Þjóðviljinn - 15.03.1975, Blaðsíða 9

Laugardagur 15. marz 1975. ÞJÓÐVILJINN — StÐA 9
Drottningin hefur verið milli tannanna á fólki eiginlega þrfvegis und-
anfarið. — Mynd Elisabet II. og Filipus drottningarmaður.
...en engu aðsfður hefði hdn veriö sér góð móðir og hann viidi alls ekki hafa hana öðruvlsi.” — Mynd:
Formaöur breska Ihaldsflokksins ásamt eiginmanni og syni.
TVÆR
KONUR
EFST
Á BAUGI
Þessi mynd er af þremur þeirra sem lifðu af hiö hræðilega járnbraut-
arslys I neöanjarðarlestinni I London snemma i þessummánuði. Um
100 meiddust I slysinu og um 40 létu lifið. Þetta var versta jarnbrautar-
slys ilangri sögu neðanjarðarbrauta London, en þessi samgönguaöferð
er talin sú öruggasta sem völ er
Tvær konur voru efst á baugi i
þessu landi nær allan febrúar.
Tvær fremstu konur i stjórnmál-
um Englands, drottningin og
Margrét Thatcher.
Móðir
formaður
Það á vel við á kvennaári, að
nýr formaður ihaldsflokksins
breska skyldi vera kona. Enginn
hafði fyrirfram búist við að slik
bylting gæti átt sér stað á þeim
bæ. Ekki hafði hún heldur lengi
búist við öðrum eins frama ef
marka má viðtal, sem haft var
við hana á vegum sjónvarpsins i
fyrra. Það voru börn sem spurðu
hana spjörunum úr i sérstökum
spurningaþætti, og meðal annars
var hún spurð að þvi hvort hana
langaði til að vera flokks-
formaður og forsætisráðherra.
Margrét hallaði sér fram I sæti
sinu, eins og til að gefa svari slnu
aukna áherslu, og sagði: „Nei,
nei, nei, nei, til þess skortir mig
allt of margt. Ég hef ekki nærri
þvi nógu mikla reynslu i stjórn-
málum til að taka að mér svo
vandasamt starf.” Þennan bút
sýndu þeir sjónvarpsmenn aftur
meðan á kosningabaráttunni
stóð, svona rétt til að minna
Margréti á orð sin.
Sjónvarp og útvarp gerðu eðli
lega mikið úr þessum merka við
burði og frú Thatcher var frétt
vikunnar hvarvetna i fjölmiðlum.
Skemmtilegasta viðtalið þótti
mér þó það sem haft var við son
hennar daginn sem hún var end-
anlega kosin. Þetta var stálpaður
strákur, mjög myndarlegur,
minnti töluvert á Ellert Schram.
Hann var spurður að þvi hvernig
vinnufélagar hans á skrifstofunni
hefðu hagað sér þegar fréttirnar
bárust. Hann sagði að allir hefðu
verið mjög góðir við sig og nær-
gætnir (maður hefði getað haldið
að þaðhefði orðið dauðsfall i fjöl-
skyldunni), hann hefði verið al-
veg látinn i friði. Svo var hann
eðlilega spurður að þvi hvernig
móðir nýi formaðurinn væri,
hvort hún hefði vanrækt börn og
heimili vegna stjðrnmálanna.
(Aldrei er hugsað um hvernig
feður stjórnmálamenn eru, enda
er liklega eins gott að fara ekki
nákvæmlega út i þá sálma.)
Thatcher ungi sagði, að það væri
ranglátt að segja að móðir sin
hefði ekki vanrækt heimilið
starfsins vegna, en engu að siður
hefði hún verið sér góð móðir og
hann vildi alls ekki hafa hana
öðruvisi. Og hann var augsýni-
lega fullur stolts.
Formennska Margrétar veldur
þó ýmsum erfiðleikum, þótt fjöl-
skyldan taki þessu svona vel.
Meðal annars segja gárungar að
forráðamenn vaxmyndasafns
maddömu Tussaudshafi ætlað að
spara sér kostnað á þessum sið-
utu og verstu timum og skipta
bara um haus á vaxmynd af for-
manni Ihaldsflokksins, en nú
verða þeir að skipta um búkinn
lika. Og það hefur um aldir verið
venja að formaður ihaldsflokks-
ins væri heiðursmeðlimur i fin-
asta kallaklúbbnum i bænum, en
þar er kvenfólki meinaður að-
gangur nema að ákveðnum af-
mörkuðum svæðum. Liklega
verður Margrét fyrst kvenna til
að ganga þar óhindruð um sali, ef
hún hefur þá nokkurn áhuga á að
láta bendla sig við stofnanir, sem
ekki viðurkenna jafnan rétt henn-
ar kyns. Þvi hún er stolt af kyni
sinu og segir: Ef eitthvað þarf að
segja skaltu fá til þess karlmann,
enef eitthvað þarf að gera.skaltu
biðja konu.
Drottningar-
móðirin
Drottningin hefur verið milli
tannanna á fólki eiginlega þriveg-
is undanfarið. Fyrst gaf þing
maðurinn Willie Hamilton út bók-
ina Drottningin min og ég, sem
olli reiðiöldu um allt land meðal
konungssinna. Þingmaðurinn er
sonur námuverkamanns og finn-
ur þvi eflaust meira til þess en
margur annar hvað kóngafólkið
er dýr baggi á bresku þjóðinni,
þótt það geri I sjálfu sér ekki um-
talsvert gagn. Bókin er fyndin og
lipurlega skrifuð, og Willie segist
ekki meina hana sem árás á
drottninguna persónulega heldur
á allt kerfið og stéttaskiptinguna.
Sumar skritlurnar eru þó æði per-
sónulegar, eins og sagan (eflaust
dagsönn) af þvi þegar Karl prins
pantaði sérstaka klósettrúllu-
haldara i laginu eins og skirlifis-
belti.
Varla voru umræður um bók
Willies hjaðnaðar þegar næsta
hneyksli reið yfir. Drottningin
átti að fá nær hálfrar miljón
punda kauphækkun á ári (420.000
pund). Fyrir utan föst laun frá
rikinu er fjölskyldan ein sú auð-
ugasta i Evrópu. Og á sama tima
voru námuverkamenn að þjarka
um pund til eða frá á viku fyrir
sóðalega”, erfiða og illa launaða
vinnu sina. Nú þótti mörgum
kóngssinnum nóg um. Ekki færri
en 90 þingmenn greiddu atkvæði
gegn frumvarpinu i þinginu og
fjölmargir voru fjarverandi, ef-
laust af ásettu ráði. Breska út-
varpið kallaði hina fyrrnefndu
„uppreisnarmenn”, sem er nátt-
úrlega afar hlutlaust heiti á þeim,
sem hafa skoðanir á drottning-
unni og launamálum hennar.
Fjármálaráðherra reyndi að
klóra i bakkann og sagði að mest-
ur hluti fjárins færi i hækkandi
launagreiðslur til „mjög illa
launaðs starfsfólks drottningar-
innar”, en sumir vilja halda þvi
fram að það fólk eigi að vera á
launum frá rikinu beint eins og
aðrir rikisstarfsmenn.
Þriðja hneykslið og ekki það
minnsta — raunar kannski það
sem á eftir að draga lengstan dilk
á eftir sér —var þegar kommún-
istablaðið The Morning Star birti
plögg sem sýndu að i siðustu
tjómartið Heaths hafði verið
komið i veg fyrir að drottningin
þyrfti að gefa upp hlutabréfa-
eignir sinar i fyrirtækjum eins og
annað fólk. Auk þess sem hún er
skattlaus, auðvitað. Skjöl þessi
komu i pósti, ómerkt, til The
Morning Star, og er helst álitið að
einhver ráðuneytisstarfsmaður
hafi verið svo yfirkominn af
hneykslun að hann hafi sent þetta
af stað. Wilson reiddist fyrst og
fremst yfir „lekanum” og vildi
undir eins láta rannsaka hann ná-
kvæmlega, en hafði miklu minni
áhuga á að láta rannsaka bak-
tjaldamakk fyrirrennara sins og
drottningarinnar. Það er eins og
ef kanar hefðu fyrst og fremst lát-
ið rannsaka hvernig Water-
gate-málið komst upp, en sleppt
þvi að athuga hverjir hefðu brot-
ist inn og hvers vegna.
Gagnrýni á kóngahúsið er engin
ný bóla i þessu landi. Eftirfarandi
orð eru bútur úr ræðu, sem mann-
vinurinn Andrew Carnegie hélt
árið 1890:
„Kostnaður við konungsriki er
fjórum sinnum meiri en við lýð-
veldi. Bandari'kjamenn greiða
forseta sinum laun en þurfa ekki
aö sjá fyrir bræðrum hans og
systrum, bræðradætrum og öðru
frændfólki i fjóra ættliði að auki...
Hvað gerir þessi fjölskylda?
Hún hefur ekkert vald. I stjórn
rikisins er hún eins og fimmta
hjól undir vagni. Það sfðasta sem
Amerikumönnum dytti i hug væri
ab halda uppi fólki, sem ekki
gerði neitt annað en ganga i far-
arbroddi heimskulegs tiskuæðis.”
Já, bretar væru betur komnir
með Kristján Eldjárn.
Aður en ég sný mér frá konun-
um langar mig til að segja frá þvi
að i hverfinu Lambeth hér i Lon-
don halda þeir upp á Kvennaárið
með þvi að ráða kvenkyns götu-
sópara. t viðtali var haft eftir
einni þeirra, að það sé „kven-
mannsins verk að halda plássinu
hreinu og þokkalegu”!
Ægilegt
járnbrautarslys
Siðasta dag febrúarmánaðar
hurfu Margrét og Elisabet af
sjónarsviðinu i einu vetfangi. Sið-
an þann dag hafa menn ekki rætt
um annað en hið hroðalega járn-
brautarslys, sem varð á mesta
annatima um morguninn, þegar
neðanjarðarbraut ók á fullum
hraða inn i lokuð endagöng. Þeg-
ar þetta er ritað er enn ekki vitað
nákvæmlega hversu margir hafa
látið lifið i þessu slysi, en þeir
verða að likindum nær fjörutiu
talsins. Tvisvar sinnum fleiri
særðust.
Það er eitthvað sem veldur þvi
að slys neðanjaröar eru ennþá
óhugnanlegri en slys ofanjarðar,
auk þess sem allt björgunar-
starf er óskaplega hættulegt og
erfitt i fúlu andrúmsloftinu lengst
lengst niðri i jörðinni. Lundúna-
búar eru lika sérstaklega slegnir
óhugnaði vegna þessa slyss, þvi
hingað til hafa þeir treyst neðan-
jarðarbrautinni næst guði sinum
og konungi. Þetta er mesta slys
sem á neðanjarðarbrautunum
hefur orðið alla þá áratugi, sem
þær hafa starfað, og þó er þetta
ekki nema nokkurra daga tollur
umferðarinnar ofanjarðar i þess-
ari borg. Neðanjarðarbrautin
verður þvi enn að teljast miklu
öruggara farartæki en bilar og
flugvélar.
Það sem mesta athygli vakti
hjá okkur i sambandi við þetta
slys var enn hvað bretar eru ró-
legir og æðrulausir þegar erfið-
leikar og hættur steðja að. f þvi
eiga þeir vafalaust heimsmet.
Fólkið kom upp úr göngunum,
sótugt og slasað, en enginn kvart-
aði og enginn bölvaði. I einum
fremsta vagninum var ung og ný-
bökuð lögreglukona á ieiðinni i
vinnuna i fyrsta sinn. Samferða-
menn hennar i vagninum létust
nær allir við áreksturinn. Það var
mjög erfitt að komast að henni en
lögreglan gat haft samband við
hana með senditæki eða labb-
rabb-tæki og hún var bráðhress
alla þá tólf tima sem hún var lok-
uð inni i dauðalestinni. Þegar lög-
reglan spurði hana hvort þeir
ættu að senda einhverja vinkonu
hennar niður til að vera hjá henni
meðan verið væri að losa hana,
bað hún þá heldur að senda ein-
hvern af strákunum. Þetta er
hetjuskapur. Svo þurfti að taka af
henni annan fótinn til að losa
hana. önnur ung stúlka lenti i
hrúgu undir tveim mönnum, ann-
ar var dáinn, hinn var lifandi
framan af en dó svo. Hún sagðist
venjulega vera óttalegur aum-
ingi.en það hefði einhvern veginn
ekki komið til mála þarna.
Voriö að koma
Svo ég endi spjallið á liflegri
tóni, þá virðist vorið ákveðið i að
setjast hér að þótt veturinn hafi
enn ekki fengið að komast al-
mennilega aö. Páskaliljur standa
i blóma hvarvetna þar sem
sprunga verður i malbikið, og
blóm ávaxtatrjánna eru farin að
springa út. Það eru hlýindi dag
eftir dag og fólk þrifur lóðir sinar,
brennir dauðum greinum og mál-
ar gluggakarma i óðaönn. Og i
loftinu er gróðurangan.
Silja
Aðalsteinsdóttir
skrifar frá
London
3. mars 1975