Þjóðviljinn - 30.08.1975, Síða 2

,2 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 30. ágúst 1975
SKAMMTUR
íslendingum er það sameiginlegt að sitja
ekki á rökstólum um önnur efni en þau, sem
máli skipta hverju sinni fyrir land og lýð.
Það þykir til dæmis ekki ýkja mikil ástæða
til að vera að orðleng ja það, þótt gerð haf i ver-
ið gangskör að því um langa hríð að rýra kjör
manna til mikilla muna, heldur eru mönnum
önnur málefni ofar í huga.
Þannig er setið á málþingi dag eftir dag og
prentsvertu eytt í það ár eftir ár að dispútera,
athuga og ígrunda stórmál eins og það hvernig
mjólkurhyrnur eigi að vera í laginu, hvort
leyfa eigi alvörubjór, hvort það sé forsvaran-
legt að leika tónlist útum hátalara úr Karna-
bæ, ef hún heyrist innum glugga í Útvegs-
bankanum, að ekki sé talað um spíritisma,
Sverri Runólfsson og „blöndun á staðnum",
hundahald og prestkosningar.
En það sem hef ur orðið einna notadrýgst til
umræðu er áreiðanlega íslenska sjónvarpið.
Ár ef tir ár hafa landsmenn borið gæf u til að
geta ausið hráef ni í endalaust þras úr nægtar-
brunni sjónvarpsins, og eins og vænta má eru
það f rekar þeir sem eru óánægðir, sem láta til
-sín heyra. Þetta hef ur að sjálfsögðu heldur ýtt
undir forráðamenn sjónvarpsins að bæta dag-
skrána til stórra muna. Hvort það hef ur tekist
eður ei skal ósagt látið, en hitt er víst að í
vændum er að gríðarlega stórt skref verði
stigið í þá átt.
Það stendur nefnilega ti.l að fara að sjón-
varpa í litum, hvorki meira né minna, og
sannleikurinn er sá, að hér er áreiðanlega
langþráð lausn á leiðindavanda íslenska sjón-
varpsins fundin, því hverju skiptir innihaldið
ef það er orðið gult og rautt og grænt og blátt?
(Ég tala nú ekki um ef það væri gert af meist-
ara höndum, sem fróðir menn telja þó harla ó-
líklegt að muni koma til greina).
En hvað um það, hér finn ég mig knúinn til
að skjóta inn lítilli dæmisögu:
Einn af mínum bestu vinum er kona nokkur,
sem komið hefur þrem börnum á legg upp á
það,. sem kallað hefur verið „sitt eindæmi".
Hér fyrr á árum var oft æði þröngt f búi hjá
þessari ágætu vinkonu minni og var stundum
dögum saman ekkert til að éta á heimilinu
annaðen skyrhræringur, en krakkarnir hver á
sinu árinu, sá elsti sjö ára. Eins og geta má
nærri gekk þetta ekki til langframa, einfald-
lega vegna þess að börnin fengu þegar framí
sótti hinn megnasta ímugust á þessari ægilegu
fæðutegund, sem þó megnaði að halda í þeim
líf inu. Þá var það að hin hjartaprúða og ráða-
góða vinkona mín fann upp það snjallræði að
fá lánaðan matarlit í öllum regnbogans litum
(gulan, rauðan, grænan og bláan) og var
hræingurinn eftir það borinn fram í framan-
gréindri litaröð dag frá degi og rann ofan í
blessuð börnin möglunarlaust um nokkra hríð
(ekki man ég hvað lengi þó).
' Ég segi þessa dæmisögu bara til að stappa
stálinu í forráðamenn sjónvarpsins. Þeir geta
gengið útfrá því sem vísu, að ef íslenskt efni
kemur á skerminn í gulu, rauðu, grænu og
bláu, þá má einu gilda hvert innihaldið er, og
þókannski séekki úr háum söðli að detta hvað
dagskrá sjónvarpsins snertir, þá væri ef til vill
hugsanlegt að auka enn við haf ragrautinn og
minnka skyrið í dagskránni.
Ég er búinn að vera í allt sumar í „Guðs eig-
in landi", eins og Bandaríkin eru jaf nan kölluð
af heimamönnum, og hefur mér gefist gullið
tækifæri til að virða fyrir mér litadýrð sjón-
varpsútsendinga þeirra fyrir vestan, en ein-
hvern veginn fór mér nú svo, að fljótlega
gafst ég uppá að hanga yfir lélegu efni, jafn-
vel þótt í litum væri. Þess vegna flökrar það
nú að mér (ástæðulaust að taka mikið mark á
því), að ef til vill sé innihaldið meira virði en
litirnir.
Þó mundi óneitanlega vera talsvert uppörv-
andi og til mikilla bóta í fréttaflutningi ef
fréttamönnum sjónvarpsins yrði sjónvarpað
hverjum með sínum lit. Þá legði ég til að
Magnús yrði gulur, Eiður rauður, Omar grænn
og Ólafur Ragnarsson blár, en veðurf ræðing-
ar grír.
Því hvað sagði raunar ekki formaður út-
varpsráps um árið, þegar hann var inntur eft-
ir því hverjir væru höfuðkostir litasjónvarps:
Ein er staðreynd okkur kunn
í útvarpsráði vitum,
að dagskrá má vera djöfull þunn
ef drýgð er hún bara i litum.
Flosi.
AF LITASJÓNVARPI
Helgi Björnsson9 Hnífsdal:
Seiðadráp í Isafjarðardjúpi
Það er staðreynd að ísafjarðar-
djúp var eitthvert auðugasta líf-
riki við. Islandsstrendur. Það er
lika söguleg staðreynd að þeir
sem búsetu höfðu við ísafjarðar-
djúp urðu ekki hungurmorða né
fóru á vergang vegna fæðuskorts.
Nei, hið auðuga ætifiskalifriki,
Gullkistan, sá um það. Mun svo
hafa verið frá fyrstu byggð lands-
ins og allar götur fram til áranna
eftir 1930 er islendingar fóru að
skrapa alla firði og vikur með
snurvoð að danskri fyrirmynd.
Það kom og fljótt i ljós að snur-
voðin var mjög skaðlegt veiðar-
færi gagnvart hinum ýmsu fiski-
stofnum og jaðraði við að skar-
kolanum yrði útrýmt. Isafjarðar-
djúp beið að sjálfsögðu mikið af-
hroðá þessum skrapárum eins og
allir aðrir staðir þar sem snurvoð
varð við komið. En þessar snur-
voðaveiðar fengu farsælan endi.
Eftir 10 ára skrap var þessi veiði-
aðferð bönnuð og rikið látið kaupa
upp veiðarfærin.
Þannig endaði það ævintýri.
En svo kom rækjutrollið, stór-
virkasta gjöreyðingartæki á öll-
um fiskseiöum, hvaða nöfnum
sem þau nefnast. Enda er það
komið á daginn með vaxandi sókn
og fjölgun rækjuveiðibáta. Er nú
lifrikið „Gullkistan” i ísafjarðar-
djúpi orðin eyðimörk, ýsa fyrir-
finnst þar ekki. Svo er að þessum
stofni sorfið að togararnir sem
gerðir eru út frá tsafirði fá tæp-
lega ýsu i soðningu fyrir sjálfa sig
túr eftir túr enda þótt þorskaflinn
sé enn mjög sæmilegur yfir
hávertiðina. En hvað verður lengi
hægt að gera togarana út á ókyn-
þroska bútung? Ef allar uppeldis-
stöðvar fiska eru gjöreyddar með
seiöadrápi og allt æti sem fiskur-
inn lifir á er uppurið hlýtur að
vera stutt i að þeir fiskstofnar
sem mesthafa verið veiddir hljóti
sömu örlög og sildin. Og kæmi þá
að litlu haldi þó landhelgin yrði
færð út i 1.000 milur.
Hvað skal þá til varnar verða
vorum sóma? Það eina sem ég tel
að til greina geti komið er algjör
friðun ísafjarðardjúps fyrir öll-
um veiðum næstu 5 ár og að aldrei
verði leyft að kasta rækjutrolli i
þann sjó. Verði það gert er ég
sannfærður um að aftur muni
morgna, fiskstofnar munu aukast
og margfaldast þjóð vorri til far-
sældar og forráðamönnum
sjávarútvegs til sóma ef þeir
hefðu þann manndóm til að bera
að stöðva þessa svivirðiiegu rán-
yrkju sem fram hefur farið i Isa-
fjarðardjúpi á undanförnum ár-
um.
Þvi hefur verið haldið nokkuð á
lofti I sambandi við 1100 ára af-
mæli byggðar á Islandi að forfeð-
ur vorir hafi farið gáleysislega
með gróður landsins og eytt skóg-
um. Það má að sjálfsögðu til
sanns vegar færa. Hitt er svo rétt
að hafa i huga að þeir áttu ekki
margra kosta völ til að ylja upp i
húsum sinum. Nú hafa alþingis-
menn vorir stigið á stokk og
strengt þess heit að landsskuldin
skuli greidd og landið upp grætt á
ný-
En hvenær og hver á að greiða
fyrir þá gjöreyðingu sem fram
hefur farið i Isafjarðardjúpi á
undanförnum árum? Og hver ber
ábyrgðina? Er það sjálft sjávar-
útvegsráðuneytið sem hleypir 55
rækjuveiðibátum á um það bil 10
mllna breitt svæði, sem afmark-
ast af Snæfjallaströnd að norðan
og Hnifsdalsvik að viestan, með
þaim afleiðingum að engin padda
eða lif á undankomuauðið. Og
enda þótt eitt og eitt lif sleppi
framhjá trollihu er það samt
dæmt til að tortímast i þvi sam-
fellda sandgruggi sem myndast
þegar báturinn plægir upp botn-
inn með veiðarfærum sinum.
Það er þvi augljóst mál að verði
rækjutrolli beitt jafn gáleysislega
á helstu uppeldisstöðvar ungfiska
eins og gert hefur verið á Isa-
fjarðardjúpi biður umræddra
fiskistofna ekkert annað en algjör
tortiming.
Mér þætti ekki óliklegt að einn
rækjubátur drepi jafnmikið af
seiðum að magni til, miðað við að
upp komist, eins og allir Vest-
fjaröatogararnir fiska til samans
á einu ári. Ég tel að þótt öllum
togurum landsmanna væri leyft
að toga i Isafjarðardjúpi gerðu
þeir ekki meiri skaða en rækju-
bátarnir. Þeir myndu að sjálf-
sögðu drepa alla lúðu og þorsk
sem inn skriði en það gera rækju-
bátarnir lika. En seiðin myndu
frekar sleppa undan togurunum.
Klögumálin ganga á vixl.
Rækjuveiðimenn telja að það
kæmi i sama stað niður hvort
þeir drepa seiðin eða togararnir
þvi þeir siðarnefndu drepi allan
ungfisk áður en hann verður kyn-
þroska og vinnsluhæfur. t þessu
felst að sjálfsögðu mikill sann-
leikur. Það tjáði mér togarasjó-
maður nú 14. júli að vegna hafiss-
ins gætu togararnir ekki verið
nema á grunnslóð út af Vestfjörð-
um og fiskiriið væri 500 kg. á 4
tima togi. En af þeim afla væri
300kg. mokað i sjóinn aftur vegna
smæðar. Þarna var enska togara-
flotanum beitt til hins Itrasta við
smáfiskadrápið samkvæmt
samningi við Öla Jó sem að sjálf-
sögðu verður endurnýjaður af nú-
verandi hallærisstjórn.
Þannig eru friðunarráðstafanir
islendinga I framkvæmd i dag,
þe. ailsherjar gjöreyðing. Það
bitur hver i kökuna eins og hann
hefur kjaftvidd til meðan eitthvað
er að hafa. Samanber það að 3/5
togaraaflans er mokað i sjóinn
aftur dauðu og óvinnsluhæfu.
Er ekki mál að linni? Er ekki
timabært að taka upp nýja stefnu
að hætti siðaðra manna? Þar á ég
við að komið verði á heildar-
skipulagi og svæðaskiptingu fyrir
islenska fiskveiðiflotann innan 50
mllna markanna. Erlend skip
komi þar ekki til greina. Ekkert
Islenskt togveiðiskip fái veiði-
heimild innan 25 milna marka þar
til séð verður hvort ekki rætist úr
með fiskstofnana og smáfiska-
drápið stöðvað á grunnslóðum.
Þá hef ég trú á nokkuð skjótum
afturbata.
En ef að likum lætur hefst sami
darraðardansinn, eftir nokkra
daga verður 50-60 hrint úr vör
með sin áður umræddu gjöreyð-
ingartæki til að skrapa og ryk-
suga Gullkistuna.
Ég hef verið nokkuð langorður
um skaðsemi rækjuveiða á viss-
um svæðum og dreg ekki neitt til
baka þar um. En hitt skal viður-
kennt að rækjuveiðarnar hafa
skapað umtalsverða vinnu og
þeim sem að hafa staðið mjög
góðar tekjur. En þarf ekki að fara
að öllu með gát? Erþað rétt stefna
þjóðhagslega séð að eyðiieggja
með öllu lifriki og uppeldisstöðv-
ar allra annarra nytjafiska en
rækju, sem virðist færast i auk-
ana við það að allir aðrir fisk-
stofnar sem á henni lifa eru
drepnir ? En einhvers staðar verða
vondir að vera. Það er búið að
leggja mikið fjármagn i rækju-
veiðar og vinnslu I landi og þess
vegna ekki eins auðvelt að snúa
við I snarhasti. En margt er hægt
að gera ef vilji er fyrir hendi og
þjóðarhagur krefst þess. Setjum
svo að sjávarútvegsráðuneytið
bannaði allar rækjuveiðar i ísa-
fjarðardjúpi á hausti komanda.
Þá yrðu 50 bátár og rækjuvinnslu-
stöðvar verkefnalausar nema
annað komi til. Og þar kemur
margt til greina. Stærstu rækju-
bátána mætti gera út á linu, bátar
um og yfir 12 tonn gætu stundað
kúfisk ef hagkvæmt þætti,en smá-
bátana má hifa upp á kamb og
geyma þar til næstu handfæra-
vertiðar. Það eru fleytur sem
löngu er búið að afskrifa niður i
núll i flestum tilvikum og þess
vegna ekki um neina vaxtabyrði
af þeim að ræða. Ein er sú leiðin
enn, sem hægt er að fara i hinum
svokölluðu rækjumálum en það er
úthafsrækjan. Það virðist vera
nægur skipakostur i landinu sem
er verkefnalitill eins og er, en
myndi henta vel til úthafsrækju-
veiða. Rækjuvinnslustöðvarnar
gætu tekið upp meiri fjölbreytni i
úrvinnslu hráefnis án stórkost-
legs kostnaðarauka. Dettur mér
þá fyrst i hug niðursuða, niður-
lagning og margt fleira.
Hnífsdal 13/8 ’75
Helgi Rjörnsson.
GULLKISTAN EYÐIMÖRK