Þjóðviljinn - 22.04.1975, Blaðsíða 7

Þriðjudagur 22. april 1975. ÞJÖÐVILJINN — SIÐA 7
MENNINGARMÁLARÁÐSTEFNASAMBANDS SVEITARFÉLAGA:
Þessi teikning var reyndar ekki gerö á ráðstefnu Sambands sveitarfélaga um menningarmál, en mynd-
ina köilum við „Sveitarstjórnarfund” — og sennilega eru þeir að ræða menningarmálin þessir heiðurs-
menn.
„Ástandið gæti
verið verra”
Það verða að teljast
tíðindi, að Samband
sveitarfélaga á íslandi
ef ndi fyrir skömmu til ráð-
stefnu um sveitarstjórnir
og menningarmál.
Ráðstefnu þessa sóttu
sveitarstjórnarmenn úr
öllum landshornum, auk
forsvarsmanna hinna
ýmsu listamannafélaga og
áhugafélaga um listir.
Kannski hefði niðurstaða þess-
arar ráðstefnu orðið ögn forvitni-
legri en raun varð á, ef fyrir-
komulag ráðstefnunnar hefði ver-
ið svo litið á annan veg heldur en
var. Þessi ráðstefna var að mestu
byggð upp með framsöguerind-
um, en litill timi gefinn til um-
ræðna. Af þessu leiddi, að fundar-
menn urðu timunum saman að
sitja undir leiðinlegri staðreynda-
upptalningu, og varð raunar fátt
að frétta af ráðstefnunni fyrr en
kom að þeim Atla Heimi Sveins-
syni og Thor Vilhjálmssyni, en
þeir voru fulltrúar Bandalags
islenskra listamanna á ráðstefn-
unni og ræddu um viðhorf lista-
manna til valdsmanna, listdreif-
ingar og fleiri atriða.
Menning í
fámennu plássi
Menningarmál fámennra fiski-
plássa, hafa nokkuð verið rædd i
vetur, þökk sé sjónvarpsmynd-
inni „Fiskur undir steini” eftir
Ólaf Hauk Simonarson og
Þorstein Jónsson.
Sennilega hefur umræðan i
kjölfar þeirrar myndar verið
kveikja þessarar ráðstefnu Sam-
bands isl. sveitarfélaga. Umræð-
an á ráðstefnunni náði hins vegar
að óverulegu leyti nálægt þeim
spurningum sem helst hafa
leitað á i umræðunni í vetur. Jón
B. Hannibalsson, bæjarfulltrúi á
tsafirði kom, þó i sinu erindi inn á
þessi mál, þegar hann reyndi að
skilgreina menningu eins samfé-
lags sem eitthvað sem kæmi
„innan frá”.
Jón B. Hannibalsson sagði
m.a.: „Kannski leyfist mér að
lýsa þvi almenna viðhorfi minu,
að menning sé eitthvað sem vex
innra með mönnum, og verði ekki
nema að ákaflega takmörkuðu
leyti þröngvað upp á, hvort held-
ur er einstaklinga eða samfélög,
með ráðstöfunum stjórnvalda.
Við þurfum ekki að skyggnast
djúpt undir yfirborðið til að sjá,
aö kúltúrinn og kommisarinn eiga
óviða upp á pallborðið hjá öðrum.
Kommisararnir — og þá á ég ekki
bara við þá i Kreml eða i Fram-
kvæmdastofnun — vilja gjarnan
skreyta sig með aldinlaukum úr
garði menningarinnar. Þeir
býggja gjarnan skrautlegar hall-
ir, iþróttahallir og æskulýðshall-
ir, konsertsali og félagsheimili,
eins og dæmin sanna. Það er ekki
þar með sagt að það vaxi nokkur
menning i þeirra garði fyrir
þvi...”
Þannig hélt Jón B. Hannibals-
son áfram og lýsti m.a. heimsókn
„manns að sunnan” til Isafjarð-
ar, þar sem ekkert mætti þeim
aðkomumanni, nema for og skit-
ur, pikuskrækir og brennivins-
gubb að kvöldi dags og popkorns-
hrið i kúrekabiói — en þiðir fiðlu-
tónar á sunnudagsmorgni út um
glugga Ragnars H. Ragnars,
skólastjóra Tónlistarskólans.
Jón. B. lýsti þvi, hvernig Ragnar
hefur komið tugum ef ekki hundr-
uðum isfirðinga i skilning um tón-
list, og benti á, að kæmu margir
að heyra Sinfóniuhljómsveit
Islands spila, þá hún heimsækti
Isafjörð, þá stafaði það af tón-
listaruppeldi Ragnars og fleiri
mætra manna á ísafirði.
Þessi ræða Jóns B. varð til að
hleypa svolitlum gusti inn i logn-
mollu ráðstefnunnar, Björn Th.
Björnsson stóð upp og hirti Jón,
benti honum á að það væri
flatneskjan ein.forheimskunin nak
in, snobb fyrir þvi ómerkílega, að
telja að menningin kæmi „innan
frá”. Annað mál væri að læra af
þvi sem utan að kemur, og rækta
þannig sinn innri mann.
Listamenn
og stjórnvöld
Atli Heimir Sveinsson, tón-
skáld, sagði frá ýmsu þvi sem
Bandalag islenskra listamanna
hefur rætt upp á siðkastið, svo
sem samband listamanna og
stjórnvalda og tengsl listamanna
við fólkið i landinu.
„Þegar þetta er rætt” sagði Atli
Heimir, „þá vaknar sú spurn-
ing, hvort stjórnvöld hafi nokkr-
um skyldum að gegna gagnvart
listum. Þessari spurningu svör-
um við játandi þvi að lystneysla
er þáttur i mannréttindum, sem
stjórnvöld hljóta að efla og sjá
um, að allir landsmenn hafi jafn-
an aðgang að.
Stjórnvöld eiga að leggja fé til
listastarfsemi og fylgjast með
þvi, að þvi sé varið á þann hátt,
sem til var ætlast. Stjórnvöld
mega aldrei reyna að stjórna list-
inni að „ofan”, eða reyna að hafa
áhrif á hana..”
Um þetta siðast nefnda, til-
raunir stjórnvalda til að ráða list-
um, sagði Atli Heimir þvi miður
hægt að merkja tilraunir i þessa
átt: „Margar nefndir og ráð, sem
fjalla um listir eru þrælpólitiskar,
skapaðar af hinu pólitiska valdi,
t.d. menntamálaráð, útvarpsráð,
þjóðleikhúsráð og úthlutunar-
nefnd listamannalauna.
„Ég held”, sagði Atli Heimir,
„að hin flokkspólitisku áhrif hafi
skapað listir. Það eru listamenn
sjálfir, sem eiga að fjalla um list-
ir — flokkarnir hafa jafnan til-
hneigingu til að kjósa „sina”
menn, góða flokksmenn.
Pólitiska valdið hefur lika haft
tilhneigingu til að deila og
drottna, og listamenn hafa látið
það spila með sig”.
Tengslin viö fólkið
Atli Heimir fór nokkrum orðum
um skyldur stjórnvalda varðandi
listdreifingu.
„Það á að kynna list, dreifa
henni, en ekki með þvi að drita
niður smástyrkjum til einstakra
manna.
List skal dreift i fjölmiðlum
rikisinsthljóðvarp, sjónvarp, leik-
hús, listasöfn, sinfóniuhljóm-
sveit), um landsbyggðina (list um
landið), i skólum og til útlanda.
Dreifing listarinnar skal hins
vegar vera i höndum listamanna
sjálfra”, sagði Atli Heimir, og
benti á að stofnsetja þyrfti list-
dreifingarmiðstöð með fjárhags-
stuðningi stjórnvalda til að dreifa
list um landsbyggðina og i skóla.
Hér á landi er nær allt listalif
samþjappað i höfuðborgina. Allar
listastofnanir landsins tam. Þjóð-
leikhús, Sinfóniuhljómsveit
lslands, Listasafn llands og fleiri
hafa hingað til aðallega starfað
fyrir ibúa höfuðborgarsvæðisins,
og landsbyggðin utan Reykja-
vikur verið mjög afskipt. Menn
hafa fyrir löngu séð, að hér var
úrbót þörf, og gerðar hafa verið
nokkrar tilraunir til úrbóta, list
um landiðog list i skólum. Þessar
tilraunir voru hinar merkustu, en
það virðist ekki hafa verið nógu
vel að þeim staðið, oft var vel far-
ið af stað, en fljótlega var gefist
upp. Framkvæmdin var aldrei i
höndum listamanna sjálfra held-
ur embættismanna.
Nú þyrfti að taka upp þráðinn
að nýju, og færa sér i nyt lærdóm
reynslunnar. Listdreifingarstöð
ætti að leitast við að gera öllum
listgreinum jafnhátt undir höfði
og gefa samborgurunum sem
gleggsta mynd af þvi sem er að
gerast i listum á Islandi, auk þess
sem leggja verður rækt við eldri
menningarverðmæti”.
„Samansvarnir
voöamenn”
Sem fyrr segir, var ráðstefna
Sambands sveitarfélaga að
mestu byggð upp með framsögu-
ræðum, og þannig varð litið tóm
til umræðna, það fór t.d. furðulit-
ið fyrir ádeilu á rikjandi fyrir-
komulág eða ástand, ef Atli
Heimir er undanskilinn og svo
Thor Vilhjálmsson, en sannast
sagna hefði þessi ráðstefna verið
næsta daufleg, hefði þeirra ekki
notið við.
Thor benti mönnum m.a. á, aö
af einhverjum orsökum, væri
áberandi andúð og beinlinis áróð-
ur gegn listamönnum á íslandi á
okkar tima.
„Ýmsir útmála listamenn sem
flokk samansvarinna voöa-
manna, fjandsamlega þjóðfélag-
inu og atvinnuvegunum”, sagði
Thor, en hann eyddi mestu af
tima sinum i að svara Ólafi B.
Thors, forseta borgarstjórnar,
sem gerði Kjarvalsstaðamálið að
umræðuefni.
Ólafur B. Thors sagði i einni af-
ræðum sinum um það mál, að
borgaryfirvöld vildu hlú aö þeim
frækornum listarinnar, góðum
eða vondum, sem i Reykjavik
fyndust.
Thor svaraði þvi til, að umrætt
tilvik, sem deilumálinu olli, gæti
vart kallast frækorn lengur, og
benti á að hægt væri að smiða
stórt plasthús til varnar gegn
veðráttu og ýta þannig undir
skreytilist á götum úti eins og svo
algengt er erlendis, „og þar
mætti lika hafa tómata og vin-
ber”, sagði rithöfundurinn.
Óbreytt ástand
siðan 1920
Menningarmálaráðstefnan hef-
ur væntanlega verið nokkuð
gagnleg fyrir sveitarstjórnar-
menn, þá sem sýndu henni þann
sóma að mæta, en óneitanlega
hefði verið gaman að sjá þarna
fleiri bæjar- og sveitarstjóra úr
fjölmennum bæjarfélögum, sem
hingað til hafa ekki sinnt út-
breiðslu lista að neinu gagni. .
Margar listgreinar áttu sina
fulltrúa á ráðstefnunni, en i þvi
framsöguerindafargani sem
þjakaði umræðu á ráðstefnunni,
gleymdist að gera ráð fyrir þeim
þætti menningarmálanna, sem i
framtiðinni verður að likindum
fyrirferðarmikill: Formælandi
félags kvikmyndaframleiðenda
rétt náði að segja nokkur orfö ut-
an dagskráar i þann mund sem
þinginu var slitið.
Þorsteinn Jónsson, kvikmynda-
gerðarmaður, sá einstaklingur
sem sennilega hefur átt hvað
mestan þátt i að neyða sveitar-
stjórnarmenn til að huga ögn að
menningarmálum, sagði nokkur
orð um kvikmyndagerð hér á
landi: „Ástandið i þeim efnum
hefur litið breyst frá þvi á árinu
1920”, sagði Þorsteinn, „en þó er
rétt að tiunda, að kvikmynda-
gerðarmenn hafa nokkurn stuðn-
ing af sjónvarpinu og Fræðslu-
myndasafninu. Sá stuðningur er
reyndar aðallega i þvi fólginn, að
kvikmyndagerðarmenn hafa rétt
til að gefa þessum stofnunum
myndir sinar.”
Útskýrði Þorsteinn siðan fyrir
ráðstefnumönnum lauslega,
hvaða kostnaður er samfara þvi
að gera eina kvikmynd, hvernig
islenskum kvikmyndagerðar-
mönnum hefur tekist að kljúfa
þann kostnað: „Það tekst furðu
oft að betla út fé”.
Þorsteinn sat alla ráðstefnuna i
gegn og hlýddi á umræður
manna, og það er rétt að láta
niðurlagsorð stuttrar ræðu hans i
lok ráðstefnunnar slá botninn i
þetta skrif: „Mér finnst að menn
hér á ráðstefnunni séu sifellt að
hugga hverjir aðra — telja sjálf-
um sér trú um að ástandið sé ekki
eins slæmt og það gæti verið”.
—GG

ÚTBOÐ Tilboð óskast i byggingu 1. áfanga Dvalar- heimilis aldraðra sjómanna við Garðaveg i Hafnarfirði. Uppdrátta og útboðsgagna má vitja á Teiknistofuna s.f.,Ármúla 6, á venjulegum skrifstofutima gegn kr. 15.000 i skilatryggingu. Tilboðin verða opnuð 12. mai n.k. á skrifstofu Sjómannadagsráðs i Reykjavik. Stjórn DAS
Tilboð óskast
i nokkrar fólksbifreiðar, jeppabifreið og 8
sæta fólksbifreið, er verða sýndar að
Grensásvegi 9, i dag, kl. 12—3. Tilboðin
verða opnuð á skrifstofu vorri kl. 5.
Sala varnarliðseigna.
Frá íþróttafélagi
fatlaðra í Reykjavík
Aðalfundur verður þriðjudaginn 29. april,
að Hátúni 12,2. h.,og hefst kl. 20.30.
Dagskrá: Venjuleg aðalfundarstörf.
Stjórnin.