Þjóðviljinn - 27.01.1978, Blaðsíða 5

Föstudagur 27. janúar 1978. ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 5
Stokkhólmi, 4. janúar 1978.
Borgarastjörn FSlldins hefur urr
þessi áramót hjaraö hálft kjör-
timabil sitt, en hér i þessu kon-
ungsriki er hvert kjörtimabil aö-
eins þrjú ár i stað fjögurra i
mörgum öörum löndum.
Það þóttu mikil tiöindi sumariö
1976, þegar i ljós kom eftir at-
kvæöatalningu, aö sósialdemó-
kratar i Sviþjóö uröu aö yfirgefa
ráðherrastólana eftir að hafa
bælt þá i 44 ár. 1 fyrsta sinn á
næstum hálfri öld komust full-
trúar sænskra eignamanna 1
rikisstjórn.
Blóðlausir kratar
1 upphafi kjörtimabilsins við-
höfðu Fálldin og félagar hans i
stjórninni, fulltrúar ihaldsflokk-
anna tveggja, þó nokkuð stór orö
um væntanlegar dáöir sem átti aö
drýgja. Boðskapur þeirra var
nokkuö samhljóöa þeim söng
GUNNAR GUNNARSSON skrifar frá Stokkhólmi
Palme: Stefnan? Ja, viö skulum lifa saman I bróðerni.. Eva (samstarfsflokkar Fálidins) býöur Adam (Fálldin forsætisráö-
herra) aö bragöa á epli kjarnorkuiðnaöarins.
Blóðlausir kratar
sem barst frá Geir okkar og Ólafi
þegar hægristjórnin heima tók
við af vinstristjórninni heitinni.
Það átti nefnilega aö ráöast gegn
veröbólgunni og efla atvinnulifið.
Hér i Sviþjóð hefur verðbólga
fariö vaxandi siöan borgara-
stjórnin tók við, hún hefur
skroppiö upp I ein 13% sem þykir
gifurlega hátt hér i landi og ekki
taldar líkur á aö hún skriöi neitt
saman að ráöi á næstunni.
Atvinnulifiö hefur tekið þó-
nokkrum breytingum frá þvl
borgararnir tóku viö. 1 upphafi
kjörtimabils ætlaði rikisstjórnin
að útvega þjóðinni 400.000 ný störf
eins og það var oröað. Nú, einu og
hálfu ári siðar, blasir við atvinnu-
leysi i mörgum byggðarlögum,
atvinnuleysi, sem hefur ekki ver-
iö jafnmikið i þessu landi i hálfa
öld.
Kjarnorkuklemma
Eftir kosningarnar ’76 báru
kratarnir harm sinn illa og sögöu
aö orkumálaáróöur Thorbjörns
Falldins hefði fellt þá. Þaö er
sennilega rétt til getið, og nýlegar
skoðanakannanir skjóta stoöum
undir þá röksemd krata. Sá orku-
málaáróður gekk reyndar út á
það, að Sviar skyldu I framtiðinni
leita sér raforku meö einhverju
öðru móti en þvi aö byggja kjarn-
orkuver.
Kjarnorkuver hafa eigi aö siöur
skriöið fram. Þaö kom nefnilega i
ljós (eftir kosningar), að ekki var
unnt að standa viö gefin kosn-
ingaloforö varðandi kjarnorkuna,
frekar en annað. 1 eitt og hálft ár
hafa Sviar beðiö eftir þvi aö heyra
forsætisráöherra sinn lýsa þvi yf-
ir aö snúið yrði frá áætiununum
um áframhaldandi byggingar
kjarnorkuveranna á Forsmark og
BarsebSck. Nú þegar eru starf-
rækt kjarnorkuver á þessum
tveimur stöðum og kjósendur
borgaraflokkanna bjuggust viö,
aö eftir kosningarnar yrði hætt
við stækkun þessara kjarnorku-
vera.
Rétt fyrir jól lýstu svo formenn
tveggja stjórnarflokka af þremur
þvi yfir, að byggingu kjarnorku-
veranna yrði haldið áfram. Boh-
man efnahagsmálaráöherra
(ihald) sagði já, Ahlman atvinnu-
málaráðherra (frjálslyndur)
sagði já, en ekkert heyröist frá
Falldin. Hann haföi þó áöur látið
það berast frá sér, að hann teldi
hugsanlegt aö rikisstjórnin legði
málið i hendur kjósenda með þvi
að efna til kosninga, eða þá að
'efnt yrði til þjóðaratkvæöa-
greiðslu. Loks siaðist það út úr
Kanslihúsinu um daginn, að
FSlldin gæti ekki tekið ákvörðun I
kjarnorkumálinu, hann væri
beggja blands, segði já i dag og
nei á morgun eins og góöum
framsóknarbónda sæmir, en
sennilega væri hann þó nær þvi að
segja já heldur en nei. Það þarf
ekki að taka það fram, að Faildin
tilheyrir Miðflokknum, en sá
flokkur er nokkurn veginn sam-
stofna Framsóknarflokknum á
Islandi.
Nú verða menn vist að taka
margt með i reikninginn. Hér i
landi tiðkast ekki endalausar
blaðafrásagnir af þvi sem sagt er
eða gert i þinginu. Deilur þar eða
umræður fara þvi lengstum fram
hjá flestum. Og kratar ráða ekki
yfir nema litlum hluta blaða-
kostsins. Þeir gefa út Aftonblad-
et, sem, eins og þeir segja sjálfir,
er hvergi nærri fullnægjandi til að
um mælt nýlega, að nú verði krat-
ar að hefja útgáfu stórs árdegis-
• blaðs til þess aö efla aðstöðu sina
á fjölmiðlamarkaðnum.
Annað er það, sem hugsanlega
deyfir eitthvað gagnrýniraddir
kratanna hér, að flokkur þeirra
virðist vera klofinn i afstöðu til
borgaranna. Menn skiptast i
hauka og dúfur, flokksforinginn
Palme hefur verið gagnrýndur
A hvaða leiö ert þú, herra Svenson?
Daufleg andstaða
Ýmsir bjuggust við þvi, að
kratar með Oiof Palme i fylk-
ingarbrjósti myndu hefja stór-
sókn á hendur borgarastjórninni
fljótlega eftir kosningar, hefja
strax nýja kosningabaráttu og
gefa rikisstjórn Fhlldins eins lit-
inn frið og eins sterkt aðhald og
frekast væri unnt. Sósialdemó-
kratar hér eru feikilega valda-
miklir i þjóöfélaginu, þeir ráða
verkalýðshreyfingunni, og sam-
göngur milli LO (sænska ASl) og
kratanna eru eins góðar og hægt
er að hugsa(sér. LO berst t.d. opið
og einarðlega fyrir nýrri krata-
stjórn.
En þrátt fyrir hina sterku að-
stöðu kratanna, virðist manni
sem þeir láti borgarana að mestu
i friði. Vitanlega gagnrýna þeir
ráðstafanir borgaranna I þinginu
og i flokksmálgagninu, en þess
utan heyrir hin almenni kjósandi
litið til þeirra. Og Olof Palme hef-
ur sig miklu minna i frammi
heldur en margir bjuggust við.
flytja fólki góöar upplýsingar um
gang þjóðmála. Aftonbladet er
reyndar útbreitt, en það er sið-
degisblað, sinnir pólitikinni lin-
lega og fólk kaupir blaðið helst til
þess að forvitnast um dagskrá
sjónvarpsins, myndir kvik-
myndahúsanna eða lesa hviskur
um frægt fólk.
Stóru morgunblöðin eru gefin út
af einkaaðilum, og eitt þeirra þaö
stærsta, Dagens Nyheter, tekur
t.d. Aftonblaðinu langt fram hvað
snertir frásagnir af þingumræöu,
pólitiskum viðburðum innanlands
og utan, og þar að auki er þvi
blaði (þótt ihaldsættin Bonniers
gefi það út) stýrt af vinstri mönn-
um. Þaö tiðkast nefnilega i Svi-
þjóð eins og viðast annars staðar,
að blaðamenn ráöi sinum skrifum
sjálfir, en séu ekki beinlinis leigu-
pennar útgefenda, eins og þekkist
á tslandi.
Olof Palme hefur reyndar
kvartað yfir þvi, að honum finnist
pressan sem heild bera hlut krat-
anna mjög fyrir borð I sinum
skrifum, og hann hefur látið svo
harðlega fyrir of lina afstöðu, og
stundum hefur verið piskrað um
það, að alis ekki væri vist að
Palme yrði forsætisráðherra,
tækju kratar við stjórnartaumum
á morgun.
Ljósið sem hvarf
Sósialistar i mörgum löndum
hafa mörg undangengin ár litið
sænska krata forvitnisaugum.
Meðan þeir voru enn i rikisstjórn,
voru þeir mörgum öðrum vinstri-
flokkum fyrirmynd, beittu sér
fyriróvenjulega róttækri pólitik á
alþjóðavettvangi, fordæmdu út-
rýmingarstyrjöld Bandarikjanna
i Vietnam einarðlega, svo eitt
dæmi sé nefnt, og stóðu fyrstir
þjóða við markmið Sameinuðu
þjóðanna, að verja 1% þjóðar-
tekna I aðstoð viö þróunarlöndin.
Osjaldan bentu menn islenskum
Nató- og ihaldssleikjukrötum á
fordæmi sænskra krata. Það er
lika ljóst, að sú borgaralega
„frjálslyndisstefna”, sem islensk-
ir kratar hafa tekið, mun seint fá
hljómgrunn meðal sænskra
sósialdemókrata.
Allra siðustu árin er hinsvegar
eins og eitthvað hafi dofnað yfir
þeirri „róttækni” sem sænski
flokkurinn varð þekktur fyrir.
Hér i Sviþjóð benda menn á að
flokkurinn lyftir ekki fingri til að
gagnrýna þá sósialdemókrata-
flokka sem hann helst telur sina
bræðraflokka. Ekki heyrist hósti
eða stuna frá sænskum, þótt
þýskir kratar gangi á undan i
heimalandi sinu við að efla
hernaðaranda lögreglunnar i þvi
riki, standa fyrir ofsóknarherferö
á hendur minnihlutahópum og
ieyfi lögreglunni i þvi riki að
stunda fáheyrðar ofsóknir á
hendur fólki sem þekkt er fyrir
róttækarskoðanir. Og ekki heyrð-
ist heldur múkk frá sænskum,
þegar kratar i Portúgal, undir
forystu Mario Soares, tóku
jarðirnar aftur af smábændum,
þær sömu jarðir og landeigendur
höföu nokkrum árum áöur orðið
að láta af hendi til verkalýðs
sveitanna. Og nú taka menn betur
eftir þvi en áður, að þótt kratarnir
hér hafi stundum verið uppi með
stóran kjaft á alþjóðavettvangi,
þá er nánast enginn munur á ut-
anrikisstefnu Falldin-stjórnar-
innarog gömlu stjórnarinnar. Og
menn spyrja lika: Bendir nokkuð
til þess i alvöru, að kratarnir
hefðu á nokkurn hátt stýrt land-
inu ööruvisi heldur en borgararn-
irhafa leitast við, hefðu þeir setið
áfram i rikisstjórn?
Kirkjuhöfðinginn
Fvrir siðustu jól kom i bóka-
búðir hér litil bók sem skartaði
með stórri mynd af Olof Palme á
kápunni. Þessi bók var samansett
af viðtölum við Palme.og var eitt
þeirra lengst og veigamest. Þar
ræddi blaðamaður af vinstra
væng krataflokksins vib flokks-
foringja sinn. Viðtal þetta var
tekið nokkrum dögum eftir að
kosningaúrslitin ’76 lágu fyrir, en
þótt það væri svo gamalt, þótti
það nokkuð haldgott sem útlistun
á stefnu Palme i sænskri pólitik.
Það veröur ekki sagt að þessi
bók hafi ýft pólitiskan sjó hér. Og
þeir sem Noru sæmilega vel að sér
i saumum sænskrar pólitikur áð-
ur, græddu ekki neitt. Og þó
hugsanlega það, að fá með bók-
inni staðfestingu á þeim grun sin-
um, að langt er siðan kratar hér
hafa verið eins blóðlausir og
núna. Kannski er hægt að endur-
spegla innihald þessa viðtals-
kvers með einni setningu. Blaða-
maðurinn spurði Palme hver væri
eiginlega stefna hans i sænskum
stjórnmálum, hvaö hann vildi sjá
i Sviþjóð framtiðarinnar: Ég tel
að við getum og eigum aö lifa i
þessu landi i bróðerni og sam-
stöðu, sagði Palme; og hefði vist
enginn kirkjuhöfðingi getað orðað
þetta betur.
idj i

.