Þjóðviljinn - 17.01.1975, Blaðsíða 7

6 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 17. janúar 1975.
Einhvern tima i haust sýndi is-
lenska sjónvarpið mynd um
Grindavik. Myndin hét „Fiskur
undir steini”. Vakti hún gifurlega
athygli, alla vega miklar um-
ræBur og jafnvel reiði manna.
Myndin var rökkuð niður sem svi-
virðileg árás á eitt bæjarfélag;
grindvikingar sjálfir tóku sér
meira að segja penna i hönd til
þess að reka af sér slyðruorðið, og
nú liður varla svo vika, að ekki sé
auglýst myndlistarsýning eða
tónleikar i Grindavik, fyrir utan
auðvitað bðllin.
klæða sig upp á til þess að hlusta á
konsertpianistann úr höfuðborg-
inni eða jafnvel horfa á kvikmynd
um vandamál stórborgarinnár
eða einhver önnur vandamál?
Það kostar minna átak að setjast
við sjónvarpið og láta það hafa of-
an af fyrir sér smástund.
Úti á landi, þar sem aflanum er
mokað á land, verðaallir, konur,
karlar, börn og gamalmenni að
vinna. Það er blátt áfram
skammarlegt að vinna ekki.
Annars liggur aflinn undir
skemmdum. Allir skynja, að lif
drykkju i garðhúsum — sumir
a.m.k. Á meðan enginn átti neitt
og menn gengu um atvinnulausir,
var eins og fólk þjappaðist
saman, og það gat byggt sér hall-
ir með bjartsýnina eina að vopni.
Nú er vinnan meir en nóg, og fyrir
nokkru mátti lesa á forsiðu dag-
blaðanna, að samkvæmt fram-
talsskýrslum væri ísafjörður
tekjuhæsti bær á landinu að
meðaltali. Samt bregður svo við,
að nú er eins og menn hunsi ger-
samlega sameiginlegar þarfir.
Getur verið, að einstaklings-
hyggjan vaxi með auknum fjár-
ráðum? Menn fá borgað að verð-
leikum fyrir þessa miklu vinnu,
og þeir leggja mikið á sig til þess
að koma sér vel fyrir, eins og það
er kallað, eignast hús, bil og öll
hugsanleg þægindi, skapa sér
sinn litla heim, sem ekkert getur
haggað, og gleyma þvi, að þeir
lifa i samfélagi við annað fólk.
Og þá er ég komin að þvi, sem
ég tel vera aðra aðalorsök
þessarar menningarlegu deyfðar,
eða öllu heldur það, sem við
reykvikingar teljum svo, þegar
við komum út á land. Það er þetta
metnaðarleysi fyrir hönd sins
bæjarfélags. A Isafirði, t.d. eru til
áhugamenn um myndlist, þar er
starfandi tónlistarfélag og leik-
listarfélag, en öll þessi félags-
starfsemi berst i bökkum vegna
þess að hún fær enga hvatningu
frá bæjarbúum. Það er ekki enda-
laust hægt að færa upp leikrit eða
bjóða heim tónlistarfólki, ef
bekkirnir standa auðir og engir
peningar koma i kassann. ísa-
fjörður var talinn menningarbær,
og ef bæjarbúum er það einhvers
virði, að hann haldi áfram að
vera talinn það, þá hljóta þeir að
þurfa að sýna það i verki, í.d. með
þvi að sækja tónleika, leiksýning-
ar, jafnvel þó að það sé ekki at-
Heima og heiman
Stundum finnst mér eins og
hægt sé aö likja tsafirði við ver-
stöð. Staður þar sem allir eru að
vinna. Vinnan gengur fyrir öllu og
út yfir allt. Ef við litum i kringum
okkur, sjáum við, að það eru að-
eins örfáir, sem skeyta um að
hafa fallegt i kringum húsin sin,
við eigum ekkert boðlegt félags-
heimili, ekkert elliheimili, það
vantar betra sjúkrahús. Þrátt
fyrir alla þessa peninga, sem
streyma um hendur einstaklinga,
og þótt allir eigi falleg hús, eða
séu að byggja sér falleg hús, þá
eru ekki til peningar til sameigin-
legra þarfa.
En einhvern tima kemur að þvi,
að fólk er búið að fá nóg; það
verður að taka sér fri öðru
hverju. Og hvað gerist þá? Það er
flogið til höfuðborgarinnar eða
jafnvel til útlanda. Allt þetta fólk,
ENN UM MENNINGUNA
Auðvitað voru grindvikingar
sárir. Ég man lika, hversu flatey-
ingar voru sárir, þegar ég kom
þangað eitt sumar eftir að Jökull
Jakobsson hafði verið þar til að
skrifa bókina „Siðasta skip suð-
ur”. Þeim fannst sumum hann
tala heldur af litilsvirðingu um
eyjarskeggja. Það sem Jökli
fannst vera skemmtileg saga af
skritnum köllum og kellingum,
tóku eyjarskeggjar sem persónu-
lega móðgun og fannst ekkert
fyndið. Nú er ég alveg handviss
um það, að þeir félagar Ólafur
Haukur Simonarson og Þorsteinn
Jónsson höfðu alls ekki i huga að
móðga einn né neinn, nema þá ef
væri alla islensku þjóðina. Að
minu mati var það hrein tilviljun,
að fyrir valinu varð Grindavik,
þeir gátu verið að fjalla um hvaða
vik sem var, eða hvaða fjörð sem
var á landinu. Og mistök höfunda
voru ef til vill þau að hafa ekki
farið á milli staða, þannig að
gagnrýnin dreifðist á alla jafnt.
Þá hefði þeim kannski tekist að
ljúka upp augum laiidsmanna
fyrir þeirri hugmynd, sem mynd-
in byggist á — vinnuþrælkun
þjóðarinnar.
Myrkra á milli
Nú vill svo til, að ég hef sjálf
verið búsett úti á landi um nokk-
urra ára skeið, þ.e.a.s. á ísafirði,
og ég hef oft verið að velta þvi
fyrir mér, hvers vegna það, sem
kallast menningarlif, eigi svo erf
itt uppdráttar. Nú eru að visu
starfandi á ísafirði fjölmargir
klúbbar og féiög, og verð ég að
viöurkenna, að ég er ekki með-
limur i neinu þeirra og veit þess
vegna ekki, hvað þar fer fram.
Allavega nær það ekki eyrum og
augum almennings.
Orsakirnar fyrir þessu
menningarlega sinnuleysi tel ég
aðallega vera tvær: í fyrsta lagi
er það þessi ofboöslega vinna —
einmitt eins og þeir benda á i
myndinni— þessi langi vinnudag-
ur, óreglulegi vinnudagur, fólk
vinnur myrkranna á milli, ég tala
nú ekki um i skammdeginu, það
er myrkur, þegar það fer út á
morgnana og það er enn myrkur,
þegar það snýr heim £ kvöldin.
Og hvað er þá notalegra en að
stinga sér ofan i heitt rúmið?
Hvaða þrek hefur sá, sem hefur
staðið á fótunum aila daginn með
hendurnar i köldu vatni, til þess
aö rifa sig upp, fara i bað og
þjóðarinnar er i veði, það má eng-
inn bregðast, og þetta verður ei-
lift kapphlaup. Kennarar kvarta
undan þvi, að nemendur dotti yf-
ir námsbókunum, heimavinnandi
húsmæður kvarta undan þvi, að
þær séu litnar hornauga fyrir að
vera að slæpast heima við. Ef við
litum á skólann og heimilið sem
undirstöðu menningarlifs, þá
segir þetta okkur talsvert um
ástandið. Nú, en þetta strið er
ekki hægt að stöðva, þvi að þar
með hrynur þjóðfélagsgrunnur-
inn. Þá færi allt til fjandans, er
sagt. Einhvern veginn verðum
við að afla tekna. (En er ekki allt
að fara til fjandans, hvort eð er?
Það sér ekki högg á vatni, þó svo
að fólk vinni frá sér allt vit.)
Vinna, eta og sofa — það virðist
vera hlutskipti þeirra, sem
stunda undirstöðuatvinnuna.
Ég er alin upp i höfuðborginni,
kem úr rótgrónu hverfi i Vestur-
bænum, þar sem vinnudagur
flestra takmarkast við átta
stundir og menn eiga sér nokkurn
tima afgangs dag hvern til að
sinna áhugamálum eða bara til
að slappa af og rabba saman.
Sunnudagar eru jafnvel haldnir
heilagir, menn fara i sparifötin,
gefa öndunum eða fara jafnvel i
kirkju. Sumum leiðist óskaplega
á sunnudögum, og auðvitað er
þessi reykviska sunnudaga-
stemmning hvorki betri né verri
en úti á landi. Hún er bara öðru-
vísi. Þar er öllum hefðum hins
borgaralega samfélags koll-
varpað, og maður verður að
skipuleggja lif sitt upp á nýtt. En
hvers vegna ættu reykvikingar,
sem flestir stunda þjónustu-
greinarnar og lifa i rauninni á
vinnu fólksins við sjávarsiðuna,
hvers vegna ættu þeir einir að
hafa leyfi til þess að eiga sér sinar
fristundir eða láta sér leiðast á
sunnudögum?
Metnaður
Það er svolitið skritið, að á ár-
unum milli 30 og 40 þegar allir
vasar voru tómir, voru byggð
stórhýsi á lsafirði — félagsheimili
alþýðunnar, höll undir starfsemi
kaupfélagsins og nokkru fyrr
glæsilegasta sjúkrahús þess tima
á landinu. A þessum árum
blómstraði leiklist, það voru
færðar upp heimatilbúnar reviur
og söngleikir, fólk stundaði
blómarækt og kom saman til te-
Eftir
Bryndísi
Schram
vinnufólk, þvi að mjór er mikils
visir, og hverjum manni er það
nauðsynlegt að fá hvatningu og
finna, að einhver stendur með
honufn.
Það er iika nokkuð útbreidd
skoðun, að menning sé einhver
einkaeign fárra útvalinna,
jafnvel eitthvað mjög fráhrind-
andi, og að menn verði að fara i
gegnum allt menntakerfið til þess
að fá aðgang að menningunni.
Listahátið i Reykjavik — það er
ekki fyrir okkur, segir fólk og er
fyrirframákveðið i að loka eyrum
og augum fyrir listahátið i
Reykjavik. Fólk gengur með ein-
hverjar ákveðnar grillur um það,
hvar það standi og hvað þvi
tilheyri. Og það versta er, að það
neitar að snobba, þvi að ef snobb-
ið drægj það af stað, þá mundi það
kannski sjá, að menning er al-
menningseign.
Franskur húmor
En hvaða mælikvarða ætlum
við reykvikingar að leggja á
menningaráhuga dreifbýlisfólks?
Það má nefna sem dæmi, að
nokkru fyrir hátiðar gekkst
menningarráð tsafjarðar fyrir
sýningu á frönskum skopmynd-
um. Sýning þessi hafði hangið
uppi I höfuðborginni áður og var
sett upp á vegum franska sendi-
ráðsins. Ekki er mér kunnugt um,
hvort hún fékk nokkra aðsókn
þar. Þetta voru ósköp elskulegar
myndir, þar sem skopast er að
manninum og handaverkum
hans. Eitthvað, sem allir gátu
skilið og haft gaman af. Það má
þó vera að orðið franskur hafi fælt
frá. Frakkland liggur afskaplega
fjarri sjávarplássi á Vestfjörðum
— þó svo að sumir þeirra hafi
franskt blóð i æðrum!
Jæja, en hvað um það, sýningin
var auglýst, menningarráðið var
mættmeðpompi og prakt, blóm á
borðum og ræðan i vasa for-
mannsins — en engir komu gest-
irnir. Ekki einn einasti maður lét
sjá sig. Menningarráðið varð að
láta sér nægja aö hlæja eitt að
frönskum húmör. Svo fór það
heim, og húsinu var lokað.
Alyktun: enginn áhugi, vonlaust
að halda svona sýningar. Eða
hvað? Enginn vissi fyrr en eftir á,
að það var verið að halda tvö
brúðkaup á sama tima I bænum,
og i þrjú þúsund manna bæ mun-
ar um tvær stórveislur, og þó ekki
væri nema ein.
sem ekki segist skilja menn-
inguna og hunsar hana heima,
það er i rauninni sólgið i hana.
Það skipuleggur leikhúsferðir.fer
i leikhús á hverju kvöldi, býr á
bestu hótelum höfuðborgarinnar,
drekkur i sig það besta, sem
islensk menning hefur upp á að
bjóða — það bókstaflega leggur
undir sig höfuðborgina I nokkra
daga. Þetta fólk sér meira af leik-
ritum og hvers kyns sýningum á
fáeinum dögum en þorri reyk-
vikinga gerir á heilu ári Svo er
komið heim aftur til þess að vinna
og safna upp i næstu ferð. Liklega
er Reykjavik allt of nálæg. Hvers
vegna á að vera að halda uppi
einhverju amatörmenningarlifi
úti á landi, þegar það besta er
aðeins i seilingarf jarlægð?
Kannski það sé flugvélin, sem
hefur átt stærstan þátt i að spilla
menningarlifi úti á lands-
byggðinni! Það verður liklega
ekki fyrr en kreppan er komin i
algleymi og menn hætta að geta
flakkað á milli landshluta, að
þeir neyðast til að fara að hafa
ofan af fyrir sjálfum sér á ný.
Ef að er gáð
Þegar við reykvikingar flytjum
út á land, er auðvitað margt, sem
við söknum, en við getum ekki
krafist þess,að allt sé eins og það»
var höfuðborginni. Aðstæðurnar
úti á landi eru svo gerólikar. Hins
vegar uppgötvum við margt, sem
höfuðborgin hefur ekki og er svo
margfalt meira virði og uppruna-
legra. Reykjavik er ekki stór-
borg, öllu heldur ofvaxið þorp.
Hún hefur marga ókosti stór-
borgarinnar, eins og t.d. fjar-
lægðirnar, hávaðann, án þess að
búa yfir fjölbreytileik stórborgar.
Hugsið ykkur hvað það er
þægilegt að hafa allar stofnanir,
sem maður þarf að leita til á
einum punkti, að þekkja öll
andlit, sem maður mætir og
heilsa glaðlega, þegar maður
kemur inn i pósthúsið, bankann,
fiskbúðina, kaupfélagið, að þurfa
aldrei að biða eftir strætó, aldrei
að standa I biðröð, aldrei að vera i
vafa, hvort maður eigi að fara i
þetta bió eða hitt, þvi að það er
bara eitt á staðnum.
Og hugsið ykkur — I þrjú
þúsund manna bæ finnið þið
siungan öldung, sem rekur 100
manna tónlistarskóla heima i
stofunni hjá sér; og á hverjum
sunnudegi halda þessir nemendur
Föstudagur 17. janúar 1975. Þ.IÓOVILJINN — SÍÐA 7
tónleika, jafnvel þó svo þeir nái
varla upp á nótnaborðið. I
þessum þrjú þúsund manna bæ
finnið þið 81 árs gamla konu, sem
árum saman hefur kennt
isfirðingum ensku, þýsku og
frönsku heima hjá sér. Þið finnið
simstöðvarstjóra, sem nemur
flautuleik i tómstundum, ungan
mann, sem dundar við að þýða
dæmisögur Esöþs úr grisku, eitt
eða tvö meiri háttar tónskáld,
fiðlusnilling, — en engan list-
málara. Það er skritið eins og
umhverfið er stórfenglegt og
dularfullt. Allt þetta fólk finnið
þið á Isafirði, og ef þið komið
þangað á Þorranum, þá er ykkur
boðið á þorrablót. Þeir blóta
Þorra á mjög skemmtilegan hátt.
Allir koma með sitt trog fullt af
krásum. Og utan um trogið er
vafinn hvitur dúkur, sem siðan er
breiddur á borðið, en pelinn er
settur undirborð. Siðan er matast
og drukkið og sungið og hlegið
fram undir miðnætti, en þá er
dúknum enn vafið um trogið, sem
nú er orðið tómt og farið með það
heim. Svo koma allir aftur, og þá
er slegið upp balli. Þarna eru
gjarnan þrir eða fjórir ættliðir
saman við borð, en venjulega eru
það þeir elstu, sem endast best og
lengst i dansinum!
Eyjólfur enn
Menningarviðleitni þjóðarinnar
hlýtur að birtast i margvislegu
formi. Einhvers staðar segir
Kiljan: „Maður skyldi varast að
ætla, að menninguna sé að finna á
bókum, ekki einu sinni góðum
bókum, heldur hjá fólki, sem
hefur gott hjartalag.”
Nú þegar stöðugt er verið að
bera saman menningarneyslu
dreifbýlis og þéttbýlis, væri
kannski hollt að, minnast þessara
orða skáldsins; enn hefur að visu
ekki verið fundið upp tæki til þess
að mæla hjartalag, þótt hjarta-
linurit sé þekkt fyrirbæri innan
læknastéttarinnar!
Við getum ekki vænst þess, að
það form þéttbýlismenningar,
sem er haldið uppi af atvinnu-
listamönnum, bæði i leikhúsi og i
sinfóniuhljómsveit, fái þrifist
utan höfuðborgarsvæðisins. Hins
vegar má minna á það hér, að
bæði Þjóðleikhús og sinfóniu-
hljómsveitin eru rekin i nafni
allrar þjóðarinnar, og þvi ekki
nema sjálfsögð menningarpólit-
isk réttiætiskrafa, að hvort
tveggja nái þá til allrar þjóðar-
innar. Umræður hafa leitt i ljós,
að það er hægt að verða við þeirri
kröfu, og bundu sumir vonir við
núverandi Þjóðleikhússtjóra,
sem hafði látið uppi áhuga á
þessu máli.
Það er augljóst, að menningar-
lif, sem er byggt á stopulum tóm-
stundum þess fólks, sem með
striti sinu myrkranna á milli
hefur staðið undir þessu sérstæða
islenska efnahagsundri, hlýturað
eiga sér erfitt uppdráttar.
Ég gat þess áðan, að
menningarlif á ísafirði hefði
blómstrað á kreppuárunum. Nú
vofir yfir okkur heimskreppa, og
ástandinu i islenskum efnahags-
málum eftir langvarandi gullöld
og gósentið er þannig lýst, að
þjóðarbúið riði á barmi gjald-
þrots.
Og þá vaknar sú spurning,
hvort þetta lifsþægindakapp-
hlaup undanfarandi ára hafi
kannski verið einhvers konar
eftirsókn eftir vindi. Hvað skilur
það eftir sig? Og ef utanaðkom-
andi aðstæður valda þvi, að við
getum ekki lengur lifað um efni
fram, hvernig erum við þá undir
það búin að breyta lifsgæðamati
okkar og lifsstil i samræmi við
breyttar aðstæður? Fer þá
kannski að birta til? Hver veit
nema Eyjólfur hressist!
Haraldur Guðnason:
ÞJÓÐHÁT ÐARÞING
Þjóðhátiðarþingið — eða þingin
— var þing nokkurra viðburða,
sem vera bar. Þingrof, kosning-
ar, jafntefli. Eftir kosningar „for-
likast gjörðu fjandmenn tveir” —
ihaldsstjórn. Bætt viðráðherra og
stól samkvæmt hlutaskiptaregl-
unni. Kosningavixill uppá kjöt og
mjólk féll. Raunar týndist mikið
af kjötinu, en fannst I Færeyjum.
Sumarþing nokkra daga, en
þeir vel notaðir — nýjar álögur
miljarður á dag. Er nýtt Islands-
met, ásamt verðbólgumetinu,
sem gerði okkur fræga á )>vi herr-
ans þjóðhátiðarári. Og eftir ritú-
alinu sáu nær 50 miljarða verð-
bólgufjárlög dagsins ljós. Um þau
segir i Nordisk Kontakt „Gjen-
speiler galopperende inflasjon i
landet.”
Þegar menn sáu hið nýja
Matthiasarguðspjall datt vist
sumum i hug: „Þetta sem helst
hann varast vann, varð þó að
koma yfir hann.”
Sami Matthias taldi hægt að
lækka fjárlög fyrra árs um 4.3
miljarða en hækkar þau nú milli
ára um 62%.
En gleymum ekki sjálfu þjóð-
hátiðarþinginu — á Þingvöllum.
Það var virðuleg prósessian á
pallinum— tilkomumikil sýning.
Þá var bætt fyrir syndir feðranna
og náttúrunnar, og varið til þess
200 miljónum króna á ári i fimm
ár (Hvað svo?). Þingmenn voru
að sjálfsögðu hrifnir af þessari
rausn sinni, en þó var þetta „of
litið — of seint.”
En svo minnkaði reisnin á þjóð-
hátiðarþinginu þegar sest var að
i gamla þinghúsinu I Reykjavik
og tekin upp gamalkunn betli-
stafspólitik (vesturför Einars,
beðið um dátasjónvarp o.fl.)---
Skal nú vikið að þrem þingmál-
um sem gefa nokkra visbendingu
um hvert stefnir i kærleiksheimili
Geirs og Ólafs Jóh.
Frumvarp um upplýsinga-
skyldu stjórnvalda var flutt i
þriðja sinn. Nafnið nálgast reynd-
ar það, að vera öfugmæli, þvi
meginhluti frv. miðar að þvi að
almenningur fái ekki upplýsingar
frá stjórnvöldum, heldur hinu, að
halda fréttum og ýmiss konar
upplýsingum leyndum — löggilda
leyndina. I 2. gr. eru 16 efnis-
flokkar sem halda skal leyndum,
og nálgast sumt i þeirri klásúlu að
vera hlálegt. Eru þvi allar likur á,
að fregnir af ýmsum innanlands-
viðburðum muni koma að utan,
svo sem verið hefur. Laumuspil
og leyndarhjúpun á sem sé að
leiða i lög. Stjórnvald, sem svo er
nefnt i frv., má setja stimpilinn
„leyndarmál” á opinber skjöl eft-
ir geðþótta og geta synjað öllum
beiðnum um slik plögg. „Haltu
kjafti, hiýddu og vertu góður”,
orti Káinn.
Dómsvaldinu á að vikja til hlið-
ar. „Fyirskipuð þögn” skal rikja,
ef það er talið henta. Náðarsam-
legast er þó leyft að kæra, hafi
stjórnvald synjað tilmælum um
afhendingu opinbers skjals, til
annars stjórnvalds á hærra tróni,
en svo kemur dómsorð hæstráð-
enda til sjós og lands: „úrskurð-
ur ráðherra á þessu sviði er fulln-
aðarúrskurður.”
Stjórnarliðið hefur riðið húsum
að undanförnu til þess að flæma
útvarpsráð út, en til þess þarf að
breyta lögum. útvarpsráð hefur
þó staðið sig vel yfirleitt, að dómi
þeirra sem ekki eru starblindir
pólitikusar. Lá svo mikið við, að
málið fékk ekki þinglega athugun
i nefnd, og þrátt fyrir afbrigði og
óðagot varð málið ekki afgreitt
fyrir jól. Mun það hafa skyggt á
gleði háttvirtra sumra á hinni
miklu hátið. — —
Margir halda að öfgaöflin i
Sjálfstæðisflokknum standi fyrir
þessu upphlaupi. Hitt mun sönnu
nær, að ihaldsliðin i báðum
stjórnarflokkum séu hér að verki.
Heimarikir foringjar hatast við
þá sem brjótast undan húsbónda-
valdinu. Svo langt gengur ofstæki
þessara klikna, að þeir sem ekki
segja já og amen sæta opinberum
ákúrum. Og menn vorkenna Vil-
hjálmi, þeim sómakarli, sem er
látinn stjórna áhlaupinu.
Einræðisöflunum i Sjálfstæðis-
og Framsóknarfl. hefur aukist
ásmegin við trúlofunina. Þau
vilja láta kommissara (varð-
hunda) sina ráða rikisreknum
fjölmiðlum, sem fólkið i landinu
heldur uppi með skattpeningum
sinum. Þetta pr pólitiskt hneyksli,
eitt af mörgum i seinni tið, ótvi-
ræð afturför frá lögunum 1971.
Flokksgæðingar skulu kosnir af
alþ. til þess að hafa eftirlit með
„menningarneyslunni.”
„Þeir sem reka fjölmiðlunar-
tækin eiga lika að hafa næði fyrir
stjórnmálamönnum” (Thor Vil-
hjálmsson). — Ég hef i blaða-
grein fyrir nokkru lagt til, að út-
varpsstjóri og forstöðumenn
hinna ýmsu deilda, ráði og beri
ábyrgð á útvarps- og sjónvarps-
dagskrá, meðan ekki er fundin
önnur skipan á þessu máli. Mér
skilst, að núv. formaður útvarps-
ráðs sé sömu skoðunar.
En það er meira blóð i stjórnar-
kúnni; meira en að reka útvarps-
ráð. Einræðisklærnar teygja sig
I ýmsar áttir. Menn eru reknir
hver um annan þveran, en aðrir,
með skoðanir þóknanlegar vald-
höfunum, ráðnir i þeirra stað.
Dæmi: Tveir framkvæmdastjór-
ar Framkvæmdastofnunar rekn-
ir, en sá þriðji, rétttrúnaðarmað-
ur, situr áfram. Menntamálaráð-
herra rekur einn embættismann i
ráðuneyti sinu og er gefið að sök
að hafa gagnrýnt ýmsa starfs-
hætti þar innanhúss. Ráðherrann
hefur m.a. vitnað i skipunarbréf
mannsins þar sem segir: „Hann
skal vera yfirboðurum sinum trúr
og hlýðinn’(M). Ég legg til, að i
skipunarbréf embættismanna
verði þetta tekið úr minu lær-
dómskveri: „Verið yðar yfirboð-
urum og valdstéttum hlýðin, þvi
engin valdstétt er nema frá
guði.”----
Þriðja málið, málmblendiverk-
smiðjan (Union Carbide), hefur
ekki enn verið lagt fram á alþingi
til afgreiðslu, en komið til um-
ræðu vegna fyrirspurnar Jónasar
Arnasonar. Eru likur á að þetta
verksmiðjubákn, en hringur þessi
framleiðir m.a. kemisk vopn,
verði eða sé sameiginlegt hjart-
ans mál stjðrnarflokkanna.
Ihaldið hefur komið karbit I kopp
Framsóknar og sýður i mjög.
Efnt var til langra og strangra
fundahalda með borgfirðingum,
sem kunnu ekki meir en svo að
meta „kurteisisheimsókn”
málmblendimanna, þar sem
meðreiðarsveinar vitnuðu um
ágæti karbitsins og blessun hins
tæra lofts umhverfis karbitsfa-
brikkur, aðalheimild Union Car-
bide, USA.
Engu vil ég spá um mengun af
slikri verksmiðju, en hitt er vitað,
að i Bandarikjunum hefur um
mörg ár staðið löng og hörð bar-
átta við þennan hring. A langri
ævi hef ég lært að trúa varlega
sérfræðingum, með og án gæsa-
lappa. Enn sem komið er hafa is-
lendingar engar óyggjandi sann-
anir fyrir þvi, að verksmiðja sem
þessi valdi ekki mengun. Hitt er
vitað, að þetta verksmiðjubákn
kostar islendinga sem eignar-
aðila ótalda miljarða kr. Hins-
vegar er nú boðaður öllum lýð
stórfelldur samdráttur i verkleg
um frdmkvæmdum. Kannski ætl-
ar rikisstjórn ihalds og Fram-
sóknar að leysa vandann með
margnefndri fabrikku og þvi, að
framkvæma hugsjón Eyjólfs
Konráðs þingm. um 20 álver? All-
ar þessar verksmiðjur gætu vist
tekið marga uppflosnaða bændur
i vinnu?
Islendngar eiga að stofna verk-
smiðjur til nytsamlegrar fram-
leiðslu, en ekki til þess að hlaða
undir erlenda auðhringi. Það er
kunnara en frá þurfi að segja, að i
stórum verksmiðjum verður dag-
legt lif ómanneskjulegt. Verka-
maðurinn ópersónulegur, nánast
nafnlaus, númer og litið hjól i
stóru kerfi.------
Halldór E. Sigurðsson ráðherra
sagði á þingi eftir trúboðsferð
þeirra Gunnars og undirvitna
þeirra, að borgfirðingar gætu
sjálfir tekið sinar ákvarðanir i
þessu máli. Voru þeir hafðir með
i ráðum frá upphafi? Nei,
embættismenn stjórnarinnar
voru látnir undirbúa málið með
leynd, og þegar þvi er lokið er
haldiðupp i Borgarfjörð og ætlast
til að héraðsmenn segi já og am-
en, halelúja, við eigum að fá
málmblendiverksmiðju! Og þeg-
ar þeir reynast ekki snoknir fyrir
þetta fyrirtæki, sem gæti haft hin-
ar alvarlegustu afleiðingar fyrir
lifriki Hvalfjarðar, snúa þessir
herrar uppá sig: Ef þið viljið ekki
karbitinn, eru aðrir sem vilja fá
hann.
Til hafnarinnar i Vestmanna-
eyjum hefur undanfarin ár verið
peðraðsmáum upphæðum, og svo
er um fleiri hafnir. En það á að
gera nýja höfn i Hvalfirði ásamt
rándýrri verksmiðju. Þá vantar
ekki peninga. En fyrir fám dög-
um taldi Halldór E. á alþingi öll
tormerki á þvi, að smiða að sinni
brú á Oifusá,hjá Oseyrarnesi^fyr-
ir450milj. kr., þó sú framkvæmd
sé lifsnauðsyn fyrir fólkið sem
býr þar á suðurströndinni.
Þeir landsmenn, sem vilja fyrst
og fremst búa að gögnum lands-
ins og gæðum, þurfa að standa
betur saman og efla harða and-
stöðu gegn stjórnmálamönnum,
sem sjá þau helst úrræði að efla
erlenda stóriðju og auðhringi á
tslandi.
Haraldur Guðnason.
Skjöldur Eiríksson:
Forðist
„vinstri” slysin
Háskólaskrill til hermda ris,
hrópar að „feðrum visum”.
Sá er til ljótra verka vis
gegn „Varins lands” aligrisum.
„Húsmóðir” skrifar og varar við,
„Velvaka” ráð holl gefur:
að húðstrýkja þetta herjans lið,
sem hermangsins velferð tefur.
Já, aumt er að lifa á landi hér,
ef lokast ei skrilsins kjaftur.
Ó, kaninn minn góði, vér krjúpum þér.
Kommastjórn leyfðu ei aftur.
Verðugum dollarans veittu náð,
þér viljum vér bljúgir þjóna.
Óþverrakjaftanna orð skal smáð.
Vér einangrum slika dóna.
Eússagrýla nú orðin er
útjaskað, karlægt tetur.
Ó, leyfðu henni, Herra, að lifa hér,
þvi ljótt annars skeð hér getur.
Þú verður að forðast þin faðmlög heit,
Ford minn, við Brésnef gerska
Ef almúgaskrillinn um ást þá veit,
óþægð hans vex og þverska.
Við þurfum að hafa okkar skálkaskjól,
að skýla okkur bak við, Herra.
Grýlu aftur klæddu i gerskan kjól
og gefðu henni andlit verra.
Hjálpaðu okkur að hefta kjaft
á háskólaskrilsins refum.
Kreppu og fjárskorts við herðum haft
og „Hringunum” þræla gefum.
Skjöldur Eiriksson