Þjóðviljinn - 25.05.1975, Qupperneq 7

Sunnudagur 25. mal 1975 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 7
Hvaö kostar
doktorinn?
Lögreglan i Frankfurt am Main
i Vestur-Þýskalandi hefur komið
upp um hóp glæpona sem um ára-
bil hefur grætt drjúgan á þvi að
selja lysthafendum falskar dokt-
orsgráður breskar. -
Meðal viðskiptavina voru
framúrskarandi bisnessmenn
ýmiss konar, læknar, stjórnmála-
menn, blaðamenn og ýmsir aðrir.
Þeir greiddu frá 30 þúsundum og
upp i 100 þúsund mörk fyrir lær-
dómstitla (allt að 6,5 miljónum
isl. króna) og var-þvi góð velta
hjá fyrirtækinu.
Glæponar þessir störfuðu undir
nafninu Enska frikirkjan.
Hugvitssamur
skattsvikari
Henri Pratz heitir allþekktur
franskur vinframleiðandi sem
hefur verið handtekinn fyrir að
svikja alls miljarð franka undan
skatti.
Pratz sveik undan skatti hvort
sem hann seldi vin eða ekki. Hið
siðarnefnda var jafnvel auð-
veldara en það fyrrnefnda. Vin
eru auðvitað skattlögð sem önnur
vara, og það allriflega. Pratz
falsaði söluskirteini og með þvi að
smjúga i gegnum ýmisleg göt á
skattakerfinu hirti hann i reiðufé
afslátt af sköttum af sölu sem
aldrei fór fram.
Sovéskir eiga
20% skóglendis
Nú liggur fyrir nýjasta yfirlit
um skóglendi i Sovétrikjunum.
Svona yfirlit hefur verið gert með
reglulegu millibili frá þvi bylting-
in var gerð 1917, og hafa þau ó-
metanlega þýðingu fyrir allt
efnahagslif i landinu. Skóglendið
er i heild 770 miljónir hektara,
eða nálega þriðjungur af flatar-
máli alls landsins, og er það
meira en 20 prósent af öllu skóg-
lendi i heiminum, 1 þessum skóg-
um eru um 1500 tegundir af trjám
og runnum.

I
/■
Einn af lesendum okkar er allt-
af að velta þvi fyrir sér hvernig á
þvi standi, að ákveðin kvengerö
er kölluð „slæmar stúlkur”.
Drottinn minn dýri, segir hann,
það eru einmitt þær sem gera þaö
sem maður biður þær um!
ÓLAFUR
HAUKUR SÍMONARSON
SKRIFAR
Þeir komu á skjáinn sex talsins,
einn þóttist stýra umræðunni,
hinir þóttust stýra þjóðarbúinu
eða stjórnmálaflokkum.
Það var eitthvað merkilegt
sem gerðist. Sex mönnum tókst
að sitja skrafandi — að vísu tal-
aði bara einn f einu einsog vera
ber með kurteisum og kúlti-
veruðum mönnum — en þeir
sögðu ekki neitt. Mörg orð komu
uppúr þeim, það er alveg rétt,
góö meðalnýting á túngum og
gómum, en það voru bara
gömlu lögin súngin og leikin.
Gamla, endalausa syrpan.
hinn sjálfhverfi hugsana-
strúktur „fagsins”, gripi til við
ákveðin tækifæri.
Þeir körpuðu meinleysislega
um það „hverjar hefðu verið
hinar raunverulegu kringum-
stæður þegar stjórnin fór
frá”.Þeir virtu úti æsar þá
öryggisreglugerð sem Gagn-
kvæma Flokkatryggingarfélag-
ið hefur fyrir löngu sett tilað
koma f veg fyrir tjón af völdum
RAUNVERULEGRA AND-
STÆÐNA I þjóðfélaginu.
Þeir voru allir svo sætir, en þó
einsog hjálparlaus börn, vand-
t
skoðun afborgunargaleiðu-
þrælsins.
Þegar þetta er uppá 1 þjóð-
félaginu, þá finnst manni
fjarska skrltið að heyra ennþá
sjóaða fjölmiðlara, menn sem
hafa setið inni á stofnunum
rikisins I mörg ár, jafnvel ára-
tugi, hefja sönginn um „hlut-
leysið”, um „óhlutdrægnina”,
sem eigi aö vera leiðarstjarnan
ein og skær. Nú væri einmitt
timi til kominn fyrir þessa menn
að skyrpa útúr sér gömlu
lummunni, tala út um sln
vandamál klárt og kvitt, ræða
eru kannski ekki alveg lausar úr
öllum tengslum við hlutveru-
leikann, og það skyldi þó aldrei
vera að „skoðanir” gull-
kálfanna I Framsóknarflokkn-
um væru samtvinnaöar veltu
hlutanna inná og útaf vöru-
lagerum SÍS?
Óhlutdrægnihugtakið er notað
sem einskonar haltukjafti-
brjóstsykur tilað stinga uppi
starfsmenn fjölmiðlanna.En
hún er blátt áfram hlægileg
þessi meykerlingargrima sem
notuð er tilað hylja afturhalds-
ásjónu hljóðvarps og sjónvarps
og stéttarlega þjónkun yfir-
manna þessara stofnana, ósjálf-
ráða og meðvitaða. Menn átta
sig nefnilega oft ekki á augljósu
staðreyndunum þegar 'búið er
með merkingarlausum hugtök-
um að færa veruleikann nógu
mikið á skjön.
ÚTÍ EYÐIMÖRKINA
Auðvitað var umræðustjórinn
seinheppinn, en það hefur hann
verið áöur: hann bregst aldrei
helgustu skyldu sjónvarparans:
aö lifa I sátt við „óhlutdrægnis-
lögmálið”. En það er hvorki
skýring né afsökun — þetta var
klént spil. Kannski hvislarinn
hafi ekki mætt.
Segjum það nú einusinni enn:
Stjómmálamenn og embættis-
menn eru að verða leiðinlegri,
hugmyndafátækari og betur
snyrtir með hverjum deginum
sem liður. Flestir eru líka hættir
aö skipta sér af þeim. Þeir bara
eru þarna. Embættismönnunum
er nokkur vorkunn, þeir eiga
lögum samkvæmt að fá að
morka á sinum feitu rössum,
nema þeir hlaupist á brott með
stóra sjóði eða kveiki I kontórn-
um slnum. Þeir eru löglega af-
sakaðir. Stjórnmálamennirnir
eiga ekki að sitja eins fast á
rassinum, það er eitthvað til
sem við nefnum kosníngar. Þeir
eiga að „leggja verk sln undir
dóm kjósenda”.
Þá verða þeir að minnsta
kosti að draga aftur um
sæti I þingsalnum. Þeir eiga
ekki að gróa við stólana þótt
þeir geri það. Þeir eiga að bera
einhverja ábyrgð á orðum sin-
um og gerðum. En þegar þeirra
hjartans deilumál eru skegg
keisarans, þá er erfitt að gánga
að þeim sem ábyrgum aðilum.
Þegar deilan snýst um það hvor
hafi veriö mælskari Tobba mál-
lausa eða Þura þögla.
Auðvitað eru stjórnmálamenn
menn, meirasegja ófullkomnir
menn eins og allir menn. Þeir
eru ekki minni menn fyrir það:
En það er eitt sérilagi sem
gerir að þeir skera sig úr hópi
annarra manna: þeir eru at-
vinnumálaskrafsmenn. Þeir eru
fagmenn sem lifa og hrærast i
sinu fagi með sinum likum, þeir
draga ótrúlegan dám hver af
öörum, ný andlit renna býsna
fljótt inni safnið: nýliðarnir eru
fljótir að tileinka sér hugsunar-
hátt, talsmáta, framkomu, lifs-
stll þeirra sem fyrir eru, en
einkum gegnkvæma tillitssemi
Islenska flokkakerfisins sem
gerir að allur raunverulegur
skoöanaágreiningur gufar upp.
Sjónvarpsumræöan var
skóladæmi um þaö hvernig at-
vinnumálskrafsmenn koma fyr-
ir, hvemig málið talar, orðin
koma sjálfkrafa. Maður haföi á
tilfinnlngunni aö mennirnir not-
uðu ekki orðin, setningarnar,
túngumálið tilað tjá sig, heldur
væru þeir einskonar hátalarar
eða málpipur sem túngumálið,
lega sminkaðir og skínandi vel
greiddir, málfarið var sömu-
leiðis snyrtilegt, ekkert sjó-
mannaorðbragð, enginn vél-
smiðjutalsmáti, augun lýstu af
ábyrgðartilfinningu og stillingu.
Það var auðséð á þeim öllum að
velferð. þjóðarinnar er þeim
hjartans mál. Ekki bara flokks-
ins eða stéttarinnar — nei, vel-
ferð allrar þjóðarinnar!
Draumur uppúr dós, var sagt
hér áður fyrr. Þeir minntu mig
á þessi fleygu orð, draumur
uppúr dós. Sællegir, en jafn-
framt áhyggjufullir vegna
dularfulls hvarfs gjaldeyris-
varasjóðsins.
Það var á þeim að heyra að
ástandið væri skuggalegt. Þó
hafði forsætisráöherra eygt
glætu. Hann hafði hitt norð-
mann á götu og norðmaðurinn
haföi fullyrt að Gatsbyföt væru
dýrari i ósló heldren i Reykja-
vfk. Þetta þóttu forsætisráð-
herranum góð tíðindi. Svo væru
víða erfiðleikar. Til að mynda i
Danmörku. En þar hefur ihald-
inu tekistað búa til „hæfilegt at-
vinnuleysi”.
En það er ekki nóg með að
eitthvað sé rotið i danaveldi
þessa dagana, heldur má full-
yrða að á Islandi sé pólitisk ná-
lykt I loftinu. Sexmenníngarnir
á skjánum drógu ekki úr þeirri
lykt.
Tvennt er það sem einkum
lyktar nálega: Lltilþægö vinstri
manna, og fruntaskapur ihalds-
aflanna. Fruntaskapurinn ein-
kenndi meðferð járnblendi-
málsins, fruntaskapur er eina
nafniðyfir framkomu útgerðar-
manna og rlkisvalds gagnvart
sjömönnum á togurunum,
fruntalegur var burtreksturinn
á hinu fremur frjálslynda út-
varpsráði, fruntaskapur á
lægsta plani er árásin á kjör
aldraðra, fruntaskapur ein-
kenndir kaldastriðsherferð fjöl-
miðlanna.
Lltilþægð hefur hinsvegar sett
svip á samtök launafóks og
verldýðshreyfínguna, en þó ekki
siður — og þar er ég hnútum
kunnugri — á mennta- og lista-
menn, lítilþægð þeirra er ótrú-
leg á tima þegar ljóst er að
ihaldsgaurar eru meira og
minna að sölsa undir sig alla út-
gáfustarfsemi, jafnt útgáfu
bóka sem timarita, að ógleymd-
um öðrum fjölmiölum.
Menn viröast ekki koma á það
auga að skoðanamyndun I þjóö-
félaginu er að taka á sig æ
staðlaöra form. Sifellt er að
þrengjast um þá sem hafa aðra
skoðun en hina stööluöu lifs-
opinberlega vanda fjölmiðl-
anna, I stað þess að hlúnkast
með slna komplexa I þögn —
þrúgandi íhaldsþögn.
Hví ekki að spyrja: Hvað
merkir raunverulega að vera
„óhlutdrægur”? Hvernig ber að
meta „skoðanir” I heimi sem er
fyrst og fremst hlutveruleiki,
heimi sem stjórnast af hlutun-
um, en ekki af „skoðunum”.
Hvað býr til heiminn i höfði
mér, er það „skoðanir” sem ég
veg og met, eða er það baksvið
þessara skoðana, hlutirnir sem
móta viðhorf mitt? Ljósar sagt:
stéttarafstaða min, hver er
hún?
Fréttamenn eiga samkvæmt
starfssamningi að sjá mönnum
fyrir upplýsingu um ferli hlut-
anna Ihlutveruleikanum, og það
eru þessi ferli hlutanna, ekki
einhverjar ,,skoðanir”,sem
móta llf einstaklinganna, meira
eða minna, bæði verkafólks og
kapitalistans. Það eru ekki
„skoðanir” Geirs Hallgrims-
sonar settar fram I stöðluðum
setnlngum sem skipta máli,
heldur hreyfingar fjármagnsins
I höndum hans.
Fréttamenn hengja sig i
ýmislegt tilað komast hjá því að
opna augun. Þeir hengja sig
t.a.m. I útvarpslögin, þarsem
segir að rikisfjölmiðlarnir eigi
„að kappkosta að halda uppi
rökræðu um hverskonar mál-
efni sem almenning varða, á
þann hátt að menn geri sér
greinfyrir mismunandi skoðun-
um”.
Þarnaer áreiðanlega eitthvað
aö höggva i fyrir menn sem
Penna og þora að hugsa.Eru
ekki i þessum texta ansi margar
goðsagnir saman komnar? Vek-
ur textinn engar spurningar?
Hverjir halda uppi „rökræð-
unni” I rikisfjölfniðlunum? Er
það „almenningur sem málin
varða”? Hver er þessi „al-
menníngur”? Er „almenning-
ur” tómt hugtak i munni prett-
ara? Hver eru þessi „málefni
sem almenning. varða”? Eða
öllu fremur: Hver eru þau
„málefni sem almenning
varða” ekki? Hverjir skera úr I
þessu máli? Hinir dularfullu
„aðilar vinnumarkaösins”?
Eða eru það englabossarnir i út-
varpsráöi? Hvernig er skorið úr
um hvað séu „mismunandi
skoðanir”?
Allt eru þetta spurningar sem
textinn vekur. Viö þær má bæta.
Hvað er gert tilað rissa upp bak-
grunn þeirra „skoðana” sem
tjáðar eru i ríkisfjölmiðlunum?
Skoðanir Geirs Hallgrimssonar
Tökum dæmi af praxis hug-
taksins „óhlutdrægni”.
Vinnudeila kemur upp I stóru
fyrirtæki. Sjónvarpsmenn vilja
fullnægja upplýsingaskyldu
sinni og kalla á sinn fund einn
fulltrúa frá hvorum deiluaðila,
einn kemur úr stjórn fyrirtækis-
ins og trúnaðarmaður mætir
fyrir hönd vinnufélaga sinna.
Þessir tveir menn fá jafn lángan
tima tilað skýra málstað sinn.
Annar talar fyrir munn margra,
fyrir hóp vinnufélaga. Hinn tal-
ar fyrir kliku, stjórn eða jafnvel
aðeins sjálfan sig, ef um er að
ræða einkafyrirtæki. Sjónvarps-
maðurinn hefur hefðinni trúr
hvorki gögn i höndunum um
raunverulega afkomu fyrir-
tækisins né vitneskju um rekst-
ur þess. Hann lætur hina tvo þvi
um að upplýsa málið, og þeir
bera fram andstæðar
upplýsingar sem þeir staðhæfa
hvor um sig að séu réttar.
Hér er verið að lýsa stétta-
átökum .Stór hópur verkafólks á
i höggi við atvinnurekanda á
opinberum vettvángi.
Hlutverk fréttamannsins i
þessum leik er i rauninni það að
leggja atvinnurekandanum lið.
Það er ekki vist að fréttamaður-
inn geri sér þetta ljóst, en með
þvi að- hann leggur að jöfnu
hagsmuni eins atvinnurekanda
og hóps verkafólks, þá er hann
að leggjast á sveif með atvinnu-
rekandanum. Um leið og frétta-
maðurinn veitir báðum aðilum
jafnt svigrúm tilað túlka sín
sjónarmið og reka fyrir þeim
áróður, þá er hann að taka
stéttarlega afstöðu. Frétta-
maðurinn stendur i þeirri ein-
földu trú að hann fylgi gullinni
reglu um „óhlutdrægni, þegar
hann I raun er gróflega hlut-
drægur. Hann metur afkomu og
Hfshamingju fjölda verka-
manna minna en „skoðanir”, i
rauninni efnahagslega hags-
muni, eins atvinnurekanda.
Til gamans skulum við færa
þessa helmingaskiptareglu út-
varpsins, sem hér var lýst i
sambandi við vinnudeilu, yfirá
dagblöðin. Þá mundi reglan
þýða það að Morgunblaðið, Vis-
ir, Timinn og Alþýðublaöið
mættu aðeins koma út i 10 þús-
und eintökum samtals, en það
er upplag Þjóðviljans, sem er
eina dagblaðið sem yfirleitt allt-
af túlkar málstað verkafólks og
styður baráttu þess.
Að lokum — það rennur
skyndilega upp fyrir mér á hvað
þessi dæmalausi fundur flokks-
formannanna á skjánum minnti
mig: Andaglas.