Þjóðviljinn - 30.08.1975, Side 5

Laugardagur 30. ágúst 1975 ÞJÓÐVtLJINN — SÍÐA 5
í agúrkutiðinni er það löngum
venjan að þjóðir þriðja heims-
ins drottni yfir fréttasiðum
blaðanna óskiptum eða þvi sem
næst, og er það ekki nema eðli-
legt þvi að á vesturlöndum
gerist tæplega nokkur hiutur
þann tima: þjóðlifið er viðast
hvar i dvala vegna sumarleyfa
og þeir menn liggja á bað-
ströndum og drekka vin sem
annars ganga Ijósum logum um
forsíður. En nú vill svo til að
þetta tvennt, vin og bað-
strandarlif, blandast undarlega
saman i þeim eina atburði, sem
rofið hefur þögnina í Frakklandi
i sumar: bardaganum i Korsiku
22. ágúst milli lögregluþjóna og
þjóðernissinna.
Þann 21. ágúst kl. 7 aö morgni
ruddust fimmtiu bændur
vopnaðir veiðibyssum inn i vin-
kjallara og skrifstofur vinbónda
eins, Henri Depeille að nafni, i
Alistro skammt frá Aleria á
austurströnd eyjarinnar. Fyrir
hópnum var læknir frá Brastia,
Edmond Simeoni, og gerðu
bændurnir sér litið fyrir,
köstuðu bókhaldi vinbóndans út
um gluggann, ráku alla út og
lokuðu sig inni. Þessir menn
voru félagar úr „Endurreisnar-
hreyfingu Korsiku”, ARC, sem
tiltölulega litið hafði verið i
fréttunum til þessa. Hún var
sjofnuð 1967, undir forystu
tveggja bræðra, læknanna Max
og Edmonds Simeoni, og barðist
upphaflega fyrir þvi að franska
stjórnin gæfi meiri gaum að
efnahagslegri og menningar-
legri uppbyggingu eyjarinnar,
en siðan hafði hreyfingin smám
saman orðið róttækari og jafn-
framt fengið aukna áheyrn al-
mennings. Á þingi hennar i
Corte 1974 voru 15.000 manns, og
þann 17. ágúst i sumar sóttu
þingið 6000 manns. Þá var kraf-
an orðin sjálfræði Korsiku-
manna innan vébanda franska
lýðveldisins og höfðu leiðtogar
hreyfingarinnar allstór orð um
að nauðsynlegt væri að eyðb
leggja nýlendustefnu frakka i
málefnum Korsiku i öllum
hennar myndum . Sögðust þeir
ekki myndu hika við að beita
öllum ráðum, ef „óvinurinn” —
Barist á
Korsíku
franska stjórnin — neyddi þá til
þess.
Enginn bjóst þó við þvi að
félagar þessarar hreyfingar
myndu láta til skarar skriða svo
fljótt. Hins vegar mun tilgangur
þessara fimmtiu manna sem
tóku hús á vinbóndanum i dögun
engan veginn hafa verið sá að
lenda i bardaga við lögreglu
eyjarinnar né knýja yfirvöldin
til undanláts með hryðjuverk-
um, heldur hugðust þeir ein-
göngu vekja eftirtekt á baráttu-
málum sinum og skapa umræð-
ur um þau. Ætlunin var sú að
halda fund og yfirgefa siðan
landareign vinbóndans eftir
fárra daga hernám. Leiðtogi
hópsins, Edmond Simeoni, bar
siðan fram kröfur sinar, — en
þær voru almenn stefnuskrá
hreyfingarinnar, og gerðist svo
ekkert þann daginn.
En snemma morguns 22.
ágúst var mjög öflugt lögreglu-
lið flutt til eyjarinnar, og um-
kringdi lögreglan siðan landar-
eign bóndans Depeille. Strax og
Simeoni og félagar hans fengu
veður af þessu, gerðu þeir útrás
og náðu i sex gisla, að talið var,
fjóra verkamenn frá Norður-
Afriku og tvo ferðamenn. Það
kom þó siðar i ljós að „ferða-
mennirnir” voru i raun og veru
félagar úr samtökunum, sem
höfðu verið bundnir og keflaðir
til að skjóta yfirvöldunum skelk
i bringu og fá þau til að slá árás-
inni á frest. Aröbunum var hins
vegarsleppt um leið og sýnt var
að það myndi slá i bardaga.
Klukkan fjögur um daginn gerði
lögreglan svo harða árás, það
kom tiLskothriðar og féllu tveir
lögreglumenn, en korsiku-
mennirnir gáfust upp. Edmond
Simeoni gaf sig á vald lögregl-
unni og var handtekinn, en hin-
um mönnunum tókst að sleppa
burtu og skilur enginn enn
hvernig þeim tókst það.
Þessir atburðir hafa valdið
feikilegu umtali i Frakklandi og
gagnrýna menn ýmist korsisu
þjóðernissinnsna eða fram-
ferði lögreglunnar, en augljóst
er að Simeoni og félögum hans
hefur tekist mjög rækilega það
sem þeir ætluðu sér: að vekja
athygliá vandamálum Korsiku.
Stefnuskrá þeirra, sem þeir
vildu taka til umræðu á landar-
eign vinbóndans Depeille, var i
þremur atriðum:
1 fyrsta lagi kröfðust þeir auk-
innar atvinnu handa korsikubú-
um og forréttinda handa þeim
um atvinnu á eynni, i öðru lagi
kröfðust þeir þess að korsikubú-
ar fengju aftur þær jarðir sem
nú eru notaðar fyrir ferðamenn
eða eru i eigu utanaðkomandi
manna, og loks heimtuðu þeir
viðurkenningu á tungumáli eyj-
arskeggja til jafns við frönsku.
Oll þessi atriði eru nátengd
þróun þjóðlifs og efnahagslifs á
Korsiku að undanförnu. Þessi
eyja hefur ekki verið hluti af
Frakklandi nema i tvær aldir:
hún tilheyrði áður lýð-
veldinu Genúu á Italiu og fengu
Frakkar yfirráð yfir henni 1769.
Tungumál eyjarskeggja var þvi
itölsk mállýska og er enn. Lengi
vel lifðu korsikubúar sinu lifi
fjarrj ys og þys meginlandsins,
en fyrir einum fimmtán árum
hófust þar mjög snöggar þjóð-
félagsbreytingar. Þá var
ákveðið að „byggja upp at-
vinnulifið” eins og það heitir á
Korsika
snurfusuðu tungutaki sér-
fræðinga, og litu menn svo á að
þar væri tilefni til tvenns: að
efla ferðamannaiðnaðinn og
auka vinræktina.
Fimmtán árum siðar er ekki
annað að sjá en þetta hafi tekist
allvel: ferðamannaiðnaðurinn
er i miklum blóma og vinræktin
hefur aukist úr 6000 hektörum
1960 i 30.000 ha nú. En sé betur á
þetta litið kemur þó i ljós að
korsikubúar sjálfir hafa notið
undarlega litils góðs af þessu.
Árið 1962 lauk Alsirstriðinu og
gifurlegur fjöldi Alsir-frakka,
sem jafnan eru kallaðir „svart-
fætlingar” i Frakklandi sjálfu
flúðu þaðan. Það vill svo til að
hin nýja vinrækt i Korsiku, sem
er yfirleitt staðsett á austur-
sléttu eyjarinnar, er að mestu
leyti i þeirra höndum: nú eru
70% af vinekrunum i eigu 300
manna, sem eru yfirleitt
„svartfætlingar” (einn þeirra
er einmitt Henri Depeille) og er
hagnaður þeirra 180 miljónir
franka á ári, en 30% vinekranna
er i eigu 4300 bænda sem eru
korsikubúar að yfirgnæfandi
meirihluta, og er hagnaður
þeirra aðeins 40 miljónir
franka. Þegar litið er á þróun
mála undanfarin áratug er er-
fitt að verjast þeirri hugsun að
frönsk yfirvöld hafi alltaf stefnt
að þessu, og vist er að núver-
andi ástand i efnahagsmálum —
og viðbrögð banka við þvi —
gerir korsisku smábændunum
sifellt erfiðara fyrir. Við þetta
bætist að „svartfætlingarnir”
hafa að sögn verið heldur
óvandir að meðulum i viðskipt-
um sinum, og hafa þeir verið
flæktir i ýmis vond „vin-
fölsunarmál” (ólöglega fram-
leiðslu og sölu á efnafræðilegu
gerfivini).
Um ferðamannaiðnaðinn
gegnir sama máli að hann er að
langmestu leyti i höndum
frakka frá meginlandinu og
hafa korsikubúar sjálfir litinn
hagnað af honum. Afleiðingin er
þvi sú að meðan „efnahagslif
eyjarinnar blómstrar” verða
korsikubúar sjálfir að flytjast
burt og leita sér atvinnu annars
staðar og miðhluti eyjarinnar er
að fara i eyði.
Þessi atriði skýra fyllilega
kröfur Simeoni og félaga hans
um bætta atvinnu á eynni og
endurheimt jarða. En efnahags-
ástandið kyndir einnig undir
kröfur eyjarskeggja á sviði
menningarmála: öldum saman
hefur Frakkland verið mið-
hverfðasta land Evrópu, og
stefndu yfirvöldin, bæði fyrir og
eftir stjórnarbyltinguna, mark-
visst að þvi að bæla niður sjálf-
stætt menningarlif i héruðum
landsins og þá ekki sist mál-
lýskur og önnur tungumál en
frönsku. Nú sjá korsikubúar að
þessi menning er ekki aðeins
óaðskiljanlegur þáttur þeirra
sjálfra heldur einnig vörn gegn
yfirgangi framandi manna. Það
var þvi ekki furða þótt Edmond
Simeoni krefðist þess að kor-
siska yrði gert að skyldunáms-
grein i skólum eyjarinnar.
Korsikumenn eru af itölskum
uppruna, og þegar þeir lita
suður sjá þeir til eyjarinnar
Sardiniu, sem er hluti italska
lýðveldisins en hefur þó sérþing
og sérstjórn i eigin málum siðan
1948. Liklegt er að siðustu at-
burðir i Korsiku og þær um-
ræður sem af þeim spretta leiði
til þess að kröfum um að
korsikumenn fái sams konar
réttindi innan Frakklands
aukist fylgi.
e.m.j.
Sjónvarpið og innlend
kvikmyndagerð
Dcila Magnúsar Jónssonar
kvikmyndagerðarmanns ðg
sjónvarpsins um kostnaðar-
hlið myndar hans, „Ern eftir
aldri”, hefur komið á stað um-
ræðu um stöðu kvikmynda-
listarinnar á tslandi.
Islenskir kvikmyndagerðar-
menn hafa árum saman reynt.
að benda á erfiða stöðu
þessarar listgreinar hér en
stjórnvöld hafa skellt við
skoilaeyrum. Og tilkoma
sjónvarpsins hefur ekki orðið
kvikmyndagerðarmönnum
nein umtalsverð lyftistöng,
þeir hafa reyndar engan
samning við þá stofnun. 1
öðrum löndum, t.d. öðrum
Norðurlöndum, standa kvik-
myndahús undir fjármögnun
sérstaks kvikm yndasjóðs,
sem siðan er veitt úr til að
styðja innlenda kvikmynda-
gerð. A síðasta Alþingi var
flutt frumvarp um stofnun is-
lensks kvik my ndasjóðs .
Frumvarpinu var visað til
ríkisstjórnarinnar og tekið
fram i nefndaráliti, að
nauðsyn bæri til að rikis-
stjórnin beitti sér fyrir
samningu löggjafar um aðstoð
við kvikmyndagerð i upphafi
næsta Alþingis. Nú biða kvik-
myndagerðarmenn eftir-
væntingarfullir að sjá það
fyrirheit rætast.
Hinn landlægi
misskilningur
Þjóðviljinn ræddi við Gisla
Gestsson, formann félags is-
lenskra kvikmy ndagerðar-
manna, um framtið kvikmynda á
Islandi.
„Við verðum i byrjun að ein-
beita okkur að gerð stuttra
mynda ,,dokumentar”-mynda.
Það rikir hér landlægur mis-
skilningur á þvi að við eigum að
gera langar, leiknar myndir með
morðum, ránum, nauðgunum og
eldsvoðum — Njálsbrenna. Við
verðum aðbyrja á stuttum mynd-
um, við verðum að byrja frá
grunni. Barn i fyrsta bekk tón-
listarskóla er ekki látið semja
sinfóniur”.
Sjóðnum var stolið
Erlendis er lagt ákveðið gjald á
hvern seldan biómiða og þetta
gjald látið renna til innlendrar
kvikmyndagerðar. Er þetta ekki
lausnin hér?
„Það er nú þegar lagt gjald á
hvern seldan biómiða hér.
Skemmtanaskattur er tekinn af
bfómiðum og aðgöngumiðum að
skemmtistöðum og einnig gjald
sem rennur til menningarsjóðs.
Skemmtanaskatturinn rennur i
félagsheimilasjóð. Þessi félags-.
heimilasjóður var fyrir mörgum
árum tekinn af kvikmyndagerð-
inni. 1 byrjun var þessi skattur
lagður á til að styrkja kvik-
myndagerð, en svo var sjóðnum
rænt, hann látinn styrkja félags-
heimilabyggingar. Fyrir 30 árum
eða svo, þegar sjóðurinn átti að
styrkja kvikmyndagerð, var bara
engin stjórn á þessum málum.
Þeir vörðu fé til að styrkja
myndir eins og „Leynimel 13”
sem aldrei var sýnd. Peningunum
var bara fleygt út i bláinn.
Það þarf að ganga að þessum
málúm af skynsemi. Kvikmynda-
gerðer ekki bara fyrir einhverja
kvikmyndagerðarmenn, hún er
lika fyrir áhorfendur. Það þarf að
kenna fólki að horfa, kenna þvi að
nota og skilja mynd-málið. t sum-
um löndum er farið að kenna
þetta i almennum skólum, „film
appreciation”.
Hvar er
,, strandard-hálfvitinn”?
Einhvern tima var sagt að sjón-
varpið ætti að vera islenskum
kvikmyndagerðarmönnum innan
handar — voru það kannski bara
orð?
„Kvikmyndagerðarmenn hafa
verið samningslausir við
sjónvarpið i fjögur ár. Við höfum
stundum rætt við þessa embættis-
menn sem ráða sjónvarpinu. Þeir
hafa nokkrum sinnum boðið okk-
ur i lambasteikur og tilheyrandi.
Þetta eru afar elskulegir menn,
en það hefur bara aldrei orðið
neitt meira.
Ég er ekki sammála Þorgeiri
Þorgeirssyni þegar hann kallar
stjórnmálamenn „standard-hálf-
vita”, ég held að „standard-hálf-
vitinn” sé embættismaður.
Það er bráð nauðsyn að breyta
lögum Rikisútvarpsins þannig að
sömu mennirnir sitji þar ekki á
valdastólum árum og áratugum
saman. Sjónv'arp verður að vera
ferskt og stjórnendur þess eiga að
vinna svo mikið að þeir verði
dauðfegnir að losna úr stöðum
sinum eftir tvö eða fjögur ár.
Þannig er þetta hjá BBC. Það
sjónvarp og útvarp er alltaf
ferskt, alltaf lifandi alltaf áhuga-
vert.
Sjónvarp verður ekki ferskt,
Gisli Gestsson formaður félags
kvikmyndagerðarmanna.
ekki skemmtilegt, nema ’ sem
flestir gefi þvi svip.
Allir kannast við myndir i is-
lenska sjónvarpinu sem bera
yfirskriftina: „Sjónvarpsmenn
voru á ferð...” og svo kemur ein-
hver klisja — menn sjá að það
sem boðið er uppá stóð eiginlega
ekki til; þeir voru bara á ferð i
öðrum erindum, en tóku mynd
þarna i leiðinni. Og þessi mynd er
alltaf eins og sú sem var sýnd i
siðasta mánuði.
Fólk tók eftir þvi með myndir
þeirra Þorsteins Jónssonar og
Ölafs Hauks Simonarsonar, að
þeir komu öðruvisi að viðfangs-
Framhald á bls. 10.