Þjóðviljinn - 12.02.1977, Síða 8

8 — SIÐA — ÞJÖÐVILJINN Laugardagur 12. februar 1977
AF VATNSHALLA
Sagt er að langskólaganga og hyggjuvit
þurfi ekki að fara saman. Þannig verður að
telja fullvíst að óvitrum manni, sem stundar
nám bróðurpartinn af ævinni i viðurkenndum
menntasetrum allt frá lágskólum uppí há-
skóla, geti aldrei áskotnast það, sem honum
var ekki gefið í vöggugjöf, eðlisgreind.
Hins vegar heldur hygginn maður og vitur
áf ram að vera þeim kostum búinn þar til hann
gengur í barndóm, eða maðurinn með Ijáinn
sækir hann, hvort sem hann hefur stundað
skólagöngu eða ekki. Sem dæmi um slíka
menn nægir að benda á Njál bónda að Berg-
þórshvoli og Vilhjálm Hjálmarsson, mennta-
málaráðherra.
Njáll mun aldrei í skóla hafa komið og var
hann þó með viturri mönnum, sá meira segja
framí tímann, var forvitri.
Vilhjálmur er að því leyti líkur Njáli, að
hann hefur mjög þurft að styðjast við eigin
dómgreind á ferli sinum og hefur þannig
þjálfað með sér skarpskyggni, sem öðrum
mönnum skólagengnari virðist stundum vera
fyrirmunað að öðlast.
Eitt af því sem Vilhjálmur mun hafa veitt
athygli strax sem barn er sú tilhneiging vatns
að renna niðurávið, en þannig er landslagi
háttað að Brekku að þar hallar undan fæti eins
og nafnið bendir til. En með því að Vilhjálmi
hefur þótt þessi tilhneiging vatnsins augljós,
er það ekki fyrr en nú á dögunum að hann set-
ur þessa kenningu um tilhneigingu vatns til að
renna niðurimóti, fram á prenti í grein í
Tímanum, sunnudaginn 23. janúar og raunar
til þess knúinn af þeirri furðulegu staðreynd
að það sem hann vissi sem barn og taldi sjálf-
sagt — nefnilega að vatn rynni niðurávið —
virtist eins og lokuð bók f yrir langskólagengn-
um sérfræðingum og spakvitrum húsagerðar-
listamönnum.
Grein þessi er undir yfirskriftinni „Veður,
reynsla og visindi nútímans" stutt og
snaggaraleg, en að sama skapi óvenju fróðleg
og skemmtileg. Lýsir Vilhjálmur í greininni
biturri reynslu sinni af hriplekum einkahýbýl-
um, sem og opinberum byggingum, sem ekki
mega vatni halda. Eitt eiga þessi hús öll sam-
eiginlegt, en það er að vera með flötum þök-
um. Vilhjálmur segir raunar orðrétt:
„í þúsund ár byggðu íslendingar hús með
þökum, sem voru hæst í miðjunni. Jafnlengi
fannst enginn bóndi svo blár á görn að hann
viljandi gerði hey sín f löt að ofan og því síður
með lægð i miðjunni. Jafnvel Bakkabræður,
sem þó reyndu nýjungar í húsagerð breyttu
ekki lögun þaksins svo vitað sé", og síðar:„Nú
kemur þar sögu að landinn f er að nema húsa-
gerðarlist á vísindalegan hátt. Á fáum árum
eignaðist þjóðin dugmikla sérf ræðinga á þessu
sviði: Arkltekta, verkfræðinga, tækna og
byggingarmeistara. ...Eins og nærri má geta
er enginn slorbragur á þeim híbýlum sem
hönnuð eru og byggð af slíkum kunnáttu-
mönnum, enda eru þau allt í senn, fögur og
hagkvæm, hlý og björt. Þó er einn galli á gjöf
Njarðar. Ótrúlega mörg hinna nýrri húsa
halda ekki vatni — mígleka eins og tágarhripið
andskotans, svo sleppt sé öllu rósamáli."
Síðan tilfærir Vilhjálmur f jölmargar bygg-
ingar, sem eru með flötu þaki og leka fyrir
bragðið, en botnar síðan greinina með því að
slá f ram þeirri kenningu sinni, sem hann segir
að alþýða manna viti raunar, að ef að þök eigi
ekki að leka þurfi þau að vera úr vatnsþéttu
efni Og hafa vatnshalla.
Ekki er því að neita að margt er það í grein
Vilhjálms sem fær oss, sem heimskir erum og
illa lesnir, til að hallast að þeirri skoðun að
vatn hafi tilhneigingu til að renna niðurímóti.
Þá kenningu styður meðal annars sú stað-
reynd að þar sem f löt þök eru og vatnið held-
ur kyrru fyrir, hefur það tilhneigingu til að
leka í gegnum þakið og ofan í fötur og bala,
sem stillt er undir lekann. En þessari kenn-
ingu er að talsverðu leyti hnekkt í svargrein
Harðar Bjarnasonar, húsameista ríkisins, í
Tímanum 30. jan.f þar sem hann telur upp
opinberar byggingar, sem hafi lekið en séu
hættaraðlekaog séu þó enn með f lötu þaki, svo
ef til vill hef ur alþýða manna með Vilhjálm í
broddi fylkingar rangt fyrir sér um tilhneig-
ingu vatns til að renna niðurímóti. Það er
tímabært að hinir mikilhæfu arkftektar lands
vors stofni til ráðstefnu um eðli og eiginleika
blávatns og hanni síðan húsþök með hliðsjón
af niðurstöðunum eftir að búið er að afsanna
orð skáldsins„Lækirnir skoppa hjalaog hoppa
hvíld er þeim nóg í sæ eða tjörn." Og þá væri
þessi gamla vísa ekki lengur öf ugmælavísa:
Pollarnir streyma á pallinum heima,
i pottinum dunar sætsúpan spræk.
Tjarnirnar skoppa, hjala og hoppa,
hvíld er þeim nóg í foss eða læk.
Flosi.
„Ofan
gefur snjó
r • r
a snio
Það hefur nú komið í
Ijós, að þótt veðurfarið á
Islandi þyki æði dutlunga-
Vilja efla
menn-
ingarleg
tengsl
íslands og
Danmerkur
A fundi i Dansk-islandsk Fond
var nýlega ákveöiö aö verja veru-
legri fjárhæö til eflingar sam-
starfi landanna á sviöi menning-
armáia og visinda, segir f frétta-
tilkynningu frá félaginu. Samtals
nemur' upphæöin sem til ráö-
stöfunar er 58 þús. dönskum krón-
um og skal einkum verja þeim til
hverskonar rannsóknarstarfa.
fullt og oft á tíðum erfitt
þá má þó líka finna í fari
þess einskonar jafnaðar-
mennsku. I sumar sem leið
var óhemju úrfellasamt á
Suður- og Suð-vesturlandi,
svo að ekki stytti upp né sá
til sólar vikum saman. Á
Norðaustur- og Austur-
landi mátti hinsvegar
heita, að sólin gengi aldrei
undir sumarið út.
Nú hafa umskiptin á hinn bóg-
inn oröiö rækileg. 1 Reykjavik
t.d., hafa ríkt sllkar stillur og
hreinviröi lengst af þaö sem af er
þessum vetri, aö eldra fólk telur
sig ekki áöur hafa lifaö þar aöra
eins dýröardaga hvaö veöurfar
áhrærir. Og snjókorn hefur
naumast sést.
A Noröaustur- og Austurlandi,
sólskinssvæöinu frá I sumar, hef-
ur hinsvegar snjóaö verulega,
eins og veröa vill þegar áttin er
noröaustlæg. Viö hringdum i
nokkra menn i þessum landshiut-
um og höföu þeir þetta um snjóinn
aö segja:
Benedikt Sigurösson Siglufiröi
sagöi telja aö snjór væri þar jafn-
vel meö meira móti og væru þó
siglfiröingar ýmsu vanir I þeim
efnum. Mest snjóaöi i janúar.
Hefur þetta aö sjálfsögöu bitnaö á
samgöngunum og um daginn
fengum viö t.d. 8 daga skammt af
blööunum i einu, sagöi Benedikt.
Mundi einhverjum þykja þaö
bágar póstsamgöngur. Veöur
hefur hinsvegar oft veriö gott og
skíðafæri ágætt.
Björn Þór óiafsson i ólafsfiröi
sagöi þar óvenju mikinn snjó,
jafnvel meiri en þar heföi sést i
mörg ár. Snjóaöi I logni svo
fönnin er jafnfallin, um þaö bil 1
metri á dýpt, og kom mest á 2-3
dögum, i janúar. Dálltið snjóaöi I
des. og haföi þá fönn ekki tekiö
upp er viöbótin kom.
Erlingur Sigurösson, Græna-
vatni kvaö ekki vera mikinn snjó i
Mývatnssveit og vegir væru þar
færir. Mjög mikiö fannfergi væri
affur á móti niöri I dölunum á
Húsavik. Þar hefði stórhriðin,
sem kom á dögunum, náö sér
mun meira á strik. Samgöngu-
erfiöléikar væru miklir og þó aö
mokaö væri þá fylltust göngin
jafnharöan ef eitthvað golaöi.
Sveinn Arnason, Egilsstööum
sagöi nokkuö mikinn snjó á
Héraöi en þó ekki blöskrunar-
legan. Veöur hefur veriö ókyrrt,
sagöi Sveinn og ekki hafst undan
aö ryöja vegina. Á Héraði er
mjólkin flutt I tankbflum til
mjólkurbúsins á Egilsstööum og
þarf þvi aö opna vegi heim á
hvern bæ, viö mikinn tilkostnaö.
Dálitiö hefur á þvi boriö aö mjólk
hafi skemmst vegna tafa á
flutningum. — Hreindýrin eru nú
komin hér ofan undir kauptúniö
og jafnvel farin aö „spásséra”
inn á milli húsanna.
Ólafur Friöriksson á Kópaskeri
sagöi mjög mikinn snjó I Oxar-
firöi, Kelduhverfi og sunnan-
veröri Núpasveit, liklega sá
mesti, sem þar heföi komið siöan
veturinn 1966-1967. Vegir heföu oft
lokast aö undanförnu vegna fann-
fergis.
Már Karlsson á Djúpavogikvaö
ekki mikinn snjó þar um slóöir en
meiri þó inni i Berufiröinum en
úti á Búlandsnesinu. Lónsheiöi
heföi veriö ófær um sinn en nú
væri veriö aö ryöja hana.
mhg