Þjóðviljinn - 28.10.1976, Qupperneq 6

6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 28. október 1976
Umrœður um álver
við Eyjafjörð
Stjórnarþingmenn nyðra
á móti verksmiðjunni
Á fundi Sameinaös alþingis i
fyrradag uröu all miklar umræö-
ur um hugsanlega byggingu ál-
vers viö Eyjafjörö. Tilefni um-
ræönanna voru fyrirspurnir frá
Ingvari Gisiasynium máliö.
Fyrirspurnir Ingvars voru á
þessa leiö:
1. Eru uppi ráöagerðir hjá rikis-
stjórninni um ab auka stóriðju-
rekstur erlendra aöila á Islandi?
2. Hefur verið gerö áætlun um að
reisa álver viö Eyjafjörð?
3. Eru hafnar náttúrufræðilegar
rannsóknir i sambandi við slika
áætlun? Ef svo er, hver kostar á-
ætlanirnar?
4. Hverjir eiga sæti i viðræöu-
nefnd um orkufrekan iönaö?
5. 1 hvers umboði starfar nefnd-
in, hvert er verksvið hennar, um-
boðstimi og fjárráö?
Ingvar Gislason kvaðst ekki viö
það kannast, að viö upphaf núver-
andi stjórnarsamstarfs hafi verið
rætt um aö auka erlendan at-
vinnurekstur á Islandi, og innan
Framsóknarflokksins hafi engin
ákvörðun veriö tekin I þá átt.
Þessar fyrirspurnir væru hins
vegar fram bornar vegna frétta
að undanförnu um fyrirhugaða
byggingu álvers viö Eyjafjörö og
umræðna i bæjarstjórn Akureyr-
ar fyrir stuttu um málið, en þar
hafi verið talað um 100 þúsund
tonna verksmiðju i eigu Norsk
Hydro.
'S athugun er
hvernig haga beri
rannsóknum
Gunnar Thoroddsen, iðnaðar-
ráöherra sagði að rikisstjórnin
hefði áhuga fyrir þvi að auka og
efla iðnað i landinu og að nýta I þvi
sambandi innlendar orkulindir.
Ráðherrann sagði að i mai 1969
hafi verið haldinn á Akureyri
sameiginlegur fundur sveitarfé-
laganna við Eyjafjörö og þar hafi
veriðsamþykkt að skora á stjórn-
völd að kanna til hlitar möguleik-
ana á að reisa næstu álverk-
smiðju við Eyjafjörð.
Gunnar sagði, að viðræðunefnd
um orkufrekan iðnað hafi sér-
staklega bent Norsk Hydro á, að
rétt væri að kanna Eyjafjörð,
noröausturland og Austfirði, með
tilliti til hugsanlegrar byggingar
álverksmiðju. Niðurstaðan af
könnunum norðmanna væri sú,
að þeir teldu aðstæöur hagstæð-
astar við Eyjafjörð.
Það kom fram hjá Gunnari að
fyrir ári siðan fól Viöræðunefnd
um orkufrekan iðnaö, með sam-
þykki iðnaðarráðuneytisins
tveimur fulltrúum að gera ásamt
fulltrúum frá Norsk Hydro,
„ýmsar athuganir og afla upplýs-
inga, sem nauðsynlegar eru, áður
en afstaða verði tekin til þess,
hvort hefja skuli samningavið-
ræður”.
Ráðherrann tók fram, að engar
náttúrufræðilegar rannsóknir
væru hafnar, en unnið væri að
gerð tillagna um það hvernig
haga bæri umhverfisrannsókn-
um, bæði félagslegum og nátt-
úrufræðilegum. Gunnar Thorodd-
sen upplýsti, að í viðræðunefnd
um orkufrekan iönað eiga sæti
eftirtaldir menn: Dr. Jóhannes
Nordal, seðlabankastjóri, for-
maður nefndarinnar Ingi R.
Helgason, hæstaréttarlögmaður,
Ingólfur Jónsson, alþingismaður,
Ragnar Ólafsson, hæstaréttarlög-
maður, Sigþór Jóhannesson, ráö-
gjafaverkfræðingur og Stein-
grímur Hermannsson alþingis-
maður. Starfsmaður nefndarinn-
ar er Garðar Ingvarsson, hag-
fræðingur. Samkvæmt erindis-
bréfi frá 28. sept. 1971 skal nefnd-
in vera „til ráðuneytis um
viðræður við erlenda aðila, sem
áhuga hafa á þátttöku i orkufrek-
um ibnaöi ásamt islendingum.
Nefndin annast viöræöur viö slfka
aðila i samráöi við iönaöarráðu-
rteytið”.
Umboðstimi nefndarinnar er
ótilgreindur. Samkvæmt fjár-
lagafrumvarpinu fyrir næsta ár
eru nefndinni ætiaöar 10 miljónir
króna.
Frekari atvinnu-
rekstur útlendinga á
ekki að lcoma til
greina, sagði Ingvar
Ingvar Gislason þakkaði svör
ráðherra. Hann kvaðst vilja láta i
ljós ákveðna andstöðu gegn frek-
ari samvinnu við erlenda aðila á
þessu sviði. Þessi áform þyrfti að
ræða miklu nánar, m.a. innan
stjórnar flokkanna, áður en
nokkrar ákvaröanir yrðu teknar.
Það væri að sinum dómi óæski-
legt að sækjast eftir stóriðju. Hér
þyrfti að gera sér grein fyrir
hvaða iðnaður þaö væri sem okk-
ur hentaði.
Frekari atvinnurekstur útiend-
inga á isiandi á ekki að koma til
greina, sagði Ingvar.Þingmaöur-
inn taldi mjög litinn áhuga hjá
fólki viö Eyjafjörð fyrir þvi að fá
slíka sendingu, en mikil andstaða
væri fyrir hendi nyrðra. Ingvar
sagði, að Viðræðunefnd um orku-
frekan iðnaö mætti hvorki veröa
of umsvifamikil né of innilokuð.
Æskilegt væri, að Alþingi fengi
a.m.k. árlega skýrslu frá nefnd-
inni.
Hamingjuósk til
Eyfirðinga
Jónas Arnason tók næstur til
máls. Hann kvaðst vilja óska Ey-
firðingum til hamingju, og láta i
ljós aðdáun sina á þvi, hvernig
þeir hefðu brugðist við áformun-
um um byggingu álvers við Eyja-
fjörð. Þá kvaðst Jónas vilja
spyrja i tilefni þess, að iðnaðar-
ráðherra hefði i ræðu sinni sagt,
að samningarnir um járnblendi-
verksmiðju i Hvalfirði væru aö
komast á lokastig, —■ hvenær þess
mætti vænta, að nýir samningar
um járnblendiverksmiöjuna yrðu
lagöir fyrir Alþingi?
Jónas rifjaði upp að i gildandi
lögum væri þaö auðhringurinn
Union Carbide, sem reiknað væri
með sem eignaraöila að járn-
blendiverksmiðjunni, og þvi
þyrfti ný lög, ef semja ætti viö
nýjan auðhring.
Jónas Arnason kvaðst vilja
vona ab alþingismenn bæru gæfu
til að fella væntanlegt frumvarp
um byggingu járnblendiverk-
smiðju á Grundartanga I sam-
vinnu við Norsk Hydro. — Aö
minnsta kosti einn alþingismað-
ur, sem á sinum tima studdi
frumvarpiö um samvinnu við
Union Carbide hafi reyndar nú
þegar lýst þvi yfir, að sér hafi
snúist hugur, og svo væri vonandi
um fleiri.
A sinum tima hafi þvi verið
haldið fram, að sjálfsagt væri að
semja við Union Carbide m.a.
vegna þess, að starfsemi hans
væri svo miklu hreinlegri en
starfsemi Elkem Spigerverket,
sem nú væri rætt við. Þingmaður-
inn kvaðst vona, aö þeir sem nú
lofuöu Elkem yröu álika sannspá-
irog hinir, sem áöur lofuðu Union
Carbide.
„Minni /lœtla”
Stefán Jónsson sagði, að þótt
sveitarstjórnarmenn hafi fyrir 7-8
árum rætt um hugsanlega bygg-
ingu álvers við Eyjafjörð, þá sé
það staðreynd, að ekki hafi verið
um þetta mál fjallað við fólkið i
byggðum Eyjafjarðar. Þingmað-
urinn kvaðst hafa rökstuddan
grun um að málið væri i raun
komið lengra á veg en iönaðar-
ráðherra vildi vera láta. Verk-
smiðjur af þessari gerð hafi
reynst stórskaölegar umhverfi I
Noregi, þótt búnar færu full-
komnustu hreinsitækjum, sem
völ er á. Þá sagði Stefán, að á sin-
um tima hafi þvi verið haldiö
fram, að Union Carbide byöi upp
á svo miklu fullkomnari hreinsi-
búnað en um væri að ræöa I
Noregi, en nú virtist þetta
gleymt.
Á sinum tima hafi framkvæmd-
ir til undirbúnings járnblendi-
verksmiðju i Hvalfirði verið hafn-
ar áður en neitt var búið að sam-
þykkja um málið á Alþingi, og
kvaðst Stefán Jónsson vilja vara
við þvi að slikum vinnubrögðum
væri beitt.
Stefán kvaðst ekki hafa átt þess
kost, að sjá skýrsluna frá Norsk
Hydro um valkosti varðandi stað-
setningu nýrrar álverksmiðju, en
hann kvaðst hafa heyrt að þar
væri tekið fram að hætturnar
væru „minni” við Eyjafjörð en
t.d. á Reyðarfirði eða Húsavik!!
Steingrimur Hermannsson
sagði að Viöræöunefnd um orku-
frekan iönað væri ekki umsvifa-
mikil. Allt hennar starf væri i
nánu samráði viö iðnaðarráöu-
neytið. Ekki væri hægt að neita
algerlega uppbyggingu orkufreks
iðnaðar, þá yrði rafmagnið svo
dýrt til annarra nota. Varðandi
álver við Eyjafjörð hafi verið
gerður úlfaldi úr mýflugu
Akveðnum mönnum hafiaðeins
verið falið aö athuga i hverju
rannsóknir þyrftu að vera fólgn-
ar, ef til kæmi, og hvað slikar
rannsóknir myndu kosta. Norsk
Hydro hafi látiö gera þjóðfélags-
lega rannsókn á Norður- og Aust-
urlandi vegna málsins. Sjálfir
ættum við eftir að gera slika
rannsókn.
Stefán Jónsson kvaðst teija, að
það ætti ekki aö vera auðhringur-
inn Norsk Hydro, sem stæöi fyrir
þjóðfélagslegum rannsóknum hér
á landi, og með fullri virðingu
Steingrimur Gunnar
Hermannsson Thoroddsen
Ingvar Stefán
Gislason Jónsson
Stefán Jónas
Valgeirsson Arnason
fyrir Viðræöunefnd um orkufrek-
an iðnað, þá sagðist Stefán telja
heppilegra, að þessi áform kæmu
hið fyrsta til kasta Alþingis áður
en nefndin væri búin að vera
„alltof lengi með puttana i mál-
inu”.
Deilt væri um það, hvort við
ættum aðnýta orkuna til aö fram-
leiða verðmæti úr landsins gæö-
um til hagsbóta fyrir fólkið i land-
inu, eða hvort nota ætti orkuna úr
islenskum orkulindum í þágu er-
lendra auðhringa.
Steingrimur Hermannsson
bauð Stefáni Jónssyni að sjá
skýrsluna frá Norsk Hydro, og
sagði, að allir sem á annað borö
hefðu beðið sig, hefðu átt þess
kost að sjá þessa skýrslu.
Nýtt frumvarp um
járnblendi.
Heimamenn með
neitunarvald
Gunnar Thoroddsen, iðnaðar-
ráðherra, kvaðst vilja taka fram
vegna fyrirspurnar Jónasar Arna-
sonar, að ætlun rikisstjórnarinn-
ar væri að leggja fyrir Alþingi
nýtt frumvarp vegna járnblendi-
verksmiðjunnar í Hvalfirði, þeg-
ar samningum við Elkem væri
lokið, en þeir samningar væru nú
á lokastigi.
Ekkert hafi enn verið ákveðið
um byggingu álvers við Eyja-
fjörð.Máliðséá algeru frumstigi,
aðeins sé verið að fjalla um það,
hvernig haga skuli rannsóknum,
ef til kemur. Fullt samráð verður
haft við heimamenn, sagði Gunn-
ar, og ég mun ekki mæla með
bygginguverksmiðjunnar, nema
samþykki þeirra komi til.
Stefán Valgeirssonsagði aö hér
vatnaði stefnu i þvi hvernig viö
ætluðum að byggja upp okkar at-
vinnulif Ýtarleg könnun verði að
fara fram, áður en nokkuð verði
ákveðið um álver við Eyjafjörð.
Ekkert mæli gegn þvi að rann-
sóknir fari fram, en persónulega
kvaðst þingmaðurinn enga trú á
þvi hafa að til framkvæmda
kæmi. Nú væri þannig ástatt við
Eyjaf jörð, að nær alls staðar væri
skortur á vinnuafli. Við ættum að
færa iðnaðinn til fólksins en ekki
fólkið til iðnaðarins, og með slikt
grundvallarsjónarmið i huga, þá
virtist 100 þús. tonna álverk-
smiðja nokkuð stór i sniðum.
Jóhann Hafstein tók fram að
hann hefði áður flutt tillögu um
það, að Viöræðunefnd um orku-
frekan iönað gæfi Alþingi reglu-
lega skýrslu um störf sin, og þess
væri enn þörf.
ný
þingmál
Jónas vill
fresta rjúpna
veiðunum
Jónas Arnason, alþm. hefur
lagt fram á Alþingi frumvarp til
laga um breytingu á lögum um
fuglaveiðar og fuglafriðun.
Breytingin felur það i sér, að
rjúpnaveiðitimi verði færður aft-
ur um einn mánuö, þannig að i
stað þess að hefjast 15. okt. og
enda 22. des. byrji hann 15. nóv.
og renni út 22. jan.
1 greinargerð með tillögunni
segir:
Það segja menn sem fylgjast
vel með fuglaveiðum að rjúpna-
ungar hafi fæstir náö fullum vexti
þegar á þá hefst skothrið lögum
samkvæmt hinn 15. október ár
hvert. Flm. frv.hefur sannfærst
um að þetta sé svo. Hann heyrir
lika á hverju hausti dæmi þess aö
ungahópar, sem skriða úr eggjum
i nánd við sveitabæi og verða fyr-
ir bragðið hændir að mannfólki,
eru enn ekki flognir til fjalla þeg-
ar veiöitiminn hefst, i birtingu
hinn 15. október kemur maður
með byssu og útrýmir þeim i
einni svipan.
Hér er því lagt til að rjúpna-
skyttum verði uppálagt að hafa
hemil á sér einum mánuði lengur
en hingað til, rjúpnaveiöin hefjist
ekki fyrr en 15. nóvember, en
standi svo til 22. janúar i staðinn
fyrir 22. desember, eins og kveðiö
er á um i núgildandi lögum.
Flm. vill ekki ganga lengra en
þetta — i þetta sinn. Hitt virðist
honum augljóst, að bráðlega
verði taliö óhjákvæmilegt aö al-
friöa rjúpuna. Skotfæri verða æ
fullkomnari — lika möguleikar
manna til að komast á rjúpna-
slóðir.
Spurt um
málefni
Styrktarsjóðs
vangefinna
A Alþingi hefur verið lögð
fram fyrirspurn til félagsmála-
ráöherra frá Helga Seljan um
Styrktarsjóð vangefinna.
Fyrirspurnin er á þessa leiö:
Hver eru áform félags-
málaráðuneytisins um
framtiðarskipan Styrktarsjiðs
vangefinna:
a. varðandi fjáröflun til
sjóösins,
b. yfirstjórn hans með
hugsanlegri aðild lands-
samtakanna Þroskahjálpar,
c. verkefni sem sjóðnum yrðu
falin i tengslum við hugsanlega
eflingu hans?
Óskað skýrslu
frá heilbrigðis-
ráðherra
Magnús Kjartansson og nlu
aörir þingmenn Alþýðubanda-
lagsins hafa lagt fram á Alþingi
beiðni um skýrslu heilbrigðis-
ráöherra um framkvæmd laga
um heilbrigðisþjónustu frá 27.
april 1973.
Þessi beiðni er borin fram
samkvæmt 31. grein þingskapa.
í greinargerð með þessari
beiðni um skýrslu segir svo:
Lög um heilbrigðisþjónustu
frá 27. april 1973 voru mjög
merk heildarlöggjöf um
skipulag þeirra mála um land
allt. Til þess að framkvæma
löggjöfina þarf markviss
vinnubrögö sem taki mið af
margra ára framtíöarþróun.
Þvi segir svo i 35. gr. laganna:
„Ráðherra lætur gera áætlun
um heilbrigðisstofnanir
samkvæmt 16. og 26. gr. Gera
skal áætlun til 10 ára i senn og
endurskoða hana á tveggja ára
fresti. Leita skal umsagnar
landlæknis um áætlunina. Þau
umdæmi, þar sem erfitt er að
halda uppi heilsugæziu, skulu
hafa forgang um byggingu
heilsugæslustöðva.
Framkvæmdaáætlun byggð á
heildaráætlun skal árlega lögð
fyrir Alþingi við gerð fjárlaga,”
Flutningsmönnum þessarar
beiðni er ekki kunnugt um að
núverandi heilbrigðisráðherra
hafi látið vinna neitt að áætlun
þeirri sem þarna er mælt fyrir
um, og framkvæmdaáætlun
hefur ekki verið lögð fyrir
Alþingi. Háskalegar tafir hafa
orðið á byggingu geðdeildar við
Landsspitalann I Reykjavik og
fleiri brýnum verkefnum og
stjórn ráöherra fremur virst
mótast af geðþótta en heildar-
yfirliti. Þvi er óskað skýrslu
ráðherra um þennan málaflokk,
sem ævinlega þarf að vera eitt
helsta verkefni stjórnvalda.