Þjóðviljinn - 04.01.1975, Page 5

Laugardagur 4. janúar 1975 ÞJÖÐVILJINN — SIÐA 5
Sverrir Hólmarsson skrifar
LEIKHÚSPISTIL
Jólasýningar
Helga Bachmann, Þorsteinn Gunnarsson og Gisli Halldórsson I hlutverkum sinum I ..Dauðadans- Helga Jónsdóttir (Portsla) og Guómundur Magnússon
inum”. (Bassanló).
Þaö hefur verið óvenjumikið
um að vera i leikhúsum á þessum
jólum. Þrjú verk er teljast til
fremstu ágætisverka heimsbók-
menntanna hafa verið flutt, og
eitt nýtt islenskt verk hefur verið
frumsýnt. Þvi verða þó ekki gerð
skil i þessum pistli i dag, þar eð
frumsýning þess fór saman við
frumsýninguilðnó,sem hlýtur að
teljast miður heppileg ráðstöfun
af hálfu Þjóðleikhússins.
Kaupmaðurinn
í Feneyjum
Það hlýtur að teljast ein af
frumskyldum þjóðleikhúss að
takast nokkuð reglulega á við
verk höfuðsnillingsins Shakes-
peares, ekki sist gildir þetta um
islenska þjóðleikhúsið sem á þvi
láni að fagna að eiga aðgang að
snilldarþýðingum Helga Hálfdan-
arsonar. Leikhúsið hefur reyndar
rækt þetta hlutverk sæmilega
undanfarin ár.
Kaupmaðurinn i Feneyjum er
tæplega meðal bestu verka
Shakespeares. Til þess eru partar
þess of sundurlausir, það skortir
þá heildarbyggingu sem einkenn-
ir bestu verk skáldsins. Leikritið
dettur sundur i tvennt — annars
vegar er sagan af gyðingnum
Shylock sem heimtar sitt pund af
holdi, hins vegar heldur innantóm
saga af ungum elskendum. Þess-
ar tvær sögur ná i rauninni hvergi
saman á lifrænan hátt. Það hefur
löngum brugðið við að mest
áhersla hefur verið lögð á hinn al-
vörumeiri part verksins, söguna
af Shylock, einfaldlega vegna
þess aðhún er bitastæðasti partur
verksins, en árangurinn getur þá
hæglega orðið sá að leikritið verði
hálfgildings harmleikur sem
snýst fyrst og fremst um sögu
gyöingsins en hinn létti og róman-
tiski partur verksins verði útund-
an og kannski fremur dauflegur.
Þeir Stefán Baldursson og Þór-
hallur Sigurðsson hafa tekið þann
kost að setja Kaupmanninn upp
sem hreinræktaðan gamanleik
með allri áherslu á léttleik og lip-
urð. Með þvi móti hlýtur Shylock
að vikja nokkuð úr fyrirrúmi
sinu, en hins vegar vinnst það á
móti að sýningin verður ansi
miklu skemmtilegri.
Tekisthefur að gæða þessa sýn-
ingu miklum gáska og léttleika og
hinn ungi hópur sem fer með
gamansemishlutverkin stendur
sig yfirleitt af mestu prýði. Viða
er sérstaklega snoturt handbragð
á uppsetningu einstakra atriða,
eins og t.d. i kostulegu samspili
trúðsins Gobbó og föður hans
(Þórhalls og Rúriks Haraldsson-
ar) þar sem framúrskarandi lát-
bragðsleikur bjargar heldur
daufgerðu atriði frá leiðindum.
Allur ytri búnaður sýningarinn-
ar hjálpar til við að skapa hinn
létta, glettnisfulla anda hennar.
Leikmynd Sigurjóns Jóhannsson-
ar er álitlegt verk og einkar
haganleg lausn á hinum tiðu
sviðsskiptingum, og búningar
Elsu Duch eru hið mesta augna-
yndi.
Eins og sýning þessi er lögð upp
er vonlegt að hlutverk Shylocks
verði öllu minna áberandi en
venja er til, en varla var einleikið
hversu tilþrifalitill Róbert Arn-
finnsson var sem gyðingurinn.
Túlkun hans var hvergi verulega
sannfærandi og hef ég énga trú á
að litleysi hennar hafi verið nauð-
synlegt til að vega ekki of þungt
gegn glettninni og fjörinu.
En það vildi sýningunni til að
það sem á skorti að hún færði
okkurminnisstæðan Shylock bætti
hún upp með frábærri Portiu.
Helga Jónsdóttir vann ótvíræðan
sigur i þvi hlutverki, glettin,
glæsileg og fullkomlega örugg og
markviss i framgöngu og fram-
sögn. Það má raunar segja sýn-
ingunni til hróss almennt að
framsögn var með albesta móti
eftir þvi sem gerist með bundið
mál i þessu leikhúsi.
t stuttu máli tel ég að leikstjór-
ar hafi hér tekið réttan pól i hæð-
ina og unnið vel og dyggilega og
meö góðum árangri að settu
marki. Slik vinnubrögð eru ævin-
lega lofsverð.
Það eins sem mér þótti til veru-
legra lýta var tónlist Þorkels
Sigurbjörnssonar sem flutt var
milliatriða. Hún var ósköp leiðin-
leg og öldungis úr stil við leikritið
og sýninguna. Hér hefði ítölsk 17.
aldar tónlist verið betur við hæfi.
Dauðadansinn
Sú veröld, sem Strindberg opn-
ar augum okkar i Dauðadansi er
full haturs og óhugnaðar, sann-
kallað viti á jörð. En skáldleg sýn
hans er svo sterk og listræn tök
hans með þvilikum yfirburðum
að áhorfandinn gengur út hresst-
ur I anda þrátt fyrir bölsýnina.
Edgar og ARsa hafa verið gift I
hartnær tuttugu og fimm ár. All-
an. þann tima hafa þau verið
órjúfanlega tengd böndum ástar-
haturs, hafa stanslaust slitið
hvort annað i sig. Tilvera þeirra
er gagnkvæmt kvalræði en böndin
sem halda þeim saman, föngum
eigin illsku og óhaminna ástriðna,
eru svo sterk að ekkert getur slit-
ið þau nema dauðinn. Þegar
gamall vinur kemur I heimsókn
er hann óðara notaður sem bit-
bein og vopn i baráttu hjónanna
þar sem hann sveiflast á milli
þeirra um skeið, en flýr siðan i
fullkomnum viðbjóði. Og eftir
sitja hjónin i sömu sporum og i
upphafi, en kannski eilitið nær þvi
að sætta sig við hlutskipti sitt og
skilja það.
Þetta er tröllaukið verk og eng-
um heiglum hent að ráðast i það,
en okkur vill til að Gisli Halldórs-
son er maður sem hefur áræði og
getu til að glima við hin erfiðustu
verkefni. 1 þetta sinn er það eng-
um tvimælum bundið að hann
gengur sem alger sigurvegari frá
þeirri glimu. Leikur hans er stór i
sniðum, tröllaukinn og magn-
þrunginn og öldungis i anda
verksins. Hann kemur fullkom-
lega til skila þeim frumkrafti,
þeirri illsku og þeirri reisn sem
býr I höfuðsmanninum Edgari.
Þetta er ánægjulegt afrek, ekki
sist vegna þess að Gisli hefur
undanfarið staðnað nokkuð i
ákveðnum hlutverkum og er
verulega gaman að sjá hann rifa
sig upp úr þeim með slíkum
glæsibrag.
Helga Bachmann nær að visu
ekki slikum yfirburðatökum á
sinu hlutverki, en hún er skap-
mikil og sterk og sýnir viða sann-
ari leik en ég hef séð til hennar
lengi. Það vantar i rauninni að-
eins herslumuninn á að hún gefi
sig hlutverkinu fullkomlega á
vald.
Þorsteinn Gunnarsson leikur
hið vanþakkláta hlutverk Kúrts
af stakri prýði eins og hans var
von og visa. Þorsteinn er löngu
orðinn sérfræðingur I vandræða-
legum manngerðum af þessu
tagi.
Mér sýnist að leikstjórinn,
Helgi Skúlason, hafi ásamt leik-
endum og öðrum aðstandendum
sýningarinnar, unnið frábært list-
rænt afrek, skapað einhverja
sterkustu, heilustu og áhrifa-
mestu sýningu sem ég man eftir.
Hér ber að geta þess að frábær
leikmynd Steinþórs Sigurðssonar
og nákvæm og vel útfærð lýsing
hins nýja ljósameistara, Magnús-
ar Axelssonar, veita leiknum hár-
réttan ramma og auka mjög á
áhrif hans.
Þessa sýningu má enginn unn-
andi leiklistar láta fram hjá sér
fara.
Morðiö í
dómkirkjunni
Karl Guðmundsson hefur leyst
af hendi það vandasama verkefni
að þýða eitt af höfuðverkum
Tómasar Eliot, leikrit hans um
plslarvætti Tómasar Beckett, yfir
á islensku. Við fyrstu heyrn virð-
ist mér að Karl hafi komist vel
frá þeirri raun og víða ágætlega.
Einkum hafði ég ánægju af kór-
köflunum, sem raunar eru bestu
hlutar verksins.
Það er ánægjulegt að menn
skuli finna hjá sér hvöt til að
vinna verk af þessu tagi og ná svo
góðum árangri. Það er einnig
lofsvert að leikarar skuli gefa
fólki tækifæri til að hlýða á verk-
iö. Flutningurinn I Neskirkju á
þriðja jóladag var þvi viðburður
sem ber að fagna.
Nokkuð skorti hins vegar á að
flutningurinn næði þeim áhrifum
sem til stóð. Held ég að þar hafi
ráðið mestu um að Jón Sigur-
björnsson var ákaflega dauflegur
i aðalhlutverkinu og birti áhorf-
endum aldrei þá spennu og þau
átök sem eiga sér stað I sál hins
heilaga Tómasar erkibiskups.
Með þvi hverfur nær allur drama-
tiskur þróttur úr verkinu. Ýmis-
legt annað var þokkalega gert,
kórarnir voru sæmilega fluttir,
en það eina sem var gætt veru-
legu lifi var meðíerð Péturs
Einarssonar á afsökunarræðu
riddarpns.
Þetta verk ætti skilið annan og
betri flutning en þennan. Sjón-
varp væri kjörinn vettvangur.
Sverrir Hólmarsson
Bíla-
]0s£ ^ eigendur
SNJÓNEGLUM. Látið okkur negla upp
gömlu hjólbarðana 1 yðar. HJA OKKUR
ER HJÓLBARÐAÚRVALIÐ.
Gúmmivinnustofan h.f.
SKIPHOLTI 35. Simi 31055
Auglýsingasíminn
er 17500
movmm