Þjóðviljinn - 22.10.1974, Side 8

8 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriöjudagur. 22. október. 1974.
Þriöjudagur. 22. október. 1974. ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 9
nBaæasBasnni
asa
trönsku keisarahjón og krónprinsinn, Resa Kýros. Nöfn drengsins eruijós vottur um þá viöleitni keisarans
aö gera sér sem mestan mat úr fornfrægö landsins.
máli. Hann er metnaöargjarn
meö afbrigðum og sjálfstraustiö
og sjálfsdýrkunin slik, aö þar
hafa fornkonungar persa varla
staöiö honum á sporði, enda
leggur hann allt upp úr aö veröa
ekki minni höföingi en þeir. Til
þess aö þegnarnir gleymi enga
stund að tilbiðja hann skyldar
hann öll dagblöö landsins.aö birta
myndskreytta forsiðuklausu um
keisarafjölskylduna minnst ann-
an hvern dag, og hvarvetna i
landinu, jafnt á opinberum
stööum, skrifstofum og heimilum
hanga uppi hlið við hliö myndir af
keisaranum og Ali, tengdasyni
Múhameðs spámanns, sem er
mestur dýröarmaður hjá Sjiitum,
þeirri grein íslams er persar
aöhyllast. Persar eru sagnamenn
miklir og áhugamenn um
ættfræöi ekki síöur sumir aörir,
og fyrir alllöngu komst á kreik i
landinu orðrómur þess efnis aö
núverandi keisaraætt væri að
langfeögatali komin af Safa-
vidum, keisaraætt þeirri er rikti
yfir landinu á sextándu og
seytjándu öld, en á þeim tima
varö vegur persa hvað mestur i
múhameðskum dómi. Eldri sögn
hermir þvi til viðbótar að
Safavidar séu afkomendur
Sassanida, stórkónga þeirra
persneskra er lengst öttu kappi
viö Róm og Býsans, en þeir áttu
aftur aö vera komnir af
Akkamenidum, stofnendum
fyrsta persneska stórveldisins.
Meö þessu móti hefur Múhameö
Resa eignast ættartré allt aftur til
Kýrosar mikla, og segir sig sjálft
aö ekki er það að óvilja hans aö
sagnir sem þessar ganga ljósum
logum i landinu.
70% ólæsi
Núverandi sja-an-sja, sem nú
er fimmtiu og fjögurra ára aö
aldri, er viö hestaheilsu og slikur
þjarkur og hamhleypa til vinnu
að þar slær honum varla nokkur
við af nútima þjóðhöfðingjum
nema Fidel Castro á Kúbu. Sagt
eraö keisarinn vinni oftlega átján
stundir á sólarhring og geti ekki
fest blund aö vinnudegi loknum
nema með þvi að taka riflega
skammta af svefnlyfjum (þess
þarf Castro ekki). bótt hallir hans
og hirð glitri af skarti sem helst
minnir á Þúsund og eina nótt, þá
er keisari sjálfur sagöur foröast
allt persónulegt óhóf, enda fyrir-
litur hann Vesturlönd og telur þau
oröin slöpp og úrkynjuö vegna
óhófslifnaðar þjóðanna þar.
En nú eru gáfur og dugnaður aö
sjálfsögöu engir kostir nema
þessu sé beitt til góös, og
stjórnarfarið i Iran er meö þvi
móti aö aukin auösæld hefur fyrst
og fremst komiö tiltölulega fá-
mennum forréttindahópum til
góöa, en þorri almennings er litlu
eða engu betur settur en áöur.
Embættismenn keisarans glamra
mikiöum „hvita byltingu” Irans,
sem þeir kalla svo og vilja með
þvi meina aö vel sé hægt að búa til
mannsæmandi þjóöfélög án þess
aö taka upp marxískar megin-
reglur. Hversu merkileg þessi
„bylting” er má marka af þvi, aö
ennþá eru sjötiu af hundraöi ibúa
Irans, sem nú eru um þrjátiu og
tvær miljónir, ólæsir og óskrif-
andi. Uppistaðan i daglegri fæöu
meginþorra landsmanna er enn-
þá flatbrauð með jurtaoliu, og
margir lifa á hungurmörkunum
eða stundum fyrir neöan þau.
Verst er ástandiö i sveitunum,
sem hafa orðið mjög útundan i
efnahagsþenslunni, og er þetta
sama sagan og i Brasiliu, sem
raunar á furöumargt sammerkt
meö íran þessi árin. Skólun á
kennurum og tæknimenntuöum
mönnum hefur oröið mjög i
skötuliki, og háir skortur á slfku
fólki mjög framþróun i mennta-
málum og framkvæmdum
Augu og eyru stórkðngsins
Þaö segir sig sjálft aö mikil
römm ánægja vegna þjóöfélags-
legs misréttis og ógnarstjórnar
keisarans logar hvarvetna undir
hinu skrautlega yfirboröi. Hinn
mikli vigbúnaður keisara er aö
miklu leyti hugsaöur til þess aö
hræöa úr landslýönum hvers-
konar uppreisnarþanka, og þar
aö auki hefur Múhameö Resa til
þess leynilögreglu sina, Savak,
sem aö visu hefur varla náö þvi
enn að veröa eins alræmd og
bandariska CIA og sovéska KGB,
en er engu að ,siöur meöal harð-
snúnustu leyniþjónustustofnana i
heimi. Hvað þetta snertir eins og
á t'leiri sviöum búa persar að
eldri erföavenju en flestir aðrir,
þvi aö Darios stórkonungur er
sagöur hafa komið sér upp leyni-
þjónustu fyrstur þjóöhöföingja;
sú stofnun var kölluö „augu og
eyru stórkonungsins.” Af Savak
er það ennfremur aö segja aö
keisari fékk til sérfræöinga frá
CIA og Mossad, israelsku leyni-
þjónustunni, til aö skipuleggja
hana fyrir sig á sjötta áratugn-
um, og enginn efast um að Savak
hafi enn þann dag i dag verulegt
samstarf viö þessi systurfyrir-
tæki sin bæöi.
Fasteignir á Spáni
og brynvarin þyrla
Um aðferðir Savak er það að
segja að þær eru eins ógeöslegar
og verst gerist hjá þessháttar
stofnunum. I tran er þaö daglegur
viðburður aö fólk, sem Savak
handtekur, sjáist ekki meir, og
hvað pyndingar snertir standa
Savak-menn i engu lærimeistur-
um sinum i CIA aö baki.
„Skepnuskapur Savak á sér engin
takmörk,” sagði iranskur náms-
maður erlendis nýlega. „Þeir
berja fólk, rifa af þvi neglurnar,
reka flöskur upp i endaþarminn á
þvi, hleypa i það rafstraumi og
nauðga konum fyrir augum eigin-
manna þeirra.” Njósnanet Savak
er einnig sagt mjög fullkomið og
er fullyrt að þrjár' miljónir irana
— einn af hverjum átta fullorðn-
um landsmönnum — séu stofn-
unninni innanhandar meö upp-
lýsingar.
Undir jafn öflugri ógnarstjórn
er aö sjálfsögöu erfitt fyrir and-
spyrnuhreyfingar aö starfa, en
þær eru þó til. Alltaf ber þaö
annað veifiö við að einhver hátt-
settur embættismaöur eöa hers-
höfðingi er veginn af óþekktum
tilræöismanni, og sjálfur hefur
keisari um sig svo öflugan lifvörö
aö kalla má heilan her. Þessutan
er hann með mestu stóreigna-
mönnum heims og hefur komiö
miklum hluta þeirra auöæva fyrir
i fasteignum erlendis — þar á
meðal á Spáni — og I svissneskum
bönkum að sjálfsögöu. Og hvár
sem konungur konunganna og
velgeröamaður aria er og hvert
sem hann fer innanlands, þá er
alltaf á næstu grösum viö hann
brynvarin þyrilvængja i gangi,
reiðubúin aö fljúga með hann úr
landi fyrirvaralaust. dþ
fjórðung hlutabréfa i þeim al-
ræmdasta af öllum þýskum auö-
hringum — Krupp. transkt fjár-
magn er lika þegar fariö að láta
aö sér kveöa i Bandarikjunum,
Bretlandi, Frakklandi, ítallu og
Egyptalandi, auk þess sem tran
hefur veitt fátækari rikjum eins
og Indlandi, Pakistan,
Afganistan, Bangladesj og
Senegal beina efnahagsaöstoð.
Og fjárfesting og efnahagsaöstoö
þýöir bein efnahagsleg itök i hlut-
aöeigandi löndum, eins og hvert
barnið veit.
Enn er þó ótalinn sá út-
gjaldaliöur Irans sem liklega er
stærstur, en það er vigbúnaður-
inn. Það hefur þegar fjölmennari
og betur vopnaðri her en nokkurt
annað riki viö Persaflóa og heldur
áfram að kaupa vopn i griö og
erg, aðallega frá Bandarikjunum,
sem raunar eru — og ekki vonum
fyrr — farin aö hafa áhyggjur af
þvi aö þau séu þar aö magna
draug, sem alveg eins geti átt það
til að snúast gegn þeim sjálfum.
tran hefur nú stærri risaþyrlu-
flota en nokkurt annað riki i heimi
og gæti þannig á aðeins tuttugu og
fimm minútum flutt heila her-
deild yfir á vesturströnd Persa-
flóa. Þá hefur Persakeisari
fimmtán hundruö manna her i
Óman til aö hjálpa furstanum þar
til að berja niöur marxiska
uppreisn og ræöur siglingum um
Hormús-sund — þaö er að segja
inn I Persaflóann — siðan hann
hernam þrjá smáeyjar þar i fullri
óþökk smáfursta þess, er taldist
rikja yfir þeim. Með þessu hefur
Persakeisari náb verulegu
tangarhaldi á Vestur-Evrópu-
rikjum, sem fá sextiu af hundraöi
oliu sinnar frá Persaflóalöndum,
og þó enn frekar á japönum sem
fá niutiu af hundraði sinnar oliu
frá þessu svæöi, og oliufram-
leiöslulöndunum við Persaflóa
sjálfum.
Burt með USA og Sovét
af Indlandshafi
Ekkert bendir til að Sja-an-sja
Arianeher (titill írans-
keisara og þýöir: konungur kon-
unganna og velgeröamaöur Aria)
ætli að láta hér staðar numið i
þeirri viöleitni sinni að gera tran
heimsveldi á borð við það sem
það var I tið keisaraættanna
Akkamenida og Sassanida. Hann
hefur mikil viöskipti við bæöi
Bandarikin og Sovétrikin, en
leggur kapp á að andæfa báðum
jafnt. Þannig er svo að heyra aö
nýafstaðin ferð keisarans til
Singapúr, Astraliu, Nýja-Sjá-
lands, Indónesiu og Indlands hafi
öörum þræði verið farin til aö
undirbúa jarðveginn fyrir
hernabarbandalag Indlandshafs-
rikja, og yrði hlutverk þess
bandalags hvaö helst aö bægja
áhrifum Bandarikjanna og Sovét-
rikjanna frá Indlandshafi, en
bæði risaveldin halda þar nú úti
miklum herflota. Og þótt tran sé i
hernaðarbandalagi viö Banda-
rikin (CENTO), fer keisarinn I
enga launkofa með aö sú tiö sé
löngu liöin aö Sámur frændi geti
sagt honum fyrir verkum. Ford
Bandarikjaforseti lýsti þvi yfir
fyrir skömmu að Bandarikin
myndu ekki liða endalausar verö-
hækkanir á olíunni, en Múhameð
Resa lét sér hvergi bregða viö þá
hótun. „Þótt viö kunnum að eiga
samleið með Bandarikjunum um
margt,” sagði hann, „þýðir
hvorki fyrir þau né aðra að segja
okkur fyrir verkum.”
Ættartré keisarans
Þótt margar ástæöur hafi oröið
til að hlaöa undir hið nýfengna
veldi Irans, fer ekki milli mála að
hæfileikar og dugnaður keisarans
sjálfs eiga hér drjúgan hlut að
annar Daríos
I öllum fyrirganginum
út af olíunni/ sem varð upp
úr Jom Kippúr-stríði araba
og israels i fyrra# dróst at-
hyglin hvað mest að Feisal
konungi í Saúdi-Arabíu/
sem ræður meira oliu-
magni að nokkur annar
þjóðhöfðingi á jörðinni.
Annar vestur-asískur ein-
valdur hefur þó að líkind-
um> þegar á allt er litið,
magnast enn meir á
olíukreppunni og því sem
henni hefur fylgt, og sá er
Múhameð Resa Pahlavi
iranskeisari.
Hvaö sem um þjóðhöfðingja
þennan má segja — og fæst af þvi
er gott — verður ekki á móti þvi
borið að hann er i hópi þeirra at-
hyglisverðustu af æðstu ráða-
mönnum heimsins i dag og að
undir hans stjórn hefur Iran
þróast frá þvi að vera snautt og
vanþróað leppriki i klóm erlendra
auðhringa og stórvelda til þess að
veröa eitt af þeim rikjum, sem
ganga stórveldunum sjálfum
næst að völdum og áhrifum.
Siöasta áratuginn hefur Iran
magnast meö sprengingarkennd-
um hraöa og heldur þvi áfram.
,,Á næstu tuttugu og fimm árun-
um,” segir keisarinn, „veröum
viö orðnir eitt af fimm voldugustu
rikjum heims.”
Þenslan hefur skerpt
stéttaandstæðurnar
íran er i senn hrifandi land og
andstyggilegt, fullt af sögulegum
og félagslegum andstæðum.
Persar uröu fyrstir þjóba til þess
að koma á legg stórveldi, sem
kallast gat heimsveldi og náöi frá
Himalajafjöllum vestur I miðja
LibiiT og frá Kákasusfjölium
suðurundir myrkviöi Súdans.
Persar eru ennþá ákaflega stoltir
af þessari fortið sinni, og sjálfs-
traust þeirra, sem komiö hefur að
góðum notum viö framfarir
siðustu ára, á aö miklu leyti rætur
að rekja til stórveldis Kýrosar og
Dariosar. Aðalástæðan til þess
hvilikt efnahagslegt stórveldi
Iran er orðið er þó auðvitaö olian,
og má varla á milli sjá hvort meir
dregur að sér athygli gesta og
gangandi, leifarnar af höllum
þeirra Dariosar og Xerxesar i
Persepólis og moskurnar i
Isfahan, sem ef til vill er stórkost-
legustu minjarnar um Islamskan
arkitektúr, annarsvegar, og hins-
vegar oiiuborturnarnir niöri á
sléttlendinu viö Persaflóann. A
hinn bóginn hefur sá firnaauður,
sem olian hefur fært rikinu, og
gifurleg þensla i atvinnulifi og
framkvæmdum i kjölfar þess
peningaflóðs, ekki hiö minnsta
dregiö úr þjóöfélagslegu misrétti.
Þenslan, sem er svo ör aö margir
landsmanna vita varla hvaöan á
þá stendur veöriö, hefur þvert á
móti á margan hátt skerpt þjóö-
félagsandstæðurnar og magnað
hatrið milli rikra og fátækra, um-
bótasinna og íhalds, kúgara og
kúgaðra. I Iran, og hvergi fremur
en i höfuðborginni Teheran, er
andrúmsloftið mengað hörku,
hraða, spennu, og maður hefur á
tilfinningunni að heiftarleg þjóð-
félagsleg sprenging geti orðið á
hverju næsta andartaki. Eða eins
og breti, sem árum saman hafði
kennt við iranskan háskóla, sagði
við mig: Það spyr enginn hvort
Múhameð Resa Pahlavi dreymir um að hefja
íran til engu minni áhrifa i heiminum en það
naut i fornöld. íran er þegar drottnandi her-
veldi við Persaflóann — á auðugasta oliusvæði
heims — og keisarinn stefnir að þvi að bægja
herflotum risaveldanna frá Indlandshafi. En
þrátt fyrir allan oliuauðinn býr þorri þegna
hans eftir sem áður við eymd og menntunar-
skort.
bylting verði i Iran, heldur
hvenær.
Framfarir undir stjórn
Pahlavi-feðga.
Eftir siöari heimsstyrjöld voru
oliulindir landsins að mestu i
klóm breskra auðhringa, en
sviptingarnar við breta á dögum
Mossadeks leiddu til þess að
bandariskir auðhringar náðu
ljónspartinum af þeirri köku af
vinum sínum bretum. Urðu
bandarisk áhrif eftir það yfir-
gnæfandi i landinu og ennþá kring
um miðjan siöastliðinn áratug
töldu Bandarikin íranmeðalsinna
þægustu fylgirikja. Meö klókind-
um, sem eru stjórnviskuarfur allt
frá stórkonungum Akkamenida,
vegna þessarar undangengnu
þróunar var Iran á margan hátt
betur undir það búið að hagnýta
sér oliugróða síðustu mánaða en
tii dæmis Saúdi-Arabia, sem
hugarfarslega séð er enn langt
aftur i miðöldum, og írak, sem
hrjáð er af endalausum
hjaðningavigum meðal stjórn-
málamanna innbyrðis og striðum
við kúrda. Einnig má á það
benda að auöur Irans er meira en
olian ein; þar er lika i jörðu
mikiö af málmi og jarðgasi, sem
þegar er fariö að nytja af miklum
krafti. Þá er verið að breyta
Moghan-sléttunni I landinu norð-
vestanveröu i eitt af stærstu
akuryrkjuflæmum jarðar. Af
öðrum fjárfestingum má nefna
prýðilegt veganet, sem tengir
Persakeisari stefnir aö þvi aö gera riki sitt aö rikjandi veldi viö
Indlandshaf og er þegar farinn aö sýna viöleitni I þá átt aöbægja her
flotum risaveldanna þaöan. I samræmi viö þetta sýnir hann fátækari
rikjum þar um slóöir náö og vinsemd og gerir þau háö sér meö efna-
hagsaöstoö. Hér heilsar hann Indiru Gandhi, forsætisráöherra Ind-
lands.
tókst Iranskeisara og ráðgjöfum
hans smátt og smátt að lempa til
sin hlutabréfin i oliulindunum, og
kringum 1970 voru Bandarikin
hætt að reikna með íran sem
öruggu leppriki.
Ein helsta ástæöan til þess ab
íran ber höfuð og herðar yfir
Arabarikin, er sú aö saga efna-
hagslegrar og þjóðlegrar endur-
reisnar þeirra hófst fyrir alvöru
fyrr og hefur verið samfelldari.
Hún hófst á millistriðsárunum
með föður núverandi keisara,
þeim fyrsta af ættinni Pahlavi, og
var komin i fullan gang að
minnsta kosti áratug á undan
oliuhækkunum siðastliðins árs,
sem mestu gulli hafa veitt i sjóði
oliuframleiðslurikja. Einmitt
saman flestar helstu borgir
landsins, og margskonar iðnað
annan. Samfara efnahagsþensl-
unni og iönvæöingunni hafa borg-
ir landsins vaxið með óskapleg-
um hraða. I lok siðari heimsstyrj-
aldar voru Ibúar Teheran aðeins
um fjögur hundruð þúsund en
voru orðnir þrjár miljónir 1969.
Samt búa ennþá sextiu til sjötiu af
hundrað irana I sveitum.
Herveldið við Persaflóann
Ekki lætur Persakeisari þó
duga að festa fé sitt og gæðinga
sinna innanlands; hann er þegar
á kreiki viða um veröld veitandi
efnahagsaðstoð og kaupandi
fyrirtæki. Frægasta tiltæki hans
af þvi tagi til þessa var að kaupa
Hann vill veröa
Kristján Jónsson, varaformaður Sjómannasambands Islands:
Kjaraskeröingarlög
eins og hjá viöreisn
„Aðalatriðið í væntan-
legri kjarabaráttu sjó-
manna hlýtur að vera að
berjast gegn þessum nýju
kjaraskerðingarlögum,
jafnframt því að tryggja
það, að sjómenn f ái kaupið
sitt greitt", sagði Kristján
Jónsson, stýrimaður úr
Hafnarfirði, en hann var
endurkjörinn varaformað-
ur Sjómannasambands (s-
lands á þingi þess, sem
lauk um næstsíðustu helgi.
„Aðalmál þingsins voru að
sjálfsögðu kjaramálin, og þau
lög, sem sett hafa verið á okkur
sjómenn. Þessum hlutakjara-
skerðingalögum rikisstjórnarinn-
ar var mótmælt harölega á þing-
inu.
1 þessum bráðabirgðalögum er
farið mjög svipað aö og á timum
viðreisnarstjórnarinnar, þegar
hvað eftir annað var ráðist á kjör
sjómanna meðþeim hætti að taka
ákveðinn hluta af fiskverðinu
áður en það kom til skipta. Það
var ekki ráðist beint á kjara-
samningana sem slika, þvi þeim
var ekki breytt. Það sem um er að
ræða, er það, að sá aflahlutur,
sem til skipta kemur er skertur.
1968 var tekið af óskiptu 10-20%
aflans og sett i stofnfjársjóö, mis-
mikið eftir þvi hvers lags fisk var
um að ræða. Tekið var sérstakt
gjald til útgerðarinnar, sem upp-
haflega var 17% ef landað var
innanlands, en 22% ef landað var
erlendis. Siðan þá hafa allir okkar
kjarasamningar miðað að þvi að
fá eitthvað af þessu til baka.
Tekist haföi að saxa á þetta, þvi
þaö sem tekið var af óskiptu þeg-
ar landað var erlendis var komið
niður I 16%, en er svo hækkað
núna upp i 21% með bráöabirgða-
lögunum.
Búið var að fella niður þetta
sérstaka gjald til útgerðarinnar
af fiski sem landað var hér
heima. Með samningum hafði það
gjald verið lækkað úr 17% I 11%,
og siðan var þaö fyrsta embættis-
verk fyrrverandi sjávarútvegs-
ráðherra, Lúðviks Jósepssonar,
að afnema þetta gjald með bráða-
birgðalögum.
Rikisstjórnin hefur nú með
bráðabirgðalögunum ákveðið að
taka þennan hátt aftur upp, og
eru nú tekin 15% af óskiptu til
stofnfjársjóðs af þorski og öðrum
fiski, sem landað er hér heima.
Auk þess er sett nýtt gjald á út-
flutning. Það fé, 4%-5% af út-
flutningsverðinu, á að renna i
oliusjóð.
Þetta er gömul aðferð, sú að
taka gjald af útflutningnum.
Fyrst var þetta gert til þess að
afla f jár til þess að greiða trygg-
ingargjöldin af skipunum, en all-
ar svona ráðstafanir rýra fisk-
verðið, þvi það kemur til frá-
dráttar á þvi. Sjómenn verða ekki
eins mikið varir viö þessa aðferð
eins og þá aö taka af óskiptum
aflahlut. Hins vegar virkar þetta
þannig, að i raun verður 4%-5%
gjald að 9% gjaldi, sem dregst frá
við verðlagningu fisksins, þvi
reiknað er með að verömæti
fisksins tvöfaldist eftir að hann
hefur veriö unninn I landi, að visu
misjafnt eftir þvi hvaöa tegundir
um er að ræða.
Það sem ef til vill hefur ýtt
undirþað, að þessi háttur er hafð-
ur á til þess að ná fé til rekstrar
útgerðarinnar, er það, að aðilar
hafa átt erfitt með að fá þær
greiðslur hjá útgerðinni, sem þeir
hafa átt að fá. Eins og ég sagði
áðan voru útflutningsgjöldin sett
á til þess aö borga tryggingagjöld
Kristján Jónsson
útgerðarinnar. Siöan kom röðin
að opinberum sjóðum, sem lika
hefur gengið erfiðlega aö fá sinar
greiöslur og ný gjöld voru sett á
fiskverðið, til dæmis varðandi
stofnfjársjóð, en hann sér um af-
borganir og vexti af skipunum.
Nú koma oliufélögin og vilja fá
sinar greiðslur á þennan hátt. All-
irþessir aðilar fá nú orðið greidd-
an sinn hlut án þess að peningur-
inn, sem þeir fá fyrir þjónustu við
útgerðina, renni nokkurn tima i
gegnum útgerðarfélögin sjálf.
Bankarnir sjá orðið um bókhald-
ið.
Þannig standa þvi málin i dag,
að allir þeir, sem þurfa að fá
greitt hjá útgerðinni fá greiðslur
beint úr bönkum, án þess að snúa
sér til útgerðarmannsins, allir
nema sjómennirnir. Þeir verða
að eiga sitt undir útgerðarmönn-
unum.
Að visu má segja aö meirihluti
af útgerðarmönnum greiði kaupið
refjalaust og standi við það sem
þeim ber i þvi efni. En það er
samt sem áður nokkur hluti út-
gerðarmanna sem greiðir ekki
kaup á réttum tima, og sjómenn
eiga i erfiðleikum með að ná sin-
um launum frá. Þvi gæti það orð-
ið eitt atriði i næstu kjarasamn-
ingum að náfram tryggingu fyrir
þvi aö kaupið sé almennt greitt og
sé þá greitt á réttum tima, ekki á
þriggja — fjögurra mánaða fresti
og allt upp i það að vera greitt út
einu sinni á ári, heldur mán.-
lega eins og hjá öðrum stéttum.
Og þá væri kannski auðveldast,
bæöi fyrir útgerðina og sjómenn-
ina að bankarnir tækju bókhald
útgerðarinnar algjörlega i sinar
hendur, og sjómennirnir fengju,
eins og aðrir greitt út beint úr
bönkum, og launagreiöslur ættu
sér þá ekki stað hjá hinum svo-
kölluðu útgerðarmönnum.
Eitt atriði er mjög athyglisvert
varðandi nýju bráðabirgðalög
rikisstjórnarinnar, en þaö er, að
þau eiga að gilda til eillfðar, hvað
viðkemur skerðingunni á hlut sjó-
manna, þvi þeim lögum eru engin
timatakmörk sett. Hinsvegar á
skeröingin gagnvart visitölu að
gilda til 1. júni, og þá falla þau lög
úr gildi.
Þaö er v:ssulega ástæða til þess
fyrir sjómannafélögin aö taka
þaö til alvarlegrar athugunar, að
gera kröfu um að á þessum lögum
verði timamörk eins og á lögum
um visitöluskerðinguna.
Varöandi það, hvað framundan
er i kjarabaráttu sjómanna, er
úkveöið að seinna i haust eða i
vetur veröi haldin ráöstefna um
kjaramál á vegum Sjómanna-
sambandsins. Samningar verða
lausir ekki siðar en i lok nóvem-
berhjá sjómannafélögunum. Lik-
lega verður þó ekki farið út i nein-
ar aðgerðir fyrr en eftir áramót-
in.
Aðalatriðiö f kjarabaráttunni
framundan hlýtur að vera að
berjast gegn þessum nýju kjara-
skerðingalögum, jafnframt
baráttunni fyrir afnámi þess, sem
áður hefur verið tekið af óskipt-
um hlut sjómanna, og svo þaö,
sem ekki er minnst atriði, að
tryggja það, að sjómenn fái kaup
sitt greitt, oftar og reglulegar en
verið hefur.
I þessu sambandi má ekki
gleyma þeirri kjaraskeröingu,
sem oröið hefur á launum far-
manna. Farmenn, sem fá a.m.k.
30% launa sinna greidd i erlend-
um gjaldeyri miðað við gengi
hans hér heima, hafa orðið fyrir
beinni 10% kauplækkun vegna
gengissigsins og siðan gengisfell-
ingar nýju rikisstjórnarinnar.
Þessi kjaraskerðing getur veriö
enn meiri ef þeir taka allan þann
gjaldeyri út sem þeir hafa heim-
ild til, en þaö er allt aö 29% til
viðbótar, þá með sérstöku leyfi
bankayfirvalda.
Þessi rýrnun á gjaldeyrinum
hefur að visu ekki eins mikið að
segja fyrir fiskimenn, en þó fá
þeir sjómenn sem sigla með afla
nokkurn hluta launa sinna
greiddan i gjaldeyri.'” — úþ