrir mér.
— Hvað á það að þýða að tala
svona — vertu ekki langt niðri,
segir ljóshærða Ljúsa. Þú sérð
hvernig henni liður... Þú ættir
heldur að segja henni að stilla sig.
Og það er satt, Olga, þú imyndar
þér svo margt. I guðanna bænum.
Þetta bjargast allt, vertu viss.
Ég fæ kökk I hálsinn við þessi
orð. Það vantaði nú bara að ég
færi að skæla. Dökkhærða Ljúsa
kemur mér til bjargar:
— Heyrið mig, fögru fljóð,
segir hún og lemur ókkur rösk-
lega á herðarnar. En hvernig
væri að viö skiptum i þrjú horn?
Ljúsa fær mlna Ibúð, ég flyt til
Olgu og Olga til Ljúsu.
— Og hvað svo? spyrjum við
hissa.
— Nei, annars, það er sama...
Ljúsa Markorjan skrifar með
fingri I loftið. Nei, svona ætti það
að vera. Olga flytur til mln, ég til
Ljúsu og Ljúsa til Olgu. Og þá
skreppur allt saman.
— Ætlar þú að skipta á þinni
þriggja herbergja ibúð og
sambýlisibúðinni minni? segir
ljósa Ljúsa hlæjandi.
— Nei, það vil ég ekki, en ég
neyðist til. Ég tapa bæði á fer-
metrum og þægindum. En ég fæ
annað sem skiptir meira máli. Þú
ljóskan, verður heldur ekki
neinn svartipétur I þessu fyrir-
tæki. Hann Dlma hennar Olgu er
myndarmaður. Súrin minn
verður ánægður — Olga er bæði
yngri og þriflegri en ég. Og mig
vantar ömmu. Er það I lagi?
Hjálpið veslings kandidatsrit-
gerðarhöfundi.
— Það er alltaf eins, segir ljósa
Ljúsa, þið getið ekki verið alvar-
legar hálfa minútu I einu. Hún
snýr sér við og ætlar að fara, en I
sömu mund opnast dyrnar og
Ljúsa er rétt búin að fella um koll
Marlu Matvéévnu.
— Þið hafið hátt, félagar, segir
Marla Matéévna með sinni
bassarödd. Þið truflið vinnuna.
Hefur eitthvað komið fyrir?
Ég grip I höndina á ljóshærðu
Ljúsu I tíma, því hún hefur þegar
búið sig undir að buna samtali
okkar yfir M.M. (en svo köllum
við Marlu Matvéévnu okkar I
milli.)
Við berum allar virðingu fyrir
Maríu Matvéévnu. Við kunnum
vel við andlegt flekkleysi hennar.
En það er ekki hægt að tala um
neitt I alvöru við hana. Við vitum
fyrirfram hvað hún muni segja.
Okkur finnst hún vera gamall
Idealisti. Okkur finnst aö hún
hugsi afstrakt. Hún þekkir ekki
hversdagslegt llf, svlfur fyrir of-
an það eins og fugl. Ævisaga
hennar er til fyrirmyndar: fram-
leiðslukommúna I byrjun fjórða
áratugsins, svo vígstöðvarnar,
pólitlska deildin. Hún býr ein,
dætur hennar ólust upp á barna-
heimili, og eiga nú börn sjálfar.
Marla Matvéévna er öll I vinn-
unni — I framleiöslunni og I
flokknum. Hún er sjötug.
Við berum virðingu fyrir M.M.
fyrir verðleikum hennar. Getum
viö nokkuð annað gert?
— Af hverju standið þið hér?
spyr María Matvéévna ströng.
— Við erum að taka Olgu til
bæna, segir dökkhærða Ljúsa
brosandi, hún...
— I hvaða tilefni?
— Hún kom of seint... skýtur
ljóshærða Ljúsa inn I flýti.
Marla Matvéévna hristir
ásakandi höfuðið eins og hún vildi
segja: og ég sem trúði á yður.
Mér er farið að liða illa og
Ljflsum báðum llka. Svona getur
maður ekki komið fram við M.M.
— Marla Matvéévna, segi ég
opinskátt, án þess þó að svara
spurningu hennar. Ég hefi þessa
einkennilegu tilfinningu — ég á
tvö börn og mér finnst eitthvað að
þvi. Ég er 26 ára, á tvö börn, það
er...
— Fyrirbyltingarfordómar...
hvislar Ljúsa dökkhærða.
— Hvað eruð þér að segja,
Ljúsa? Maria Matvéévna er
næstum þvi reiö. Hvernig getur
yður dottið annað eins I hug, Olga?
Þér ættuð að vera stolt af þvi að
þér eruð góð móðir og þar að auki
góður starfsmaður. Ekta sovét-
kona.
M.M. talar, en ég spyr sjálfa
mig auðvitað, hvers vegna ég eigi
að vera stolt, með hverjum hætti
ég sé góð móðir, hvort það sé
nokkur ástæða til að hrósa mér
sem starfskrafti og hvað sé inni-
falið I hugtakinu „sönn sovét-
kona”. Það væri út I hött að bera
þessar spurningar upp við Marlu
Matvéévnu, hún mundi ekki
svara þeim.
Við róum M.M. með þvl að ég
hafi veriö I slæmu skapi og það sé
liöið hjá.
Við snúum aftur til okkar
herbergis. Ég hefi ekki fengið
neitt af viti um spurningaskrána.
En Ljúsa sendir mér miða: það á
að skila þeim á mánudag. Þeir
vilja heyra okkar álit. Kannski
þurfum viö að spyrja þá?
Takk, þetta er nóg um
spurningaskrárnar.
Ég næ I það sem gert var á
föstudag og hreinskrifa niður-
stöður af síöustu tilraunum fyrir
Ljflsu Markorjan. Svo næ ég I
stóra papplrsörk og dreg inn á
hana mismunandi llnur. Þetta á
að verða skema yfir allar
tilraunir sem gerðar hafa verið.
Glertrefjaefnið sem við fyrst
fengum reyndist of stökkt. Við
breyttum efnasamsetningunni og
þurftum að byrja aftur á öllum
tilraununum: rakaáhrif, hitaþol.
eldþol. Aldrei hefði ég getað
imyndað mér, að ég mundi sýna
sllka alúð og varfærni skolpleiðsl-
um og niðurföllum.
Ég átti einu sinni samtal um
þetta við dökkhærðu Ljúsu. Ég
játaði að mig hefði dreymt um
aðra rannsóknastofu.Ljúsa fór að
hlæja: „Þið eruð snjöll, þetta
unga fólk, öll viljið þið vinna við
geimferðir, en hver á að sjá um
lifið hér niðri á jörðinni? Svo
spurði hún allt I einu: Hefur þú
aldrei átt heima I húsi þar sem
skitugt vatn drýpur gegnum þak-
ið vegna þess að rörin eru gömul
og ryðguð? Það kom á daginn að
við þekktum báðar alltof vel til
slikra aðstæðna. En ég hafði ekki
hugsað mikið um þær.
Þvi meir sem ég fæst við þetta
nýja trefjaefni, þeim mun meiri
tökum nær það á mér. Það er mér
mikil raun að blða eftir niður-
stöðum rannsóknanna. Hvernig
stenst efnið álagsprófanir?
Hvaða traustleika höfum við náð?
Og svo stendur allt fast i
mekanisku stofunni. Umferðar-
hnútur.
Allt annað gengur eðlilega. Ég
byrja að draga upp skema yfir
eðlis- og efnafræðitilraunirnar —
þeim er næstum þvl lokið. Hægt
skrifa ég hvern dálkinn á fætur
öðrum meðan ég blaða I skýrsl-
unum. Vinstri hönd heldur reglu-
stikunni I réttri linu, hægri höndin
skráir tölurnar, meðaltal af þrem
umferðum, á töfluna.
Maður verður að hafa sig allan
við til að láta sér ekki verða á
yfirsjón.
— Olga, Olga, er kallað veikri
röddu. Klukkuna vantar tiu
minútur I tvö, ég fer núna, hvað
vantar þig?
í dag er röðin komin að Sjúru að
annast innkaupin fyrir „fjöl-
skyldumæðurnar”. Við erum vön
að kaupa inn fyrir allar I einu. Við
höfum langt hlé frá tvö til þrjú,
þegar minnst er örtröð I búðun-
um. Ég panta smjör, mjólk, kíló
af pylsum og hveitibrauð til að
borða I vinnunni. Ég ætla ekki frá
mlnu borði, ég er víst búin að
sólunda nógum tlma I dag.
Dökkhærða Ljúsa hefur falið
sig einhvers staðar og hún er vlst
llka að reyna að ná upp þvl sem
hún hefur vanrækt. Hún birtist tiu
minútum áður en hléinu lýkur. Af
kjól hennar og hári stafar lykt
sem minnir á lakk, lykt sem er
vel þekkt hér I húsinu. Hún er
banhungruð og við étum helming-
inn af pylsunni minni, skiptum á
milli okkarhveitibrauðinu og skol-
um matnum niður með vatni úr
krananum.
Ég sökkvi mér aftur niður I
töludálkana. Síðari hluti dagsins
llður svo hratt og tiðindalaust, að
það liður drjúg stund áður en ég
skil, hvers vegna allt I einu er ys
og þys I okkar kyrrláta herbergi.
Vinnutlmanum er lokið.
Aftur ek ég I strætisvagni, sem
aftur er yfirfullur, og svo með
neðanjarðarlestinni. Ég skipti um
linu á Bélorússkaja. Aftur hleyp
ég upp og niður stiga. Ég má ekki
koma of seint — þau hin koma
heim rúmlega sex.
1 lestinni stend ég úti I horni við
hliðina á lokuðum dyrum. Ég
stend þar og geispa. Ég geispa
svo opinskátt að ungur náungi við
hliðina á mér getur ekki stillt sig
um athugasemd:
— Þér hljótið að hafa reynt
eitthvað spennandi I nótt er leið,
ungfrú.
— Ég ruggaði börnum I svefn,
segi ég til að fá að vera I friði.
Ég geispa og hugsa um morg-
unn þessa dags. Mánudagsmorg-
un. Kortér fyrir sex hringir slm-
inn. Lengi, lengi, þetta hlýtur að
vera langlinusamtal. Nei, það er
dyrabjallan, sem hringir. Er
komið skeyti? Kannski frá Veru
frænku, sem ætlar að koma I
óvænta heimsókn? Ég sendist út I
ganginn. Þar liggur simskeyti á
gólfinu, sem þegar hefur verið
opnað, það stendur ekkert á þvl, á
þvi eru bara nokkur göt. Ég svlf
yfir þetta skeyti og sný mér við til
að komast aftur upp I rúm ......
Loksins skil ég að það er vekjara-
klukkan sem er að hringja og ég
segi við hana: það ætti að skjóta
þig. Hún þagnar um leið. Kyrrlátt
mvrkur. Mvrk kyrrð.
Ég stekk fram úr rúminu og
klæði mig I snatri, allir krókar
smella I sinar lykkjur, og —
kraftaverk hefur gerst —þær sem
rifnað höfðu eru nú saumaðar á
sinn stað. Ég hleyp út I eldhús og
set vatn yfir eld I te og makkarón-
ur. Annað kraftaverk, það var bú-
ið að kveikja á gasinu, vatnið I
kastarholunni ólgar og tevatnið
sýður. Ketillinn byrjar að flauta
eins og fugl: fújt-fú, fújt-fú, fújt-
fú....Og allt, I einu renna þau
sannindi upp fyrir mér, að það er
ekki ketillinn sem flautar heldur
nefið á mér. Ég get ekki vaknað.
'Nú byrjar Dlma að ýta við mér,
ég finn hönd hans á bakinu á mér,
hann snýr mér við og segir:
Olga, Olga, reyndu loksins að
vakna, við skulum ekki þveitast
um aftur eins og vitleysingjar.
Og loksins fer ég á fætur I raun
og veru: ég klæði mig hægt og
kræki vitlaust og það vantar eina
lykkju á kjólinn.
Ég fer fram I eldhús og er næst-
um þvl dottin um dregilinn I
ganginum. Það er ekkert gas,
eldspýtan brennur út, ég brenni
mig á fingrunum. 0. Ég þefi
gleymt að skrúfa frá gasinu.
Loksins kemst ég fram I baðher-
bergi. Ég þvæ mér og gref and-
litið I hlýtt og loöið handklæöi.
Þaö er sem ég sofi hálfa sekúndu
og ég vakna aftur segjandi: skjót-
ið það allt niður til fjandans.
Nei, þetta er einhver vitleysa.
Það þarf ekki að salla neitt niður.
Allt er gott og dásamlegt. Við höf-
um fengið ibúð I nýju húsi. Kotja
og Gúlja eru indælisbörn. Við
Dima elskum hvort annað, og ég
hefi skemmtilega vinnu. Það þarf
ekki að salla neitt niður, alls ekk-
ert. Vitleysa er þetta.
Framhald næsta sunnudag.
„Þrátt fyrir alla löggjöf sem átti
að frelsa konuna, heldur hún áfram
að vera þræll, vegna þess að
heimavinnan kyrkir hana, for-
heimskar og niðurlægir, hlekkjar
hana við eldhús og barnaherbergi
og starfsþreki hennar er eytt i
óhagkvæmt, smálegt, tauga-
shtandi og forheimskandi strit.
Raunveruleg frelsun konunnar,
sannur kommúnismi, kemur ekki
fyrr en allsherjarbarátta alþýðu
við stjórnvöl hefst gegn smálegum
hússtörfum, eða réttara sagt, með
þvi að breyta þeim i sósialiska
sambýlishætti á grundvelli stórra
eininga.”
Lenin, 1919