Þjóðviljinn - 08.06.1975, Síða 2

2 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 8. júnl 1975
Umsjón:Vilborg Haröardóttir.
Það þótti sannarlega mál
til komið þegar Sameinuðu
þjóðirnar ákváðu að helga
árið 1975 konum og barátt-
unni fyrir jafnrétti, þróun
og friði. Hvergi í heimi
njóta konur enn fullkomins
jaf nréttis á við karla í raun
hvaðsem öllum yfirlýsing-
um og lagasetningum
liður. En þrátt fyrir vilja-
yfirlýsingar og samþykkt-
ir allsherjarþings SÞ um
ja f nréttismá I og þótt
fastanefnd um jafnréttis-
mál hafi starfað á vegum
SÞ svotil frá upphafi þykir
mörgum sem þar sé kastað
steinum ur glerhúsi þegar
gagnrýnt er ástandið i hin-
um ýmsu löndum, ekki síst
þeim konum, sem vinna
innan glerveggja hússins
mikla við Austurá f Nýju
Jórvík.
Frá ýmsu af þvi sem fram
kemur gagnvart konum sem
starfa hjá Sameinuöu þjóðunum,
hvort sem er sem starfsmenn
samtakanna, einstakra þjóða eða
sem fulltrúarþjóða sinnai fasta-
nefndum (aðeins örfáar konur)
eða á allsherjarþinginu segir ma.
Pauline Frederick Robbins i
grein i bandariska timaritinu
,,MS”, sem gefið er út af kven-
frelsiskonum þar i landi. En
Pauline er mjög kunnug málefn-
um Sb þar sem hún starfaði um
árabil sem fréttaritari NBC hjá
SÞ og var fyrst kvenna til að vera
kosin forseti Félags Sb-fréttarit-
ara. Verður hér stiklað á stóru og
sagt frá sumu af þvi sem fram
kemur i greininni i ,,MS” ásamt
grein i þýska vikuritinu
„Spiegel” um sama efni.
Dæmi um viðhorfin
Að sjálfsögðu breytast ekki
viðhorf manna (sist karlmanna)
bara við að komast til SÞ. Kon-
urnar bakvið glerveggina geta
sagt margar sögur afþvihvernig
gamlir fordómar og fyrirlitning á
konum lýsir sér i framkomu karl-
fulltrúa og karistarfs-
manna gagnvart þeim:
Þegar yfirmaður heilbrigðis-
málastofnunar SÞ i New York
hætti störfum á sl. ári tók við
stöðu hans til bráðabirgða dr.
Miriam Seaborg, læknir með 20
ára starfsreynslu og manneskja
sem talar fjögur tungumál
reiprennartdi. Enginn hafði neitt
útá störf hennar að setja nema
siður væri. En þegar listinn yfir
hugsanlega fastskipaða yfirmenn
stofnunarinnar var birtur opin-
berlega voru eingöngu karl-
mannsnöfn á honum. Flestir voru
smámála um, að Miriam Seaborg
hefði verið hæfust og staðið næst
þvi að fá stöðuna, en — tyrkneski
læknirinn sem var næstæðsti
maður stofnunarinnar hafði harð-
neitað að vinna undir stjórn konu.
Astralski efnahagssérfræðing-
urinn Sue Watt verður að láta sér
nægja að vinna sem ritari i
bókhaldinu hjá UNICEF. Þrátt
fyrir viðurkennda menntun og
reynslu hefur hún enga mögu-
leika á frekari frama, að þvi er
yfirmaður stofnunarinnar
Werner Middleman segir — kona
sem efnahagssérfræðingur hjá
UNICEF mundi þykja meira en
litið „undarlegt”, telur hann.
Þegar- afriskur fulltrúi — af
kvenkyni — gekk inni sal alls-
nerjarþingsins i fyrsta sinn var
henni heilsað vingjarnlega af ein-
um karlkynskolleganum: meö
klipi i rassinn!
Evrópskur fulltrúi stakk höfð-
inu innfyrir dyrnar á einni skrif-
stofunni, þar sem kona sat við
vinnu, og spurði hana: — Hva, er
enginn við hér?
Og þannig mætti lengi telja.
Konurnar álita, að finna megi
dæmi um karlayfirgang og kyn-
ferðismunsmunun hjá hverri ein-
ustu fastanefnd og hverri einustu
stofnun innan SÞ. Þvi fannst einni
starfskvennanna, þegar alls-
herjarþingið með 97% karlmönn-
um ákvað árið 1975 sem,,kvenna-
ár”, sem „allar rúður glerhússins
við East River hefðu átt að brotna
i þúsund mola”, — svo mikið djúp
væri staðfest milli þessarar hug-
sjónalegu yfirlýsingar um jafn-
rétti og framkvæmdinní i raun
hjá heimssamtökunum.
Eitt i oröi —
annað í verki
Það hefur svosem ekki vantað
góðar fyrirætlanir hjá SÞ. Þegar
Helvi Sipila — heidur baráttunni
áfram.
árið 1945 er samþykkt mannrétt-
indayfirlýsing þar sem m.a. er
kveðið á um „jafnan rétt karla og
kvenna” og 8. grein hennar legg-
ur blátt bann við allri mismunum
karla og kvenna við stöðuveiting-
ar.
Þessari yfirlýsingu fylgdu fleiri
i sama anda, td. yfirlýsing
Alþjóðavinnumálastofnunarinnar
um jöfn laun karla og kvenna
fyrir jafnverðmæt störf árið 1951
og yfirlýsing UNESCO gegn mis-
munum i uppeldi frá 1960.
Af hálfu SÞ er það harðlega
gagnrýnt að þriðjungur aðildar-
rikjanna hefur ekki enn staðfest
yfirlýsingu vinnumálastofnunar-
innar og aðeins helmingur yfir-
lýsingu UNESCO. Enda er
framkvæmdin hjá SÞ sjálfum
slik, að þau 29 ár sem þær hafa
starfað hefur það aðeins þrisvar
komið fyrir, að kona væri skipuð
formaður fastanefndar rikis hjá
SÞ.
Sú fyrsta var frá Sviþjóð,
Agda Rössel, sem var formaður
1958—64. Hluta af þessu timabili
átti Sviþjóð sæti í öryggisráðinu.
En sænska utanriksiráðuneytið
treysti henni ekki til að sitja al-
karlafundi OR. — Nei, til þess var
kallaður Gunnar Jarring, fyrir-
rennari hennar, og látinn sitja i
sendiráðinu i Washington til að
stytta sér leiðina á OR-fundina i
New York.
Lýðveldið Ginea skipaði hins-
vegar Jeanne Martin Cissé fasta-
fulltrúa sinn og lét hana lika
sitja i öryggisráðinu meðan
Gienea átti sæti i þvi. J.M. Cissé á
einnig sæti i svokallaðri mið-
stjórn rikisstjórnar sinnar þar
sem lagðar eru linur utanrikis-
stefnunnar — þurfti þar af leið-
andi ekki einlægt að biða eftir
fyrirmælum frá utanrikisráðu-
neyti sinu i hverju máli — gagn-
stætt öðrum ÖR-fulltrúum þám.
fastafulltrúum stórveldanna.
Cissé hefur neitað að fara eftir
ýmsum óskráðum karlahefðum i
umgengnisvenjum SÞ fulltrú-
anna. Td. neitar hún algerlega —
einsog reyndar Agda Rössel lika
— að setjast niður við kvenna-
snakk eftir matinn i veislum með-
an karlarnir ræða heimsmálin
(eða hvað?) yfir vindlunum og
koniakinu.
1974 var Jarie-Jo Mclntyre
skipuð fastafulltrúi litla Karabiu-
eyjarikisins Grenada hjá SÞ. Hún
er þriðja konan sem er
fastanefndarformaður og gegnir
jafnframt embætti sendiherra
rikis sins i Bandarikjunum og
Kanada.
60% allra sendinefnda eru
hreinir karlaklúbbar og aðeins
10% 1113 fastafulltrúa eru konur.
Nokkur riki leyfa konum að fara á
allsherjarþingið. Þannig voru þar
td. 1973 180 konur, en 2369 karlar.
Af föstum þátttakendum i alls-
herjarþinginu eru 681 karl og 21
kona.
Staða framkvæmdastjóra SÞ
hefur alltaf verið skipuð karl-
manni og verður sjálfsagt um
ófyrirsjáanlega framtið. 19
varaframkvæmdastjórar eru all-
ir karlar.
Af 16 nánustu samstarfsmönn-
um framkvæmdastjórans, —
aðstoðarframkvæmdastjórum, er
ein kona, Helvi Sipila frá
Finnlandi, sem Kurt Waldheim
skipaði i starfiö 1972. Hún er
fyrsta konan i þessum hópi. Mat á
stöðu hennar segja starfskonur
SÞ koma fram i simaskránni, þar
sem nafn hennar er prentað i lista
yfir lægra setta starfsmenn, en
allra hinna 15 i sérstökum reitum.
Þegar Helvi Sipila var boðin
þessi staða ráðlögðu margar
þeirra kvenna, sem um árabil
hafa barist fyrir jafnréttismálum
á vettvangi SÞ, henni að taka ekki
við starfinu, — þetta væri bara
gert til að friða samvisku karl-
anna, þannig að þeir gætu bent á,
að þarna væri þó amk. ein kona...
En Helvi Sipila, sem einnig hafði
barist lengi á þessum vettvangi
ákvað að þiggja stöðuna samt og
reyna að beita áhrifum sinum til
að SÞ ynni að jafnrétti i raun.
Akvörðunin um kvennaárið 1975
er enda að miklu leyti hennar
verk. Það var hún sem átti hug-
myndina og bar fram tillöguna
um það.
Karlkyns og kvenkyns
starfsmenn
Þegar starfsmaður SÞ af karl-
kyni fer heim til sin i fri borga SÞ
fyrir alla f jölskylduna, hvort sem
eiginkonan vinnur úti eða ekki. Sé
hinsvegar um að ræða kvenkyns
starfsmann sem fer heim til sin i
fri, borga SÞ þvi aðeins fyrir
eiginmanninn ef hann hefur
engar eigin tekjur. Sömuleiðis er
það aðeins i þeim tilfellum, að
eiginmaðurinn sé tekjulaus, sem
konur geta fengið lán vegna
aðsetursskipta i starfi hjá SÞ, en
karlmenn eiga hinsvegar rétt á
þessum lánum hvað sem liður
tekjum eiginkonu. Verði eigin-
kona starfsmanns hjá SÞ ekkja
fær hún lifeyri, en ekkill eftir SÞ
starfsmann fær þvi aðeins bætur,
að hann geti sannað, að hann sé
öryrki.
Viðleitni til úrbóta i jafnréttis-
málunum innan SÞ hefur til þessa
borið litinn árangur. Sumar kon-
ur úr rikjum Þriðja heimsins,
sem nú hefur meirihluta full-
trúa, óttast, að alltof hávær bar-
átta fyrir jafnrétti skaði barátt-
una fyrir efnahagsþróun og sam-
stöðu þeirra i þeim málum við
karlmenn Þriðja heimsins. Og
hjá fulltrúum kvenna frá vestur-
löndum skiptist á uppgjöf og
reiði.
Sem talandi dæmi um hver
áhersla sé i raun lögð á málefni
kvenna og hver hugur fylgi máli
bendir Pauline Robbins á fjár-
hagsáætlunina fyrir jafnréttis-
ráðstefnu SÞ i Mexikó i þessum
mánuði, hápunkt kvennaársins.
Til umhverfisráðstefnunnar i
Stokkhólmi 1972 veitti allsherjar-
þingið 700 þús. dollara og 750 þús-
und til matvælaráðstefnunnar i
Róm i fyrra. Til mannfjöldaráð-
stefnunnar i Búkarest fóru 327
þús. dollarar, en sjóður SÞ til að
vinna gegn offjölgun hækkað i
upphæðina i 3,5 miljónir dollara.
Fyrir ráðstefnu kvennaársins i
Mexikó eru hinsvegar aðeins ætl-
aðir 250 þús. dollarar. — vh
Kvennaráðstefna á vegum SÞ.