Þjóðviljinn - 21.04.1976, Blaðsíða 5

Miftvikudagur 21. aprll 1976 ÞJODVILJINN — SÍÐA
5
Að framleiða tíl
að eyðileggja:
Og segja mætti mörg ótibindi úr hænsnabúunum.
EPLIN
OG JARÐtTURNAR
Það væri misskilningur
að ætla, að ísland væri eitt
landa um að reka landbún-
aöarstefnu, sem öðru
hvoru skapar fáránlegt á-
stand. Það er margra ára
höfuðverkur Efnahags-
bandalagsins, að bændur
eru með ýmsum ráðum
efldir til að framleiða
meira en hægt er að selja
með góðu móti. Eina úr-
ræðið verður þá i ýmsum
tilvikum að eyðileggja þau
matvæli sem ekki reynist
unnt að selja, eftir að þess-
ar „umframbirgðir" hafa
verið keyptar af sameigin-
legum sjóðum bandalags-
ins fyrir eitthvert lág-
marksverð.
Þannig kemur upp vitahringur:
greitt er i stórum stil meft land-
búnaðarafurðum sem siðan verð-
ur, einnig með miklum tilkostnaði
að kaupa aftur, selja út fyrir
bandalagið á niðurgreiddu verði
Uppdópuft standa I.einni röft
eöa þá að matvælum þessum er
hent.
Um þetta er fjallaö i grein i le
Monde, sem hér verður rakin á
eftir, en þar er einkum franskur
landbúnaður hafður i huga, enda
þótt dæmin sem tekin eru eigi við-
ar við.
Allir óánœgðir
Þetta ástand er þannig, segir i
greininni, að allir eru jafnó-
ánægðir. Bændur, vegna þess, að
hvað sem styrkjum og niður-
greiðslum liður, komast þeir i
tekjum ekki til jafns við þær stétt-
ir sem þeir vilja helst bera sig
saman við. Neytendur eru blekkt-
ir — þeir borga hærra og hærra
verð fyrir afurðir, sem fara
versnandi að þvi er gæði varðar
— eins og rakið verður hér á eftir.
Sem skattgreiðendur eru báðir
þessir aðilar einnig mjög gramir
yfir sinu hlutskipti — svo virðist
sem hluti af beinum og óbeinum
sköttum sem allir borga fari til
þess að styðja milliliði i landbún-
aði, en hvorki komi að góöu neyt-
endum né bændum.
Fyrir nú utan þessa heimsku
blasir við okkur sá harmleikur,
að meðan stórfé er eytt til að
eyðileggja eða gera óætan mat
(sem miljörðum hefur þegar ver-
ið eytt til að örva framleiðslu á,
halda uppi verði á, greiöa fyrir
sölu á) þá búa miljónir fullorð-
inna og barna við næringarskort
og örbirgö.
Menn geta mótmælt þessu og
sagt, að þessi lýsing eigi ekki við
alltaf og allsstaðar. Og það er
rétt, að ekki fer þannig fyrir öll-
um matvælum, og að stundum er
ástandið skárra en hér var lýst.
Engu aö siður er auðvelt að rekja
dæmi sem sýna að meinið er al-
varlegt og hefur skotið djúpum
rótum.
Að taka epli af
markaði
Hugsið ykkur 200 metra langan
og 20 metra breiöan haug af
fyrsta flokks eplum, sem daginn
áður voru tind af trjánum.
Skammt frá er meira en km löng
biðröð af vörubilum, sem einnig
eru fullhlaðnir af eplum. Vörubil-
stjórarnir masa sanjan, meðan
þeir biða eftir þvi að röðin komi
að þeim að sturta sinum frami á
hauginn, meðan skattaeftirlits-
maður fer yfir eyðublöð upp á
það, að eigendur farmsins geti
fengið 30—40 sentimur fyrir hvert
kiló, eftir stærð eplanna. Siðan
aka þeir að hrúgunni og sturta og
fara að ná i nýjan farm. Oðru
hvoru koma jarðýtur og kremja
það sem er i þessari einkennilegu
risastóru ávaxtaskál. Þetta heitir
á hagfræðimáli að ,,taka epli af
markaði”. Eftir uppskeruna i
fyrrahaust voru 250 þúsund tonn
af eplum eyðilögð með þessum
hætti og Efnahagsbandalagið
greiddi eplabændum fyrir sem
svarar þrem miljörðum króna.
Astandið er jafnvel enn fárán-
legra að þvi er mjólkurafurðir
varöar. 1 Frakklandi einu hefur
nú hlaðist upp 70 þúsund tonna
ostaklettur, 110 þúsund smálesta
smjörfjall og 364 þúsund tonna
fjallgarður úr mjólkurdufti. 1
Efnahagsbandalaginu öllu vegur
smjörfjallið nú 300 þúsund tonn
(og var þó minnkað ekki alls fyrir
löngu með mjög umdeildri niður-
greiðslusölu til Sovétrikjanna),
og mjólkurduftið sem þar hefur
hlaðist upp i skemmum vegur 1,1
miljón tonna. Samteru ekki nema
3—4 ár siðan landbúnaðarnefnd i
Brússel takmarkaði mjög útflutn-
ing á mjólkurdufti til þriðja
heimsins vegna þess að „korna
þarf i veg fyrir skort”.
Fjögur úrrœði
Ekki tekur betra við þegar
spurt er um úrræði. Framleið-
endur hafa borið fram fjórar
hugsanlegar lausnir. í fyrsta lagi
að „frysta” allar birgðir af
mjólkurdufti, sem þýðir blátt á-
fram, að þeim sé hent. Onnur
lausn er að blanda duftinu i gripa-
fóður, en með þvi móti væru
franskir kálfar og svin sýnu betur
nærðir en miljónir ungbarna, og
um leið mundu þau fitna sýnu
hraðar. Þriöja leiöin er að auka
útflutningsuppbætur, sem þýðir
aö greitt væri með mjólkinni i
annað sinn (fyrst er greitt meö
framleiðslunni) en i báðum tilvik-
um án þess að nokkuð breyttist
sem máli skipti. Fjórða leiðin er
að bæta mjólkurdufti I brauð það
sem bakað er i Frakklandi. Um
þessa siöustu tillögu má geta
þess, að þriðjungi af þvi brauði
sem nú er bakað i Frakklandi er
hent.
Spítalalyktin
Vandinn er ekki aðeins hve erf-
itt hefur reynst að selja allt það
sem framleitt er af landbúnaðar-
afurðum. Gæði afurðanna hafa
stórversnað, eins og fyrr var get-
ið. Til dæmis er tekið kálfakjöt,
en neysla á þvi hefur reyndar
minnkað um fjórðung á sl. ára-
tug. Astæðan er ekki sist sú, aö
kjötið er oft slepjulegt og bragð-
laust og angar af einhverskonar
spitalalykt — enda er kjöt þetta
afurð efnafræðinnar og lyfjafræð-
innar.
Ævi þeirra kálfa sem frakkar
gerast æ tregari til að éta er sem
hér segir: Þeir eru teknir frá
mæðrum sinum átta daga gamlir,
lokaðir inni i dimmum básum,
heftir svo þeir geta ekki hreyft
sig. Það er dælt i þá kven-
hormónum og þeir eru aldir á
eggjahvituauðugu mjólkurdufti.
Við svo óeðlilegar aðstæður eru
dýrin mjög veik fyrir sýkingu, og
þvi er óspart dælt i þau fúkkalyfj-
um og hormónum.
Matvælaiðnaðurinn, sem selur
bændum aðferðir, fóður o.fl. sem-
ur um það að kaupa kálfinn þegar
hann er þriggja mánaða gamall,
120 kg af hreinu, hvitu kjöti.
Læknar hafa fundið skaðlega
mikið af hormónum i 36% af
kálfakjöti og 56% af svinakjöti, en
i raun er mjög erfitt að fylgjast
með þvi hvað menn eru að kaupa.
Annað er, að nú orðið er útilokaö
að ala kálfa upp með gömlum og
góðum hætti. Það eru hinar efna-
fræðilegu aðferðir einar sem
bjóða upp á arðsemi, og þeir
bændur yrðu gjaldþrota sem
reyndu að snúa við.
Mörgum tröllasögum mætti
bæta við um vinframleiðsluna, en
viniðnaðurinn hefur gert léleg-
ustu vinin, sem seld eru sem
borðvin, jafnvel enn hæpnari
heilsu manna með þvi að reyna að
„hressa upp á” þau með efna-
fræði. Vinmálin hafa verið mikið i
fréttum að undanförnu vegna
deilu um innflutningstoll á ódýr-
um vinum frá Italiu, sem italir
hafa talið brjóta gegn réttum lög-
um um samskipti EBE-rikja. En
það er kannski ekki nema von að
frakkar reyni að verja sig: þeir
eiga nú sem stendur sjö ára
birgðir af alkóhóli i landinu.
Svona mætti halda lengi áfram.
Bæta við hryllingssögum um
kjúklingarækt, um ofnotkun til-
búins áburðar, um notkun af-
kastamikilla en lélegra kornteg-
unda o.s.frv.
Vitahringur
En snúum okkur aftur að epla-
málinu, sem áður var rakið.
Menn geta sagt sem svo: af
hverju ekki að gefa eplin fátæk
um? Og það reynist ekki heldur
auðvelt viðureignar.
Það kemur á daginn, að fátækir
i eplahéruðunum fengu þúsund
tonn i sinn hlut. En i Frakklandi
öllu eru 3,7 miljónir manna taldir
fyrir neðan fátæktarmörkin svo-
nefndu. Ef að hver þeirra fengi
fimmtán kg af eplum árlega i sinn
hlut (en það er meðalneysla I
landinu) þá væru þar með farin
aðeins 52.000 tonn af þeim 250
þúsundum sem eyðilögð voru i
fyrra. En er þá ekki hægt að
dreifa eplunum i skóla, sjúkra-
hús, herskála? Það reynist ekki
hægt heldur, segja menn og
spyrja: hvað verður þá um þá
bændur sern venjulega selja epli
þessum stofnunum?
Enn ein uppástunga: hvers
vegna ekki að senda þessi epli til
hungurlanda þriðja heimsins?
Svarið er: það væri sex sinnum
dýrara að pakka þeim og flytja á
vettvang en að láta Efnahags-
bandalagið borga 30—40 sentimur
•fyrir að eplin séu „tekin af mark-
aði”. Ætti kannski að brugga úr
eplunum? Nei, það er alltof mikið
til af öðru alkóhóli. A kannski að
takmarka framleiðsluna með þvi
að höggva niður eplatré i stórum
stil? Já, en hvað eiga eplabændur
að gera við landið, fara þeir ekki
að stunda aðra „offramleiöslu” i
staðinn? Og þannig mætti áfram
rekja raunir landbúnaðarins.
Hneyksli
Greininni i le Monde lýkur á
þessa leið: Skoðun sérfróðra er,
sama um hvaða afurð er að ræða,
jafnan hin sama: Já, ástandið er
hneyksli, eyðilegging matvæla er
svivirða, en það er engin leið fær
út úr þessu. Og meðan þeir sem
ættu að vita hvað um er að ræða
segja að ekkert sé hægt að gera,
höldum við áfram að sveiflast á
milli kreppu og uppþota reiðra
bænda. frá fátækt til hungurs, frá
lyfjum til eiturs, og gefumst upp
fyrir þessum andmælum við heil-
brigðri skynsemi og mannúð —
allt á meðan við höldum áfram að
láta okkur dreyma um það sem
kallaðer „lifsgæði” án þess nokk-
ur láti sér bregða.
lab tók saman)
Laust embætti er
forseti íslands veitir
Prófessorsembætti i lögfræði við lagadeild Háskóla Is-
lands er laust til umsóknar. Gert er ráð fyrir að kennslu-
greinar verði á sviði fjármunaréttar eða réttarfars.
Laun skv. launakerfi starfsmanna rikisins.
Umsóknarfrestur er til 15. mai nk.
Umsækjendur um prófessorsembættið skulu láta fylgja
umsókn sinni rækilega skýrslu um visindastörf þau er þeir
hafa unnið, ritsmiðar og rannsóknir, svo og námsferil sinn
og störf.
Menntamálaráðuneytið
12. april 1976.