Þjóðviljinn - 28.09.1975, Qupperneq 6

6 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 28. september 1975
SVAVAR GESTSSON:
Sömu
menn alls
staða r
Fyrir nokkru varð tilfinnanleg
hækkun á kjötvörum.Þessi hækk-
un hefur enn einu sinni ýtt undir
umræður um landbúnaðarmál og
sérstaklega verðlagningu land-
búnaðarvara. Ennfremur hefur
þessi hækkun bæst við þá verð-
hækkanaskriðu sem velst hefur
yfir neytendur að undanförnu,
þar sem landbúnaðarvöruhækk-
unin er auðvitað þeim mun til-
finnanlegri sem neysla þeirra er
mjög stór liður i heildarneyslu og
ney sluútg jöldum stóru
heimilanna.
En umræðan um verðlagningu
og þar af leiðandi framleiðslu-
kostnað landbúnaðarvara heldur
i sifellu áfram. Þar kemur þó fátt
nýtt fram; umræða þessi fer sömu
hringina oft á ári. í hvert skipti
sem hækkun berst er hún gagn-
rýnd og misvitrir aðilar hafa
jafnvel reynt að hagnýta sér
þessar hækkanir til framdráttar
hagsmunum sinum eða atkvæða-
veiðum. Þannig hafa forustu-
menn bændasamtakanna brugð-
ist við þessum hækkunum og
gagnrýni á þær með furðulegum
yfirlýsingum og hefur formaður
Stéttarsambands bænda gengið
lengst i fáránlegum málflutningi i
þessum efnum. Forustumenn
bænda og þeir sem taka þátt i
verðákvörðuninni á landbún-
aðarvörum vilja gjarna láta lita
svo út sem umræddar hækkanir
Meginhluti þess sem greitt er fyrir sauftfjárafuröir •
aftur.
• og niðurgreitt — fer til milliliða og til rikisins
séu fyrst og siðast til þess að
tryggja bændum kaup eins og
viðmiðunarstéttirnar hafa.
Reynslan sýnir hins vegar allt
annað; þó alveg sérstaklega það
að forustumenn bændanna hafa
orðið eins konar þjónar milli-
liðanna með þvi að fallast á
siauknar hækkanir, og raunar
Á aðalfundi 22. maí 1975 var samþykkt að taka frá
10 milljónir af óseldu hlutafé félagsins iþeim tilganyi
að fjölga hluthöfum ífélagin.u.
Hlutabréf þessi eru se/d ífallegum gjafamöppum.
Verðgildi krónur 1000, 5000 og 10.000.
hafa bændahöfðingjarnir iðulega
tekið undir kröfusöng milli-
liðanna, en forustumenn bænda-
samtakanna eru langflestir jafn-
framt forustumenn i allskonar
samtökum eins og kaupfélögum
og sláturfélögum sem hirða milli-
liðakostnaðinn og heimta hann
sifellt hækkaðan.
Þetta sama gerðist einmitt nú
við verðákvörðunina: verulegur
hluti hækkunarinnar sem samþ.
var rennur beinustu leið i hvers
konar m illiliðakos tnað .
Hinn hlutinn rennur að nafninu til
til bænda, en af þeirri upphæð
verður bóndinn að greiða
framleiðslukostnað hvers konar,
auk vinnulauna sjálfs sin og ann-
arra starfsmanna búsins. Það er
þvi i rauninni aðeins litill hluti
verðsins á landbúnaðarvörunum
sem fer til bænda, hitt fer i
milliliði við framleiðslu og siðan
sölu vörunnar.
670 miljónir á
silfurfati
Við verðlagsákvörðunina á kjöti
á dögunum voru milliliðunum
færðar um 670 miljónir króna i
hækkun á silfurfati af dilkakjöt-
inu einu. Með milliliðum er rikið
talið.þvi söluskatturinn sem renn-
ur til rikisins hækkar mjög frá
þvi i fyrra.
Þegar verðið var ákveðið á
kjötvörum var samþykkt að
heimila 50% hækkun á slátrunar-
og heildsölukostnaði sem verður
þannig um 95 kr. á hvert kiló.
Þessi hækkun ein nemur um 400
miljónum króna og dilkaslátrunin
ein kostar samkvæmt þessum töl-
um um 1200 miljónir króna.
Jafnframt þessari hækkun á
sláturkostnaði varð veruleg
hækkun á smásölukostnaði, eða
um 25%. Þessi hækkun þýðir um
60 milj. kr. af dilkakjötinu og
smásölukostnaður vegna þess
verður þá vafalaust um 290 milj.
kr. Þá hækkar söluskatturinn
vegna hærri grundvallar, og
verður hann i ár um 820 milj. kr.
af dilkakjötinu.
En að auki leggst á ýmiss annar
milliliðakostnaöur þannig að alls
má gera ráð fyrir að milliliðirnir
hirði um 2,5 miljarði króna við
sölu á þvi dilkakjöti sem nú er
verið að vinna i sláturhúsum
landsins.
En hvaö
fá bændur?
Fyrir kilóið af dilkakjöti fá
bændur að meðallali 390 kr. fyrir
kilóið, sem er sama verð og greitt
er i yerslunum fyrir hvert kiló.
Fyrir allt dilkakjöt þessa árs fá
bændur þvi i sinn hlut rétt um 5
miljarði króna eða sem svarar
66% af heildarverðinu án niður-
greiðslna.
En ekki er öll sagan þar með
sögð; af þessum fimm miljörðum
greiðist auðvitað allur fram-
leiðslukostnaður og inni i honum
eru ótal milliliðir hver með sina
álagningu. Heildsalinn, smásal-
inn, flutningaaðilinn o.s.frv. Enn
kemur að þvi að flestir forustu-
menn bændasamtakanna sitja
einnig i allskonar stjórnum þess-
ara milliliða, þannig að áður en
bóndinn getur tekið kaupið sitt
hefur hann greitt þessum aðilum
ómældar fjárhæðir. Ekki liggur
fyrir hversu mikið það er i hverju
tilviki, en fróðlegt væri að fá
svarað spurningum eins og:
Hversu mikinn söluskatt greið-
ir bóndinn af framleiðsluvörum
sinum áður en þær komast á
markaðinn? Hversu mikla álagn-
ingu greiða bændur til heildsala
og smásala' framleiðsluvara
landbúnaðarins?
Úr einum vasanum
— í hinn vasann
Þegar rætt er um niðurgreiðsl-
ur vegna landbúnaðarvara er það
oft gert af furðulitilli þekkingu og
skilningsleysi á landbúnaðarvör-
unum og hluta þeirra i neyslu al-
mennings. Engum þarf að koma á
óvart, að talsmenn ihaldsins,
eins og siðdegisblöðin i Reykjavik,
skuli vera algjörlega andvigir
niðurgreiðsluforminu, en hitt er
undarlegra þegar forustumenn
flokka, sem kenna sig við alþýðu,
hrópa hástöfum af hneykslan yfir
þessari verðlagningaraðferð.
Vissulega er blóðugt að sjá eftir
peningum i niðurgreiðslur frá
margskonar þörfum
framkvæmdum. En er það ekki
þannig með alla neyslu? Og ekki
lifir maðurinn af einni saman
steinsteypunni.
Staðreyndin er sú að niður-
greiðslur á landbúnaðarvörum
eru að mörgu leyti ákaflega eðli-
legur háttur opinberrar verðstýr-
ingar. Það er svo aðeins fyrir-
komulagsatriði hversu miklar
þessar niðurgreiðslur eru og svo
hvort þær eru notaðar á þessa
tegund landbúnaðar en ekki hina
tegundina. Eðlilegast virðist þó
að gera landbúnaðarframleiðsl-
unni i heild jafnhátt undir höfði i
þessum efnum — en það mál er
ekki á dagskrá hér að sinni.
En niöurgreiðslur landbún-
aðarvara og upphæðin sem varið
er til þeirra segja ekki alla sög-
una. Taka verður tillit til þess að
landbúnaðarvörunar skila aftur i
rikissjóð stórum hluta þeirrar
upphæðar, sem varið er til niður-
greiðslna. Einkum gerist þetta
með söluskattinum og skal hér
sýnt fram á það.
Á þessu hausti er gert ráð fyrir
að dilkakjöts-framleiðslan taki á
sig — miðað við 198 kr. á kilóið —
um 2,5 miljarða króna i niður-
greiöslum. Þar á móti er þessi
framleiðsla skattlögð með sölu-
skatti um 830 milj. kr. Þannig að
þriðja hver kfóna kemur til skila
með söluskatti eftir að varan er
komin á markaðinn. En þá er eft-
ir að reikna með þvi hversu mik-
inn söluskatt' bændur hafa þurft
að greiða áður en þeir gátu komið
vörum sinum i verð. Það liggur
ekki fyrir, sem áður getur, en