Þjóðviljinn - 12.12.1975, Blaðsíða 6

6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 12. desember 1975.
Járnblendiverksmiðjan á Grundartanga:
r
Aœtlanir hafa tvisvar
reynst rangar
Orrustugnýrinn á Grundar-
tanga er nú senn hljóðnaður um
sinn, en eftir er landið sem flak-
andi und I kringum „stærstu mó-
gröf Vesturlands”. Þetta er orðin
dýr lexía I stóriðjupólitik, en þó
verður lexian enn dýrari ef hún
lærist ekki til fulls fyrr en siðar.
Þetta sagði Jónas Arnason ma. 1
gær við umræður um tillögu hans
um frestun framkvæmda við
járnblendiverksm iðjuna á
Grundartanga. Aætlanir um
stofnkostnað og rekstrarafkomu
verksmiðjunnar hafa 2svar
reynst rangar, og eru nú enn I
endurskoðun, en á meöan „tekur
Járnblendifélagið ekki á sig frek-
ari fjárskuldbindingar.” Jón
Ármann Héðinsson skoraði á iðn-
aðrráðherra að láta alþingi i té
nákvæma skýrslu um máliö, svo
að unnt sé að meta það allt upp að
nýju, og væri það lágmarks-
kurteisi viðþá sem studdu málið I
fyrra!
Jónas Arnason minnti á allar
þær fögru lýsingar á ágæti verk-
smiðjunnar og nauðsyn hennar
fyrir þjóðarbúið og byggðir
Borgarfjarðar sem formælendur
rlkisstjórnarinnar höfðu uppi i
fyrra, t.d. þeir tveir ráðherrar
sem sóttu Leirárfundinn fyrir
rúmu ári. Hrifning heimamanna
var minni, eins og fundurinn bar
vitni um, og nú hefur komið i ljós
að ráðherrarnir fóru með fleipur
en alþýða manna þar efra hafði
lög að mæla.
Fyrirheit i fyrra
— frestun nú
í þingtiðindum má lesa öll
þingsjá
fyrirheitin sem ráðherrar gáfu þá
um blessun járnblendisins, og var
það allt haft eftir fróðum mönn-
um. Nú er annað komið á daginn,
eins og viðurkennt var af sjálfri
stjórn Járnblendifélagsins á
blaðamannafundi hennar um
miðjan nóvember sl. Þá var þvi
lýst yfir að dregið yrði úr
framkvæmdum og þeim jafnvel
frestað um óákveðinn tima vegna
Stjórnarandstaðan:
Gegn hœkkun
á söluskatti
Frumvarp rikisstjórnarinnar
um hækkun söluskatts til rikis-
sjóðs um 2 prósentustig með þvi
að fellá niður viðlagasjóðsgjaldið
án þess að lækka söluskatts-
prósentuna, var til fyrstu umræðu
á kvöldfundi nú i vikunni.
Fulltrúar stjórnarandstöðu-
flokkanna lýstu eindreginni and-
stöðu við málið.
Lúðvik Jósepsson benti á að
þessi tvö söluskattsstig þýddu
með núverandi verðlagi og um-
setningu um 2.500 miljónir króna
á ári. Þetta væri i reynd aukin
skattheimta rikissjóðs, og henni
væri Alþýðubandalagið andvigt.
Or þvi að rikisstjórnin taldi fært
viðlagasjóðs vegna að fella niður
þennan tekjustofn hans, þá átti
auðvitað að nota tækifærið til að
lækka vöruverð sem þessum
prósentum svaraði.
Þá skiptir og máli i þessu sam-
bandi að rikisstjórnin hyggur nú á
breytta hlutdeild sveitarfélaga i
þvi aö standa undir opinberum
rekstri og þannig á að létta af
rikissjóði gjöldum. Sýnist þvi enn
minni ástæða til þessarar auknu
tekjuöflunar.
En ef ríkissjóður er nú svona
illa staddur, þá eru til aðrar að-
ferðir en þær að auka þá skatt-
heimtu sem leggst þyngst á
almenning eins og söluskattur
gerir. Samkvæmt EFTA-samn-
ingum á að lækka tolla á ýmsum
innflutningi, og fara þar forgörð-
um um 800 miljónir króna. Það
mætti fresta þvi að lækka þessa
tolla.
Þá hefur margoft verið á það
bent að sáralitið innheimtist nú i
rikissjóð af tekuskatti frá fyrir-
tækjum. Sjálfsagt er að breyta
reglum um álagningu tekjuskatts
þannig að fyrirtæki og annar at-
vinnurekstur fari nú að bera
skattinn. Einstaklingar i atvinnu-
rekstri sleppa mjög vel við tekju-
skatt, og er það óréttlátt gagnvart
launafólki. Loks væri sjálfsagt að
fella niður 285 miljón króna fjár-
veitingu til byggingar járnblendi-
verksmiðju.
þess að horfur með afkomu sliks
fyrirtækis sem járnblendiverk-
smiöja er væru nú orðnar svo
miklu öðruvisi en i fyrra! Þá var
talið svo auðvelt að útvega hag-
stæð lán: vextir 9—10%, en nú
11—13; þá lánstími 12 ár, nú 8 ár;
þá þurfti engar tryggingar, nú er
þeirra krafist.
Jónas Árnason lýsti þessu
miklu ýtarlegar en tök eru á að
gera i þessari endursögn af mál-
Hutningi hans. Vék hann sérstak-
lega að hlut Halldórs E. Sigurðs-
sonar og öllum hans fjálglegu
fyrirheitum, sem nú hafa gufað
upp.
Samviskusemi
verktakans
afþökkuð.
Jónasminnti á hvað mikið gekk
á niðri i alþingi i fyrra þegar lögin
um járnblendifélagið voru endan-
lega samþykkt, samþykktin
mátti nefnilega ekki dragast þvi
að forstjórar Union Carbide áttu
að koma til landsins daginn eftir.
Og svo lá auðvitað á að hefja
framkvæmdirnar. En svo leið
reyndar fram á sumar þangað til
tókst að finna verkinu samboðinn
verktaka. Kringum hann hrúg-
uðust siðan hneykslismálin ekki
siður en moldarhaugarnir undan
vinnuvélum hans. öryggismálin
voru i ólestri, bilar óskoðaðir,
verkafólk dregið á kaupgreiðsl-
um, greitt með innistæðulausum
ávisunum og menn reknir fyrir að
framvisa þeim! Vinnuaðstaðan
slik sem ekki hefur sést áratugum
saman. Náttúruspjöllin á vinnu-
stað voru eins og eftiræðisgenginn
vélahernað, og á bænum Katanesi
rikti hreint umsátursástand.
Sumir sögðu að hamagangur
verktakans stafaði af samvisku-
semi hans við yfirboðara sina.
Ekki hefur verið upplýst hver
kostnaðurinn var orðinn við
„stærstu mógröf Vesturlands”
þegar Járnblendifélagið sá sitt
óvænna og „frestaði frekari fjár-
skuldbindingum” um óákveðinn
tima. Nefnd væri talan 200
miljónir króna, og mætti minna á
að fjárveiting til allra hafna á
Vesturlandi á þessu ári nemur
um 100 miljónum kr.
Sjá nú blekkinguna
í lok ræðu sinnar kvaðst Jónas
hafa ástæðu til að ætla að margir
þingmenn sem létu tilleiðast i
fyrra að styðja málið vegna þess
að þeir lögðu trúnað á allar yfir-
lýsingarnar um að verksmiðjan
mundi renna traustum stoðum
undir efnahag þjóðarinnar,
mundu nú sjá eftir þvi og gera sér
grein fyrir þvi að forsendumar
voru falskar. Tillaga sinværiflutt
áður en Járnblendifélagið skýrði
frá frestun sinna fjárskuldbind-
Hvernig á að bœta
dreifikerfi átvarps?
Á fundi i efri deild nú i vikunni
mælti Stcingrimur Hermannsson
fyrir frumvarpi sinu og annarra
framsóknarmanna um dreifikerfi
útvarpsins, en þeir leggja til að
innheimt verði 10% álag á út-
varpsgjöld sem gangi sérstaklega
til styrkingar á dreifikerfi, þann-
ig að þessir fjölmiðlar nái til
landsmanna allra.
Þeir Helgi Seljan og Stefán.
Jónsson lýstu sig báðir sammála
þeim sjónarmiðum að efla þurfi
dreifikerfi hljóðvarps og sjón-
varps, en mótmæltu þeim hug-
myndum að afnotagjöld verði
hækkuð i þessu skyni. Helgi
kvaðst munu flytja breytingartil-
lögu við frumvarpið siðar i þá átt
að ákveðinn hundraðshluti af-
notagjalda gangi til eflingar
dreifikerfis. Helgi lagði áherslu á
það að núverandi ástand i sjón-
varpsmálum landsbyggðarinnar
væri óviðunandi, og mætti likja
þvi við það að kaupendur fengju
gallaða vöru. Af þvi fólki væri
sannarlega ekki hægt að inn-
heimta hækkuö afnotagjöld.
Stefán Jónsson sagði að i reynd
hefði alltaf staðið á þvi öll starfs-
ár Rikisútvarpsins, að al-
þingi sýndi þvi fullan skilning
með fjárveitingum að kostnaðar-
samt er að byggja upp dreifikerfi.
Stefán kvaðst telja að útvarpið
þyrfti sérstaklega markaðan
tekjustofn til dreifikerfisins og
uppbyggingar þess. Einkum væri
það til vansa og tjóns að útvarpið
sjálft, hljóðvarpið, skyldi ekki
heyrast sómasamlega út um
byggðir landsins, og dreifikerfi
þess, eftir 45 ára starfrækslu,
vera i jafn miklum molum og
raun ber vitni.
Jónas Árnason
inga, en I ljósi þeirrar yfirlýs-
ingar væri ekki óliklegt að margir
þingmenn vildu kveða miklu
fastar að orði en tillagan sjálf
gerir. Þvi væri rétt að alls-
herjarnefnd þingsins gerði þá
breytingu á tillögunni að i stað
orðalagsins um frestun
framkvæmda kæmi nú: að hætta
með öllu við framkvæmdir!
Rétt að salta
járnblendið!
Gunnár Thoroddsen iðnaðar-
ráðherra sagði að hann hefði við
stjórnarskiptin tekið við áætlun-
um um járnblendiverksmiðju
sem rétt hefði þótt að endurskoða.
Nýju áætlanirnar sem fylgdu
frumvarpinu i fyrra sýndu hærri
stofnkostnað að visu, en afkoman
, átti að vera „ekki lakari, heldur
1 jafnvel betri”. Á þessu ári hefðu
enn orðið verðlagsbreytingar i
heiminum og þvi hafi stjórn Járn-
blendifélagsins gert hárrétt i þvi
að láta endurskoða þessar áætl-
anir og fresta frekari fjárskuld-
bindingum á meðan. Stofnkostn-
aður, rekstraráætlun og lánskjör
hefðu nefnilega breyst.
Iðran
Þá flutti Jón Armann Héðins-
son þá iðrunarræðu sem að fram-
an er getið, og varð ekki betur
heyrt en hann sársæi eftir fylgi
slnu viö málið i fyrra.
Sigöldu seinkað?
Stefán Jónsson rifjaði upp
ýmislegt úr umræðum um málið
á siðasta þingi og bar saman við
það sem augljóst er i dag. Mál-
flutningur rikisstjórnarinnar og
sérfræðinga hennar hefur illa
staðist tlmans tönn, en málflutn-
ingur andstæðinga málsins hefur
fengið staðfestingu. Þá sögðu sér-
fræðingarnir: Mikill hagnaður og
engin mengun — eða svo lítil að
hún verður vart sjánleg berum
augum I okkar tæra lofti. Alþýðu-
bandalagsmenn sögðu: Enginn
hagnaður, mikil mengun. Nú
segja sérfræðingarnir: Litill
hagnaður eða enginn, og reynir
þá vónandi ekki á seinna atriðið.
Nú er manni sagt, kvað Stefán,
að vegna tafa við byggingu
verksmiðjunnar muni verða
seinkað kaupum á vélum til
Sigölduvirkjunar. Alþýðubanda-
lagsmenn héldu þvi fram i fyrra
að Sigalda þyrfti alls ekki á járn-
blendimarkaðinum að halda,
heldur mundi borga sig að láta
orkuverið standa undir húsahit-
un. Vegna hækkunar á olfu er það
áreiðanlega 15% hagstæðara nú
en i fyrra.
Fæðubúskapurinn
hagstæðari
Stefán kvaðst hafa heyrt nýlega
i viðurvist nokkurra þingmanna
að forystumenn Islensks iðnaðar
fullyrtu, að þeir gætu nýtt alla fá-
anlega raforku á íslandi ef þeir
fengju hana á sama verði og
Jám blendif élagið.
Fyrir hálfum mánuði var
Stefán á ráðstefnu um fæðubú-
skap, og þar kom fram aö hægt
væri að ráðstafa 90 megavatta
afli til framleiðslu á heykögglum;
væri það 4 sinnum arðgæfari
starfsemi en járnblending. Land-
bæði Islands nægja til þess að
brauðfæða 36 miljónir manna, ef
orka og vinnuafl er nýtt til mat-
vælaframleiðslu. Hundruð
miljóna manna svelta, en enginn
hrópar á járnblendi.
Hagsveiflur
stóriðjunnar
Lúðvik Jósepsson kvaðst taka
undir kröfu Jóns Ármanns um að
Framhald á 14. siðu
Niður-
skurður
bundinna
framlaga
Á fundum efri deildaralþingis i
fyrradag var mælt fyrir þremur
stjórnarfrum vörpum.
Gunnar Thoroddsen mælti fyrir
frumvarpi um framlenginu verð-
jöfnunargjalds á raforku til árs-
loka 1976. Matthias A. Mathiesen
mælti fyrir frumvarpi um breyt-
ingar á eignaskatti, sem greint
hefur verið frá hér i blaðinu, og
einnig fyrir öðru frumvarpi um
lækkun lögbundinna framlaga i
fjárlögum um allt að 5% á árun-
um 1976 og 1977. Þessi niður-
skurður hafði verið boðaður i
athugasemdum með fjárlaga-
framvarpinu, hvað snertir árið
1976, en nú hefur árinu 1977 einnig
verið bætta þarna við. Um er að
ræða heimildarákvæði.
Á fundi neðri deildarsama dag
mælti fjármálaráðherra fyrir
frumvarpi rikisstjórnarinnar um
heimild til erlendrar lántöku allt
að kr. 3.380 miljónir. Sagði ráð-
herrann, að þær heimildir, sem
fyrir hendi væru i fjárlögum, til
að taka erlend lán væru ekki
nægjanlegar.
Milti-
þinganefnd
í byggða-
málum
Geir Hallgrimsson, forsætis-
ráðherra, svaraði á alþingi i
fyrradag fyrirspurn frá
Jóhannesi Arnasyni (varamanni
Matthiasar Bjarnasonar, ráð-
herra) um það, hvenær væri að
vænta niðurstöðu af störfum
milliþinganefndar i byggðamál-
um, sem skipuð var samkvæmt
þingsá ly k tun ar til lögu sam-
þykktri 10.4 1973.
Geir Ilallgrimsson las yfirlits-
skýrslu um störf nefndarinnar
undirritaða af Steingrimi
Hermannssyni, formanni þessar-
ar nefndar, og sagði, að stefnt
væri að þvi að ganga frá almennri
skýrslu um störf nefndarinnar á
þessum vetri.
Steingrimur Hermannsson
sagði nefndina hafa kynnt sér
starf að byggðamálum i ná-
grannalöndum, en það væri ekki
einfalt mál að móta „heildar-
stefnu” i þessum efnum. Nefndin
þyrfti nú að fá góðan starfsmann,
og von væri til að úr rættist i þeim
efnum.
Helgi Seljan sagði, að nefndin
hafi unnið allvel framanaf, en við
stjórnarskiptin i fyrra hafi lagst
yfir hana nær alger doði, og
kvaðst þingmaðurinn, jafnvel
hafa verið að hugsa um að segja
sig úr henni, vegna starfsleysis
hennar -að undanförnu.
Tómas Árnason vildi minna á,
að ákvörðunin um 2% fjárlaga-
uppæðar til Byggðasjóðs hafi
aukið eigið fé sjóðsins verulega.