Þjóðviljinn - 08.06.1975, Qupperneq 4

4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 8. júni 1975
DJOÐVIUINN
táÁLGAGN SÓSlALISMA
VERKALÝÐSHREYFINGAR
OG ÞJÓÐFRELSIS
Útgefandi: Útgáfufélag ÞjóÐviljans
Framkvæmdastjóri: Eiöur Bergmann
Ritstjórar: Kjartan ólafsson
Svavar Gestsson
Frettastjóri: Einar Kari Haraldsson
Umsjón meö sunnudagsblaði:
Arni Bergmann
Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar:
Skólavörðust. 19. Simi 17500 (5 linur)
Prentun: Blaðaprent h.f.
Á ÍSLAND AÐ VERA LÁGLAUNASVÆÐI?
1 meira en þrjá ársfjórðunga hefur rik-
isstjórnin flutt miljarða á miljarða ofan
frá launafólki til atvinnurekenda. Þetta
hefur verið gert opinberlega með tvennum
gengislækkunum á fimm mánaða fresti,
með verðbólgu sem nemur hartnær 70%
og með hverskonar lánafyrirgreiðslum að
tjaldabaki. Tilgangurinn hefur verið sá að
bjarga öllum atvinnurekendum á íslandi,
dæla fjármunum almennings i hið frjálsa
og óháða einkaframtak, og framkvæmdin
er að vanda sú að skussar og fjárglæfra-
menn fá mest i sinn hlut. Við almenning
segja valdamenn að þeir séu með þessum
ráðstöfunum að tryggja rekstur atvinnu-
veganna, þvi að án þeirra muni þjóðfélag
okkar hrynja i rúst.
En i þessu dæmi eru atvinnurekendur og
atvinnuvegir tvennt ólikt. Á þvi er enginn
vafi að sjálf stjórnarstefnan er tilræði við
atvinnuvegi landsmanna. Það er til að
mynda augljóst að i islenskum iðnaði, þar
sem flestir launamenn vinna, er beint
samhengi milli almennra lifskjara og af-
komu iðnaðarins sem atvinnugreinar. Nái
rikisstjórnin þvi markmiði sinu að skerða
almenn lifskjör á fslandi til mikilla muna
er hún að þrengja markað fyrir islenskar
iðnaðarvörur að sama skapi, koma i veg
fyrir að iðnfyrirtæki starfi af fullum af-
köstum, draga úr skynsamlegu skipulagi
og framleiðni á þeirra vegum. Ef islenskir
iðnrekendur kynnu að draga réttar álykt-
anir ættu þeir öðrum fremur að snúast
gegn þessari stefnu. Svipuðu máli gegnir
um þjónustu, iðnað, byggingariðnað, smá-
söluverslun og fleiri hliðstæðar starfs-
greinar, kaupgeta almennings er forsenda
fyrir allri þessari starfsemi.
Raunar á þetta við um allan atvinnu-
rekstur á fslandi ef betur er að gáð. Bar-
átta verklýðssamtakanna undanfarna
áratugi hefur ekki aðeins gerbreytt hög-
um alþýðuheimilanna frá kreppuárunum
fyrir strið, hún hefur einnig gerbreytt at-
vinnurekstrinum. Þegar verklýðssamtök-
in hafa knúið fram kauphækkanir, hafa
viðbrögð hinna skynsamari atvinnurek-
enda orðið þau að reyna að jafna metin
með aukinni vélanotkun, skynsamlegra
skipulagi, aukinni framleiðni. Kjarabar-
átta verkafólks hefur verið meginorsök
þeirrar tæknibyltingar sem orðið hefur
hérlendis undanfarna þrjá áratugi. Og á
þessu sviði er hægt að gera miklu betur.
Þrátt fyrir stökkbrey tingar er framleiðni i
iðnaði hérlendis ekki nema tveir þriðju
eða helmingur þess sem tiðkast i hliðstæð-
um fyrirtækjum i Noregi. Á öðrum svið-
um, svo sem i sjávarútvegi, verslun, þjón-
ustustarfsemi, bankastarfsemi o.s.frv. er
sóunin sist minni. Með myndarlegu átaki
á þessum sviðum er hægt að stórauka
þjóðartekjur og það er kröfugerð verka-
fólks sem verður að knýja þá þróun á-
fram.
Það er engin tilviljun að i löndum þar
sem verkafólk gerir mestar kröfur er
framleiðslukerfið fullkomnast, tæknin
mest, framleiðnin á hæstu stigi. 1 frum-
stæðum þjóðfélögum þar sem atvinnurek-
endur eiga kost á nægu vinnuafli gegn litlu
endurgjaldi er ekkert sem knýr á um
aukna vélanotkun, bætt skipulag og fyrir-
hyggju. Slik þjóðfélög reyna að keppa við
hin þróaðri á alþjóðlegum markaði með
þvi einu að selja vinnu þegna sinna á sem
lægstu verði.
Það var eitt af markmiðum viðreisnar-
stjórnarinnar að gera Island að láglauna-
þjóðfélagi, og á þeim forsendum áttum við
að keppa við önnur riki EFTA og Efna-
hagsbandalagið. Núverandi rikisstjórn
aðhyllist sömu stefnu. Alþýðubandalagið
er hins vegar á þveröfugri skoðun. Það
hefur stefnt og stefnir að þvi að Island
verði hálaunaþjóðfélag, þar sem við jöfn-
um metin i samkeppni við aðra með hag-
kvæmara skipulagi, skynsamlegri véla-
notkun, meiri verkmenningu — að allt
verkafólk verði sérmenntað og nýti þá
yfirburði til útflutningsframleiðslu. Um
þessar meginandstæður er einnig tekist á i
þeirri kjarabaráttu sem nú stendur yfir.
Takist rikisstjórninni að halda stefnu sinni
til streitu verður ísland enn um sinn lág-
launaþjóðfélag og framfarasókn okkar
stöðvast. Takist okkur að hnekkja lág-
launastefnunni blasir það verkefni við að
gera framleiðslukerfi okkar mun velvirk-
ara en nú er, ná sem mestum yfirburðum i
verkmenningu og tækni. Þetta ættu jafn-
vel sumir atvinnurekendur að geta skilið.
—m.
Náttúruvísindi
og samfélag
Með þessari grein hefst
f lokkur stuttra greina, sem
birtast mun í sunnudags-
blöðum Þjóðviljans undir
samheitinu „Náttúruvís-
indi og samfélag". Leitað
mun fanga í ýmsum
áttum, en þærgreinar, sem
fyrst birtast, eru úr
Information.
Læknisfræðin fæst við afstöðu
millisjúkdóms og heilbrigðis. Þvi
fer fjarri að merking þessara
hugtaka sé gefin i eitt skipti fyrir
öll. Þau eru að verulegu leyti háð
menningarástandi, og eftir þvi
sem menn reyna meir að búa til
altækari útlistanir á þeim, þeim
mun útvatnaðri verða þau.
Alþjóðlega heilbrigðisstofnunin,
WHO, skilgreinir heilbrigði sem
„áskigkomulag fullkominnar
likamlegrar, sálrænnar og
félagslegrar velliðunar”. Þessi
skilgreining einkennist af mjög
flatneskjulegri afstöðu til sam-
spilsins milli samfélags og ein-
staklings. Eini kostur hennar er
sá, að með henni er tengdur
saman þrennskonar meginvett-
vangur fyrir mannlega starfsemi
og dregin fram þýðing þessara
þátta fyrir sjúkdóma og heil-
brigði.
Þessi samtvinnun gefur og til
kynna þverstæðuna i hefðbundn-
um skilningi á læknisfræði sem
náttúruvisindum.
Sjúkdómar
og samfélag
Náttúruvisindalegi þátturinn i
lækningum er aðeins einn þáttur
af nokkrum og ekki einu sinni sá
sem mestu skiptir. í stórum
dráttum eru það félagslegar
aðstæður sem kveða á um að
Hlutleysi læknavísinda
sjúkdómur kemur fram og
þróast. Notkun og þróun náttúru-
visindalegra uppgötvana innan
þróunarlöndum. Hér heima fyrir
megum við minnast þess, að
útrýming berkla og barnaveiki
að læknavisindin hafa skv. hefð
lagt mikla áherslu á að sýnast
hlutlaus I öllu þvi, er lýtur að
þess að dylja hið eiginlega
orsakasamhengi milli félagslegra
aðstæðna og sjúkdóma.
Feluleikur
í þessu sambandi nægir að
minna á ýktan áhuga geðlækna á
þýðingu erfða fyrir þróun sál-
rænna sjúkdóma og þá stefnu að
leggja höfuðáherslu á lyfjagjöf
við lækningu slikra sjúkdóma.
Með hliðstæðum hætti hefur
læknisfræðin tekið þátt i þvi að
móta heilsugæslumælikvarða á
vinnustöðum, sem sýnast byggja
á vlsindalegri hlutlægni, en i raun
draga fjöður yfir þá staðreynd að
þeir gera ráð fyrir „réttlætan-
legum” heilsubrestum meðal
verkafólks, láta afskiptalausan
vissan skammt af vinnusjúkdóm-
um.
Það er hefð að læknar Ilti á sig sem náttiiruvisindamenn. Þeim hættir þvi til að vanrækja hina félagslegu
og efnahagslegu þætti sjúkdómsfyrirbæranna.
læknisfræði er einnig háð skipu-
lagi samfélagsins.
Með þessu er ekkert nýtt sagt —
margar rannsóknir renna stoðum
undir þessa staðhæfingu. Hag-
nýting læknisfræða sem mjög
beinast að náttúruvisindalegu
sviði og krefjast þvi mjög
mikillar tækni og tækjabúnaðar
hefur þvi sáralitla þýðingu i
reynd fyrir heilbrigðisástand i
fylgdi i stórum dráttum félags-
legri og hagrænni þróun frekar en
framförum i náttúruvisindum.
Enda þótt að undanförnu hafi
gætt aukinnar virðingar fyrir
hinum félagslega þætti læknavis-
inda mega menn ekki gleyma þvi,
að meginstefnan innan læknis-
fræði er sem fyrr náttúruvisinda-
leg.
Þetta má skýra m.a. með þvi,
stéttaátökum. Með þessu móti
þróast þessi visindi i ihaldsátt og
um leið verður ekki svigrúm fyrir
annarskonar umsvif en þau sem
tengd eru náttúruvisindum. Af
þeim sökum hefur þessi þáttur
læknavisindanna þrútnað svo
mjög sem raun ber vitni.
Um leið verða læknavisindin,
einkum á sviði geðsjúkdóma og
heilsugæslu á vinnustöðum til
Meöferö
Annar þáttur i náttúruvisinda-
legri þróun læknisfræði er sá, að
hún stefnir á meðferð sjúkdóms i
stað þess að koma i veg fyrir
sjúkdóma. Ef menn lita á sjúk-
dóma sem fyrirbæri, sem eiga sér
félagslegar forsendur þegar á
heildina er litið, þá er augljóst að
fyrirbyggjandi ráðstafanir
krefjast þess, að tekin sé afstaða
til þeirra félagslegu aðstæðna
sem kveða á um þróun sjúkdóms-
ins, m.ö.o. krefjast pólitískrar
afstöðu. Og það væri i andstöðu
við hefðbundinn skilning lækna á
hlutleysi sinu.
Þessar aðstæður þýða að sjálf-
sögðu ekki, að náttúruvisinda-
legar uppgötvanir læknisfræð-
innar séu þýðingarlausar.
Skilningur á hreinum liffræði-
legum eiginleikum mannslik-
amans hefur að sjálfsögðu
örfandi áhrif á skilninginn á sam-
spili hans við félagslegt og
náttúrulegt umhverfi.