Þjóðviljinn - 10.10.1975, Qupperneq 7

6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 10. október 1975.
ARNI INGOLFSSON SKRIFAR
FRÁ HÖFN í HORNAFIRÐI
EUi- og hjúkrunarheimiliö á Höfn er i Viöiagasjóöshúsum og þykir
þetta hiö ágætasta fyrirkomuiag á margan hátt. (Myndir;Árni Ingólfs-
son).
SAMBÚÐ
MANNS
OG
NÁTTÚRU
Tryggvi Guömundsson, bóndi á Austurhól, á Evu. Folaldiö skokkar á
eftir.
Hér fremur öörum stööum hef-
ur náttúran og mannskepnan ver-
ið nær einni heild, órjúfanlegri
sambúð þar sem skiptist á stríö
og friður. Oft hefur veriö stritt
fyrir lifi og heilsu, oft hefur Ægir
jötunn risið i vigaham og hrifiö á
brottu striðshetjur þessa héraðs,
oftar hefur þó sigur unnist, og
hverjum sigri fylgir ný sókn, ný
von. Það er lögmálið.
Blómleg byggð umgirt glæstum
fjallaramma sem opnast til hafs.
Og þrátt fyrir að lifsstreð fólksins
geri þvi vart kleift að lita upp til
að sjá fegurð fjallanna og byggö-
ar sinnar, þá fer ekki hjá að þessi
glæsta mynd á stórag hluta i
hjörtum þess og gefur lifinu
meira gildi jafnt þvi að styrkja
bönd þess við staðinn. Þaö er eng-
in tilviljun að náttúrufegurðin
hafi laðað hingað þá öðrum fremi
sem voru og eru þeim hæfileikum
gæddir að geta i huga sér myndað
hana og framkallað á striga og
léreft til að fólk megi flytja með
sér og hengja á veggi heimila
sinna. Hér hafa Kjarval, Asgrim-
ur Jónsson, Höskuldur Björnsson
og fleiri unnið einhver sin feg-
urstu verk og fært okkur i arf.
Fyrir mér verður óbreytanleg-
ur stöðugleiki og festa þessarar»
bláu keðju fjalla og jökla þess
valdandi að ég skynja betur van-
mátt og hverfulleika sjálfs mins
og litilmátt okkar hjá móður nátt-
úru sem stöðugt miðlar okkur af
nægð sinni, þrátt fyrir það að við
skiptum ójafnt og heimtum æ
meira.
Höfn 30.9. 75.
Árni Ingólfsson
Þar sem iandfræðileg
staðsetning og atorka
fólksins vinna saman rís úr
lítilli útgerðarstöð blómleg
byggð, Höfn í Hornafirði
og Nesjahreppur. í slíkum
stað standa máttarstólpar
þjóðfélags okkar, þar hlýt-
ur hjarta þjóðarinnar að
slá, og þá er sláttur þess
þagnar munu á eftir fylgja
allar byggðir þessa lands.
Slldin hefur skapaö mikla vinnu á Höfn og tunnustaflarnir eru stórir.
Alþýðubandalagið Neskaupstað:
Fjölbreytt
félagsstarf
framundan
A fundi Alþýðubandalagsins i
Neskaupstað, sem haldinn var sl.
miðvikudagskvöld, var vetrar-
starf félagsins til umræðu og
kynnti stjðrnin starfsáætlun, sem
samþykkt var i meginatriðum.
Verður hér getið hins helsta sem
á döfinni er i vetrarstarfi á veg-
um Alþýðubandalagsins i Nes-
kaupstað,en margt af þvi er engu
siöur ætlað utanfélagsmönnuir.
Fundastarfsemi
Gert er ráð fyrir félagsfundum
ekki sjaldnar en mánaðarlega,
og verða þeir i fundarsal EgTls-
búðar, og fæst þar molakaffi til
hressingar. Vikurnar á milli
þeirra er gert ráð fyrir aö bæjar-
málaráð flokksins haldi fundi, en
i þvi eiga sæti 30 félagar. Er
reiknað með föstum fundardegi I
viku hverri fyrir þessa starfsemi
og verður hann auglýstur L næsta
blaði. Hefur slik tilhögun gefið
góða raun að undanförnu.
Þá mun félagið sem fyrr öðru
hvoru beita sér fyrir almennum
fundum og stuðningsmannafund-
um með alþingismönnum og Um
tiltekin málefni.
Opið fræðslustarf
Ákveðið er að halda uppi
fræðslustarfi i formi leshringa og
með erindaflutningi siðdegis á
sunnudögum framvegis.
Fyrir jól verður starfandi les-
hringur, sem tekur til umræðu
stefnuskrá • Alþýðubandalagsins
og stjórnmál í tengslum við hana,
og er hann öllum opinn sem skrá
sig til þátttöku. Umsjónarmenn
verða félagsfræðingarnir Guð-
mundur Bjarnason og Smári
Geirsson. Verður komið saman til
undirbúnngs næsta sunnudag kl.
16 i húsnæði Alþýðubandalagsins
að Egilsbraut 11 (Gömlu sim-
stöðo, þar sem gert er ráð fyrir
framhaldi hvern sunnudag fram
undir jól, og geta menn komið inn
á siðari stigum, þótt æskilegt sé
að vera með frá byrjun.
Eftir jól mun svo byrja nýr les-
hringur, sem tekur tii nánari
Leiðrétting
I Þjóöviljanum i gær brengluð-
ust fyrirsagnir á forystugreinum
blaðsins með heldur ðskemmti-
legum hætti. Fyrri fyrirsögnin
átti að fylgja seinni greininni og
seinni fyrirsögnin fyrri forystu -
greininni.
Lesendur eru beðnir velvirð-
ingar á þessu brengli.
meðferðar þjððfélagsgreiningu
marxismans. Jafnframt verður
þá farið af stað með erindaflokk
um ýmis nærtæk þjóðfélagsmál
og verður sú dagskrá auglýst i
byrjun ársins.
Astæða er til að taka fram, að
þessi fræðslustarfsemi er ekki
takmörkuð við eitt aldursskeið
öðru fremur, en þess er vænst, að
ungt fólk láti sig þar ekki vanta.
Félagsvist
Undanfarna vetur hefur Al-
þýðubandalagið staðið fyrir
spilakvöldum í Egilsbúð og þau
notiö mikilla vinsælda. Vonum
við,að þráðurinn verði þar tekinn
upp fljótlega á föstudagskvöld-
um, en um það veröur nánar aug-
lýst hér i blaðinu.
Þorrablót er fastur liður í fé-
lagsstarfinu og verður dagskrá
þes undirbúin með góðum fyrir-
vara.
Viðtalstimar á skrif-
stofu
Stjórn félagsins mun auglýsa
skrifstofutima a.m.k. einu sinni i
viku fljótlega og einnig verða
bæiarfulltrúar Alþýðubandalags-
ins til viðtals á föstum tima til
skiptis I vetur eins og i fyrra.
Minnt verður á einstaka liði fé-
lagsstarfseminnar með auglýs-
ingum i þessu blaði eftir þvi sem
tilefni er til.
Félag i vexti
Félagsmenn i Alþýðubandalag-
inu i Neskaupstað eru nú fleiri en
áður hefur verið, eða yfir 130 tals-
ins og góður hluti þeirra virkur i
starfi. Þannig sóttu 36 félagar
fundinn nú i vikunni. Auk beinnar
flokksstarfsemi gegna svo marg-
ir trúnaðarstörfum i nefndum og
ráðum á vegum bæjarfélagsins
og vinna þar mikið og gott starf.
Astæða er þó til að hvetja fleiri til
þátttöku i félagsstarfinu og að
taka meö sér nýja krafta. Sam-
kvæmt félagslögum sér stjórnin
um innritunnýrra félaga, og næg-
ir að snúa sér til einhvers stjórn-
armanna með ósk um inngöngu.
I stjórn félagsins eru til næsta
aöalfundar: formaður Hjörleifur
Guttormsson, varaformaður Sig-
rún Þormóðsdóttir, gjaldkeri
Halla Guðlaugsdóttir, ritari Páll
Hlööversson, meöstjórnandi
Sæmundur Sigurjónsson, vara-
menn: Gerður G. óskarsdóttir,
Kristin Lundberg, og Sveinn K.
Sveinsson.
—H.G.
„Frjálslyndis-
klerkur” hlaut
lektorsstöðuna
Menntamálaráðherra hefur Arngrimur Jónsson jafn mörg
veitt séra Bjarna Sigurðssyni, atkvæði.
sóknarpresti á Mosfelli, lektors-
embætti við Háskólann i kenni- Sá siðarnefndi hefur verið
mannlegri guðfræði. kenndur viö „hreintrúarstefnu”
_ en séra Bjarni við „frjálslyndis-
Umsækjendur um embættið stefnuna” innan Isiensku kirkj-
voru margir, en I Háskólaráði unnar.
.fengu séra Bjarni og séra
Föstudagur 10. október 1975. ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 7
Skyndilega er nýtt borgarleik-
hús tilbúið á teikniborðinu, áætlað
kosta miljarö'," o'g það á
að byrja að grafa i Kringlumýr-
inni fyrir jól. Eftir sex eða sjö ár
verður kannski sprottið upp stein-
steypubákn með tveimur leik-
sviðum og leiklistarmál reyk-
vikinga um aldir alda komin inn i
þann múr sem leikfélagsmenn
hefur lengi dreymt um.
„Okkur i borgarstjórn Reykja-
vikur er nú gjarnt að lita svo á
málin, að hæfilegar fjárveitingar
til menningarmála séu meðal
nauðsynlegra verkefna á hverj-
um tima. Og ég vil benda á það að
við höfum verið með á hverjum
tima ákveðin verkefni i fram-
kvæmd og siðasta dæmið um það
eru Kjarvalsstaðir. Við teljum að
það sé eðlilegt að vera á hverjum
tima með eitthvert svona verk-
efni og veita til þess hæfilegu
fjármagni. Og þegar ég segi hæfi-
legt fjármagn, þá verður það að
sjálfsögðu að ráðast af okkar getu
og öðrum verkefnum á hverjum
tima.....”.
Ofanskráð sagði Ólafur B.
Thors i útvarpsþætti um daginn,
þegar fjallað var um byggingar-
mál Leikfélags Reykjavikur.
Þessi stefnulýsing ráðamanns-
ins er dæmigerð fyrir minnis-
varða- eða rjómatertuhugsunar-
háttinn sem hér.hefur lengi rikt,
vog hefur raunar staðið i blóma
siðan Guðjón Samúelsson starfaði
af krafti.
Yfirvöldin leysa vandann með
húsi. Þau hleypa af veglyndi sinu
arkitektum i að teikna miljarða-
hús, stilla sér stolt upp við stór-
hýsið þegar allt er komið i lag, og
siöan er sú dýrðin afstaðin, og
langliklegast er að minnismerkið
veröi til háðungar eins og
Kjarvalsstaðir.
Nýja borgarleikhúsið i mýrinni
viröist ætla að verða svona sér-
reykvisk kosningabygging eins og
Kjarvalsstaðir. Kosningabygging
er stórhýsi, sem brennandi þörf
er fyrir, en tekur óratima að
byggja, vegna þess að það var
vitlaust hugsað i byrjun. Senni-
legast er, að kynslóðir bygginga-
manna eigi eftir að leggja gjörva
hönd aö verki við byggingu
borgarleikhússins i „nýja mið-
bænum”. Framkvæmdir munu
væntanlega hefjast út frá einni
skóflustungu i haust, drabbast
niður fram eftir vetri og hefjast
naumast aftur fyrr en næsta
haust. Þannig mun byggingin
taka miklu lengri tima heldur en
sex eða sjö ár, henni mun ekki
miða nema nokkra siðustu
mánuðina fyrir hverjar kosning-
ar. Ég dreg ályktun af reynslunni
og tel, að engin opinber fram-
kvæmd á Islandi muni dragast i
eins langan tima og bygging
borgarleikhúss, nema ef vera
kynni bygging Þjóðleikhússins á
sinum tima og kannski Hafnar-
fjarðarvegurinn, en það er lika
heimsmet.
Svona skrið á byggingum, sem
þekkt er á tslandi, er ekki ein-
vörðungu af þvi illa. Þannig get-
um við tekið mið af skökkum
turni Hallgrimskirkju og gert
okkur ljóst, að sé fagurfræðileg
skissa, eða andlegt ofbeldisverk,
rekið upp að nefinu á fólki, raunar
látið vaxa þar hægt, ofurhægt i
marga áratugi, verður klessan
bara hluti af hversdagsleikanum,
eitthvað sem viö sjáum ekki frek-
ar en nýju fötin keisarans.
Er þetta þá ekki i lagi. A maður
þá ekki að hrópa húrra fyrir
borgaryfirvöldum og segja takk
fyrir leikhúsiö sem kemur upp úr
mýrinni bráöum?
Kannski er það best, vegna
þess aö ef að likum lætur fær
enginn máttur leiðrétt yfirvöldin
núna. Jafnvel ekki sú staðreynd,
að viðislendingarerum einu sinni
búnir að byggja úrelt leikhús,
leikhús sem fornmenn hefðu
kannski byggt i lærdómsleysi
sinu.
Einu sinni i fornöld, þegar verið
var að byggja Þjóðleikhúsið við
Hverfisgötu, skrifaði Halldór
Laxness grein undir fyrirsögn-
inni: Vantar leikhús i nútimastil.
(Sjá „Sjálfstæðir hlutir”, Helga-
fell 1962). Þar segir m.a.:
„...Agætur rithöfundur (G.A.)
sagði fyrir nokkrum árum á
prenti um þessa einkennilegu
byggingu, að hún stæði þarna sem
minnisvarði, yfirborðsmennsk-
unnar I islenskum menningar-
málum siðasta áratugar? allt
miðað við að sýnast, ekkert að
vera....
...Þetta „þjóðleikhús” hefur
fáa kosti góðrar leikhúsbygging-
ar, en marga galla. Plani leik-
hússins, hugmynd og tilhögun
svipar litið til nútimaleikhúsa,
heldur virðist vera sniðið eftir
leikhúsum fyrri tima, þar sem
m.a. er gert ráð fyrir ákaflega
miklu starfsmannahaldi, en slikt
fer mjög i bág við nútimaviðleitni
i rekstri leikhúsa....Óskiljan-
leg mistök eru það, að ekki skuli
hafa verið gert ráð fyrir almenni-
legu hljómsveitarrúmi i „Þjóð-
leikhúsinu”.”
Halldór Laxness sagði margt
fleira um Þjóöleikhúsbygginguna
i þessari grein, og er engu likara
en eitthvað i grein hans geti átt
við væntanlega byggingu borgar-
leikhússins. Eða er gert ráð fyrir
rými fyrir hljómsveit i þvi húsi?
Mér skilst að með lagi verði hægt
að koma 15 fiðlurum fyrir i einu
horni salarins, en ekki meir.
Það er ekki yfir að fárast, þótt
arkitektar séu i böndum tisku og
dutlunga tiðarinnar og teikni hús
sem að utan er eins og kóralrif, en
hitt er verra, ef þeir og þeir menn
sem ráða húsinu, skuli varla taka
nótis af tuttuguustu öldinni i
hönnun innandyra.
Mér finnst það ekki hrósvert,
þótt arkitektar, sem farið hafa i
leikhús hingað og þangað i upp-
lýsingarskyni, og þar að auki kikt
á Þjóðleikhúsiö, hanni siðan
búðargluggasvið sem er aðeins
hentugra i notkun heldur en sviðið
við Hverfisgötuna. Og tækni-
búnaði á að vera haganlegar
fyrirkomið en áður hefur verið
hérlendis. Og enginn áhorfandi á
að þurfa að sitja i órafjar-
lægð frá sviðinu. Oll sæti eru jafn-
góð, enginn þjóðhöfðingjabás,
engin fátklingastúka. Hvilikar
framfarir'. Hvilik útsjónarsemi —
það er jafnvel talað um aö
væntanlega verði væntanlegt
leikhús hiö fullkomnasta á
Norðurlöndum. Og ef einhverjir
menn sem eru svo uppteknir af
nútimanum að þeir vilja t.d.
hringsvið, sem hægt er að sitja i
kringum, færa til á ýmsan máta,
þá er bara bent á litla stúdíósviðið
til hliðar við aöalsvið borgarleik-
hússins: Sko, þarna getiö þið
stundum fengiö aö leika ykkur,
sérvitringar, ef þið veröið
kurteisir, ef okkur list á ykkur.
Fýrir tveimur árum var fjöl-
mennur fundur á Arnarhóli vegna
þess að menn vildu ekki að Seöla-
bankinn klessti niður húsi milli
Ingólfs og Esjunnar. Ýmsir góðir
menn héldu snjallar ræöur á þeim
fundi, gerðu grin að Seðlabankan-
um og spurðu m.a. hver hann
eiginlega væri, þessi borgari sem
spyrði ekki nokkurn mann, heldur
byrjaði allt i einu að grafa og
ætlaði sér að byggja stórhýsi fyrir
augunum á fólki án þess að biðja
um leyfi.
Byggingu Seðlabankans var
hrundið amk. um sinn. Einn
ræðumannanna á Arnarhóli
þennan dag var Vigdis Finnboga-
dóttir leikhússtjóri i L.R. Henni
mæltist vel þarna á hólnum, og
benti einmitt á, hvaða kurteisi
það eiginlega væri að opinbert
fyrirtæki rýkur til og grefur sund-
ur besta blettinn i bænum og vill
hrúga þar upp húsafmán án leyf-
is.
Nú vill svo til, að arkitektar
þeir sem teiknuðu Seðlabankann
fyrir Nordal, eru einmitt sömu
menn og nu teikna leikhús fyrir
Vigdisi. Og ibúarnir i bænum,
þeir sem eiga eftir að kaupa sig
inn til L.R. i nýja húsið, þeir voru
hvorki spurðir um staöarval né
útlit hússins frekar en hjá Nordal
um árið. Og ekki nóg með það —
þeirsem væntanlega munu starfa
ihúsinu i framtiðinni, voru heldur
ekki spurðir Hver er eiginlega að
byggja þetta leikhús? Eru það
ungir leikstjórar á Islandi? Eru
það islensir leikmyndahöfundar?
Éru það islenskir leikritahöfund-
ar?
Nei — ennþá tiðkast það, að
fortiðin réDHr framtiðinni (og
reyndar nútiðinni) verkfærið sem
hún á vinna með.
Það er rétt sem stundum er
sagt um islenskt leikhúslif, að það
er fjörmikio , enda
búa leikhúsin á Islandi við þau
góðu skilyröi, að fólkið i landinu
lefur áhuga fyrir list þeirra.
En það er svo skrýtið, að þrátt
fyrir góða aðsókn að leikhúsum,
met á hverju ári, þá er islensk
leikritun i öskustónni. Enn er ekki
litið á leikritahöfunda sem at-
vinnumenn. Enn finnst ráða-
mönnum leiklistar sjálfsagt að
leikritin séu hripuð upp i eldhús-
krók I frii frá brauðstriti. Og svo
eiga höfundarnir að rétta leikhús-
unum verk sin, helst gefins, en
amk. sýna þakklæti fvrir þá náð
aö vera sýndir. Og vegna þess að
höfundar eru ekki taldir til leik-
húsmanna, eru þeir ekki spurðir
að þvi, i hvernig leikhúsi þeir
vilja starfa. Og reyndar eru yngri
leikarar i sömu sporum og
höfúndar að þessu leyti. Arum
saman hefur L.R. liðist aö ráöa
aðeins örfáa eldri leikara uppá
föst laun, en yngra fólkiö hefur
orðið að biða öll sin bestu ár i full-
komnu öryggisleysi og gripur þá
hnútu sem að því er kastað hverju
sinni. Og enginn má æmta eða
skræmta, enginn má gagnrýna
eldri primadonnur „sem áttu svo
erfitt hér áður”, þvi þaö er.auð-
velt að ýta þeim óánægða út úr
biðröðinni. Samt gengur allt svo
vel hjá L.R. Uppselt hvert kvöld
vikunnar, fólkið hlær og kallar
Húrra krakki!
I þeirri gagnrýni á yfirvofandi
borgarleikhúsbyggingu er birst
hefur hingað til, hefur m.a. verið
bent á þá timaskekkju sem
búðargluggasviðið er. Þessu
svöruðu leikfélagsmenn i yfirlýs-
ingu og sögðu: „Frá upphafi
hefur verið stefnt að þvi að reist
yrði leikhús, sem viðheldur sögu
Leikfélags Reykjavikur og er i
tengslum við starfsemi þess fram
á þennan dag, þ.e leikhús, sem
spannar breidd i verkefnavali allt
frá sigildum leikverkum fyrri
tima til nútima verka, og hefur
margar leiksýningar á dagskrá i
senn (repertoirleikhús). Einnig
var það ásetningur félagsmanna.
að i húsinu yrði sköpuð sú aðstaða
að á hverjum tima yrði þar unnt
að brydda upp á nýjum sköpunar-
háttum og túlkunaraðferðum i
leiklist, — og að það mætti nýta
þá reynslu, sem Leikfélag
Reykjavikur hefur af leikhús-
rekstri, og ekki sist að halda þeim
nánu tengslum sem rikt hafa
milli listamanna og áhorfenda i
gamla húsinu við Tjörnina”.
Að viðhalda „sögu Leikfélags
Reykjavikur”? Það er fallega
sagt, en ég leyfi mér að blása á
svona pip. Saga Leikfélagsins
skiptir alvöruleikhúsmenn
nútimans litlu máli. Hún er ósköp
hugljúf að rifja upp á kvöldin og i
blaðaviðtölum, erfiðleikarnir, að-
staðan og allt það, en nú er félagið
að fá i hendurnar nýtt hús, þab
hefur skyndilega þörf fyrir nýja
og fleiri krafta og þess vegna
verður félagið að kasta af sér
þessu hálfkærings yfirbragði
marka sér stefnu og vinna i al-
vöru, en ekki með yfirlæti hins
hálfupplýsta og þótta primadonn-
unnar.
Stjórn L.R. lýsir þvi yfir að i
nýja húsinu eigi að vera aðstaða
til að „brydda upp á nýjum
sköpunarháttum og túlkunarað-
ferðum i leiklist”. Hvilikur stór-
hugur — það á að hlusta á nýjung-
arnar, það á að hafa svolitinn sal
fyrir nútimann i húsinu og sýna
þar eitthvað skrýtið handa sér-
virtingunum að skemmta sér við,
en almenningur sækir vitanlega
stóra sjónvarpsskjáinn i aðal-
salnum og horfir á alvöruleikrit
eftir „viðurkennda", erlenda höf-
unda.
Það er þessi „stefna" sem lik-
lega heimtar gamla umgjörð. Og
þess vegna verður manni á að
spvrja: Skyldu allir vera jafn
sannfærðir um að L.R. reki ákaf-
lega gott leikhús?
Gunnar Gunnarssou.