Þjóðviljinn - 04.02.1976, Síða 6

6 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Miftvikudagur 4. febrúar 1976.
Það var klukkan fimm i gær,
sem Geir Haiigrlmsson, forsætis-
ráftherra hóf aft flytja skýrslu
sina á alþingi um viftræfturnar i
London, og var þá vika liOin frá
þvl hann kom heim.
Hér á eftir verOur sagt nokkuð
frá þvi sem fram kom I skýrsl-
unni og umræðum þeim, sem
fram fóru á eftir. Aö iokinni ræöu
forsætisráöherra talaði einn
fulltrúi frá hverjum flokki, LúO-
vlk Jósepsson frá Alþýðubanda-
iaginu, Einar Agústsson, utan-
rikisráðherra frá Framsóknar-
fiokknum, Benedikt Gröndal frá
Alþýðuflokknum og Karvel
Pálmason frá Samtökum frjáls-
lyndra. Siðan tók forsætisráð-
herra aftur tii máls, og siöan
hófust almennar umræöur. Talaði
þá fyrstur Jónas Arnason og
munum viö segja frá ræOu hans I
Þjóðviljanum á morgun, en er
Jónas haföi lokið máli slnu var
umræðunni frestaö þar til
klukkan tvö I dag.
í skýrslu forsætisréöherra segir
m.a.:
Kjarni viðræðnanna
var skipting aflans
Kjarni viöræönanna var eöli-
lega um það, hver skyldi vera
leyfilegur hámarksafli á þorski á
Islandsmiöum, og hvernig sá afli
ætti að skiptast milli þeirra, sem
stundaö hafa veiðar á þessum
miðum. Eins og fram kom i áliti
fiskifræöinganna, telja íslenzku
fiskifræðingarnir, aö aflinn megi
ekki fara fram úr 230 þúsund
tonnum, en þeir bresku segja, að
hann megi vera 300 þúsund tonn.
Brezku ráðherrarnir sögðust
skilja nauðsyn fiskiverndar á Is-
landsmiðum, en þeir sögðu
einnig, að ef brezkir togarar yrðu
útilokaðir frá veiðum á þessum
miðum, myndi það leiða til at-
vinnuleysis og mikilla vandræða i
brezkum fiskibæjum.
I lok umræðnann um þennan
þátt málsins lýstu Bretar þvi yfir
að þeir gætu fellt sig við að ís-
lendingar ákvæðu einhliða leyfi-
legan hámarksafla. Hins vegar
færu þeir fram á að breskir togar
ar fengju hlutdeild i þessum afla,
og hagkvæmast væri að þeirra
áliti að miða við ákveöna
prósentutölu af aflanum i þvi
sambandi, auk þess sem gert yrði
ráð fyrir veiðum á öðrum fiskteg-
undum en þorski.
Greinilega kom fram i viðræð-
unum, að ekki var unnt að leysa
deiluna með þvi að heimila Bret-
um veiöar annarra fisktegunda
en þorsks. Slikar veiðar eru i aug-
um Breta aðeins til uppfyllingar.
I öllum umræðum um hugsan-
lega skiptingu á leyfilegu há-
marksaflamagni á íslands-
miðum-, lagði ég megináherzlu á
forgangsrétt strandrikisins til
veiða. Bretar yrðu að viðurkenna
þennan forgangsrétt i verki, engu
siður en þeir gerðu með atkvæði
sinu á hafréttarráðstefnu Sam-
einuðu þjóðanna 1958. En i sam-
þykkt ráðstefnunnar segir, að
hugtakið um forgangsrétt strand-
rikis feli i sér að strandriki skuli
hafa forgangsrétt, ef ibúar þess
byggja fyrst og fremst afkomu
sina á fiskveiöum.
Hvernig er hægt
að skipta
245.000 lestum
Miðað við þær viðræður sem
fram fóru mánudaginn 26. janú-
ar, lagði islenska sendinefndir
fram eftirfarandi skjal i upphafi
fundar þriðjudaginn 27. janúar:
„Heildar leyfilegur hámarks-
afli á íslandsmiðum árið 1976-77
veröur 265 þúsund lestir. Aðrar
þjóðir hafa, eða munu fá,
heimildir til að veiða um 20.000
lestir, þannig að eftir yrðu um 245
þúsund lestir. Afli Islendinga
nokkur undanfarin ár hefur verið
um 240 þúsund lestir.”
Hæddar voru ýmsar leiðir
hvernig unnt yrði að skipta
þessum 245 þúsund lestum milli
Breta og Islendinga.
1. Kanadiska „reglan”. (Hér er
átt við samning, sem gerður
hefur verið á vegum Norðvestur-
Atlantshafs fiskveiðinefndarinn-
ar um 50% niðurskurð fiskveiða
allra ríkja nema Kanadamanna
undan ströndum Kanada). Sam-
kvæmt þessari „reglu” yröi afli
strandrikis óbreyttur, þ.e. 240
þúsund lestir, þannig að i hlut
Breta kæmi þá 5 þúsund lestir.
Augljóst er, ef tekið er tillit til
þeirra viöræðna, sem þegar hafa
fariðfram, að þessi „regla” muni
ekki leiða til lausnar núverandi
deilu Breta og Islendinga.
2. Prósentu „reglan”. Sam-
kvæmt þessari „reglu” myndu
Bretar og Islendingar deilda afla-
rýrnun i sömu hlutföllum og afli
þeirra var árið 1975, en þá varð
þorskafli Islendinga um 240 þús-
und lestir, en þorskafli Breta á Is-
landsmiðum um 100 þúsund lest-
ir. Samkvæmt þessari reglu yrði
þorskafli Breta við Island árið
1976 72 þúsund lestir, þ.e.a.s.
hann minnkaði um 28 þús. lestir
frá sl. ári. Þorskafli Islendinga á
þessu ári yrði 173 þúsund lestir og
minnkaði um 67 þúsund lestir
miðað við undanfarin ár. Heildar
þorskafli Breta árið 1975 var
u.þ.b. 28(Í'þúsund lestir (100 þús-
und i Barentshafi, 100 þúsund við
Island og 80 þúsund I Norðursjó).
Upphaflega var hér reiknað með
250 þús. lesta heildarþorskafla
Breta 1975. Við nánari athugun
þóttu 280 þús. lestir nær sanni.
Þannig er 28 þúsund lesta
þá 5 þúsund lestir til handa Bret-
um. Núverandi deila verður aug-
ljóslega ekki leyst samkvæmt
þessari reglu, en mergur málsins
er að meta, hve langt forgangs-
réttur strandrikis skuli ná. Fram
hjá þessum forgangsrétti verður
ekki gengiö.”
Vandinn er að samrýma
sjónarmið íslendinga
og óskir breta
„Segja má, að i þessari grein-
argerð komi fram kjarni úrlausn-
arefnisins. Fiskveiðideilan við
Breta verður ekki leyst, nema
annars vegar þessi sjónarmið Is-
lendinga og hins vegar óskir
Breta um framhald veiða togara
þeirra innan islenskrar íögsögu,
verði samræmd. Á þeirri viku,
sem liðin er siðan viðræðunum
lauk, hefur þetta úrlausnarefni
einmitt verið til meðferðar hjá
rikisstjórn og stjórnmálaflokkun-
um. Hugmyndir Breta um afla-
magn togara þeirra á Islands-
miðum eru á þann veg, að afla-
þetta, enda er hér um mikilvæg
þáttaskil að ræða og máli skiptir,
með hvaða hætti lagt er upp i
næsta áfanga.
A fundi rikisstjórnarinnar i gær
var gerð samþykkt, sem kynnt
var og leitað samráðs um i utan-
rikis- og landhelgisnefndum i
morgun. Hef ég I samræmi við
það afhent sendiherra Breta á Is-
landi svohljóðandi orðsendingu:
„Með tilvisun til viðræðna for-
sætisráðherra Bretlands og ls-
lands og eftir könnun á efnisinni-
haldi þeirra, telur rikisstjórn Is-
lands hugmyndir Breta um fisk-
veiðiheimildir þeim til handa ekki
aðgengilegar, en er reiðubúin til
að taka upp viðræður um sam-
komulag til skamms tima.”
Þegar rætt er um samkomulag
til skamms tima I þessari orð-
sendingu, er átt við t.d. 3 mánuði.
?etta er meginefnið i skýrslu for-
iætisráðherrans.
Lúövik Jósepsson tók næstur til
máls. Hann minnti á, að 11 sólar-
nringar væru nú liðnir siðan Geir
Lúövik Jósepsson
þingsjá
Skýrsla Geirs
og umrœður
á alþingi
Geir Hallgrimsson
Bretar heimta um 30% af
þorskinum — Geir býður
þeim þriggja mán. samning
Semjum ekki, en hefjum nýja sókn, sagði Lúðvík
minnkun þorskafla Breta á Is-
landsmiðum 10% minnkun á
heildar þorskafla þeirra niðað við
árið 1975, en Islendingar yrðu
samkvæmt þessari „reglu” að
minnka þorskafla sinn um 27,9%
miðað við árið 1975. Þessi „regla”
getur ekki leitt til lausnar núver-
andi deilu, vegna þess m.a. að
hún tekur á engan hátt tillit til
forgangsréttar strandrikisins.
3. Jöfn afalaminnkun Breta og
tsiendinga. Samkvæmt þessari
„reglu” yrði mismunurinn á afla
Breta og tslendinga 1975 (340 þús-
und lestum) og hinum leyfilega
hámarksafla (265 þús. - 20 þús-
und) deilt jafnt milii þessara
tveggja þjóöa. Samkvæmtþessari
„reglu” yrði þorskafli Breta á Is-
landsmiðum 1976 52.500 lestir og
afli Islendinga 192.500 lestir.
Þessi 47.500 lesta aflaminnkun
Breta á tslandsmiðum samsvar-
ar 16,8% minnkun á heildar
þorskafla Breta miðað viö árið
1975, en tslendingar myndu tapa
sem svaraði 19,7% þess heildar
þorskafla, sem þeir fengu á sl.
ári. Sem fyrr gerir þessi „regla”
ekki ráð fyrir forgangsrétti
strandrikis, og er því ekki að-
gengileg.
4. Forgangsréttur strandrikis.
Hugtakið um forgangsrétt
strandrikis, eins og það var sam-
þykkt á Genfar-ráðstefnunni 1958
(m.a. með atkvæöi Breta), felur i
sér að strandríki skuii hafa for-
gangsrétt, ef ibúar þess byggja
fyrst og fremst afkomu sina á
fiskveiðum. Sankvæmt þessari
reglu eru þarfir tslendinga a.m.k.
óbreyttur þorskafli, og eftir yröu
A) Upphaflega var hér reiknað
með 250 þús. lesta heildar-
þorskafla Breta 1975. Við
nánari athugun þóttu 280 þús.
iestir nær sanni.
magnið samrýmis ekki neinni af
þeim „reglum”, sem settar eru
fram hér að ofan. Hvernig sem
reiknað er, liggur fyrir, að aflinn
er ekki til skiptanna miðað við
forgangsrétt strandrikisins og
fulla framkvæmd hans.
Krafa breta er
85.000 tonn
Geir býður þriggja
mánaða samning
Þegar dregnar eru ályktanir af
viðræðunum, er eftirfarandi
ljóst:
1. Bretarfallastá, að Islendingar
ákveði hver verði leyfilegur
hámarksafli þorsks.
2. Bretarvilja fá ákveðið hlutfall
af þessum þorskafla, sem
verði heldur lægra en aflahlut-
fall þeirra 1974 og 1975.
3. Varðandi aflamagn óska Bret-
ar eftir að fá 28% af leyfilegum
hámarksafla þorsks, eða
minnst 65 þús. lestir og mest 75
þús. lestir af þorski, en 85 þús.
lestir þegar aðrar fisktegundir
reiknast með.
Þótt Bretar viðurkenni einhliða
rétt okkar til að ákveða hámarks-
afla, þá urðu þessi viðhorf Breta
mér mikil vonbrigði, og mest af
þvi
1) að forgangsréttur strandrikis
er ekki metinn af þeirra hálfu
eins og bera ber,
2) að Bretar gera sér ekki enn
nægilega grein fyrir þeim
mun, sem er á mikilvægi fisk-
veiða Breta annars vegar og
tslendinga byggi 80% útflutn-
ings sins á fiskafurðum og
helmingur þeirra sé þorskur.
Rétt hefur þótt að ætla sér rúm-
an tima til að kanna innihald við-
ræðnanna i London, þrátt fyrir
Hallgrimsson hélt til London og 7
sólarhringar siðan hann kom
heim. Allan þennan tima hafi svo-
nefiit „vopnahlé” átt að gilda á
fiskimiðunum. Varðskipin hafi
fylgst með bresku togurunum og
skipað þeim að hifa, en með
tveimur undantekningum hafi
klippunum»akki verið beitt, þrátt
fyrir fjarveru herskipanna.
Niðurstöðum viðræðnanna i
London hefur allan timann verið
haldið leyndum fyrir þjóðinni.
Alla þessa málsmeðferð verður
að vita harðlega. Tilgangurinn
með öllu pukrinu getur ekki verið
neinn annar en sá, að reyna að
koma á samningum i andstööu
við vilja almennings, og án þess
að almenningur fái tækifæri til að
láta i ljós afstöðu sina. Alþýðu-
bandalagsmenn voru þvi andvigir
að Geir færi til London af þremur
ástæðum:
1. Ekki væri um neitt að semja og
þetta ætti að segja hreint út.
2. Boði Wilsons hafi verið fram-
komið á fölskum forsendum —
byggt á yfirlýsingu fram-
kvæmdastjóra NATO um vissu
sina fyrir þvi, að togararnir
yrðu látnir i friöi.
3. í þriðja lagi hafi Alþýðubanda-
lagið ekki tekið gilda yfir-
lýsingu Geirs Hallgrimssonar
um að þetta yrði bara
könnunarviðræður enda væri
nú komið á daginn, að um
beinar samningaviðræður hafi
verið að ræða.
Eins og skýrsla forsætisráð-
herra ber með sér hafi bretar
sýnt ótrúlega kröfuhörku. Þeir
neiti að viðurkenna forgangsrétt
islendinga i reynd. Telji sig hafa
jafnan rétt og við til veiöa hér.
Krafa breta sé um 30% af þorsk-
aflanum, samkvæmt þvi, sem
orðrétt sé skráð I skýrslu fundar-
ritara. Einnig sé greinilegt að
bretar ætlist til þess að halda hér
enn veiðiréttindum að tveimur
árum liðnum.
Undir slikum hótunum
á ekki að sitja
Breskir ráðherrar hafi uppi
hótanir um að senda herskip inn I
landhelgina á ný, og taka hér
120.000 tonn með ofbeldi verði
ekki samið. Undir slikum hótun-
um á ekki að sitja, — það á ekki
að ræða við þá sem beita þannig
vinnubrögðum. Engin ástæða var
til að draga að skýra þjóðinni frá
kröfum breta. Þeim átti að hafna
afdráttarlaust.
Nú tilkynnir rikisstjórnin, að
hún hafi boðið bretum að halda
áfram viðræðum og miða þá við
þriggja mánaða samning. En
ekkert er tekið fram um þaö,
hvert eigi að vera innihald þeirra
viðræðna. Auðvitað hljóta bretar
að fallast á að halda þessum við-
ræðum áfram, — en hvernig er þá
ætlunin að standa að framkvæmd
landhelgisgæslunnar á meðan?
Verður það eins og siðustu ellefu
daga, meðan bretar telja sig vera
að ihuga málin svo lengi sem þeir
likar? Við þessu hefur ekkert
svar fengist.
Við Alþýðubandalagsmenn telj-
um samninga ekki koma til
greina. Við eigum að hefja nýja
sókn. Ráðist herskipin inn fyr á
ný ber að slita stjórnmálasam-
bandi við breta þegar i stað. Við
erum I NATO og i gildi er
„varnarsamningur” milli tslands
og bandarikjanna. Telji þessir
aðilar, að þeir hafi engin ráð gegn
nýrri herskipainnrás breta, þrátt
fyrir loforð um „vemd”, þá
hljótum við að loka NATO-her-
stöðinni og endurskoða
áframhaldandi veru i NATO.
Tilkynnum við, að svo verði stað-
ið að málum, þá munu
freigáturnar verða fljótar út
fyrir. Þessum vopnum eigum við
að beita.
Við verðum að efla landehlgis-
gæsluna, taka á leigu eða kaupa
harðskeytt varðskip, sem geti
klippt á togvlra, jafnvel þótt
freigáturnar séu nálægar.
Staða breta veik,
okkar sterk
Aðstaða breta er veik. A fundi
Hafréttarráðstefnunnar, sem nú
erframundan munu bretar halda
þvi fram, að þeir styðji 200 milna
auðlindalögsögu sem megin-
reglu. Það verður ekki auðvelt
fyrir þá, að halda hér uppi flota-
innrás á sama tima i þvi skyni að
kúga af okkur 200 milurnar.
Breskir sjómenn kæra sig ekki
um að halda lengi áfram veiðum
undir herskipavernd, þeir hafa
látið sig hafa það að undanförnu,
fyrst og fremst vegna þess, að
þeim hefur verið sagt að verið
væri að draga islendinga að
samningaborðinu.
Aðstaða okkar á alþjóðavett-
vangi fer batnandi, en staða breta
veikist, sem dæmi má nefna, að
nú nýlega hefur verið samþykkt á,
Bandarikjaþingi, að Bandarikin
taki sér 200 milna auðlindalög-
sögu eftir eitt og hálft ár.
Lokaorðin i ræðu Lúðviks eru
birt á forsíðu Þjóðviljans.
Framsókn einhuga,
sagði Einar
Einar Agústsson, utanrikisráð-
herra talaði næstur. Hann kvaðst
sammála öllu, sem fram hefði
komið i ræðu forsætisráðherrans,
og Framsóknarmenn væru ein-
huga i stuðningi við tilboðið til
breta um áframhaldandi viðræð-
ur. Ekki kæmi til mála, að islend-
ingar féllust á prósentureglu eða
kvótakerfi. Bretar yrðu að
minnka afla sinn meira, en þeir
hefðu enn boðið, svo að hægt væri
að semja. Viðunandi samningar
væru betri en ófriður. Tilboðið um
65.000 tonn gildir ekki lengur, og
það var miðað við heildarafla, en
ekki bara þorsk. Bresku togar-
arnir hafa litið veitt að undan-
förnu, og gæslu verður haldið
uppi. Það er trú min, sagði Einar,
að verði ekki samið, þá muni
bretar veiða hér undir herskipa-
vernd.
Ávinningur við að gera samn-
ing til þriggja mánaða gæti verið
sá að foröast árekstra á miðun-
um, minnka veiðarnar, og svo
skýrast e.t.v. linur á þessum
tlma.
Benedikt Gröndal taldi það
ánægjulegt, að allir flokkar stæðu
Framhald á 14. siðu