Þjóðviljinn - 27.01.1978, Blaðsíða 4

4 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 27. janúar 1978.
Málgagn sósíalisma,
verkalýðshreyfingar
og þjóðfrelsis
ÍJtgefandi: Otgáfufélag Þjóöviljans.
Framkvæmdastjóri: Eiöur Bergmann
Kitstjórar: Kjartan ólafsson
Svavar Gestsson
Fréttastjóri: Einar Karl Haraldsson.
Umsjón með sunnudagsblaöi:
Árni Bergmann.
Auglýsingastjóri: Gunnar Steinn
Pálsson
Ritstjórn, afgreiösla, auglýsingar:
Slöumúla 6, Simi 81333
Prentun: Blaöaprent hf.
Að hirða
gróðann en
þjóðnýta tapið
Þegar vinstristjórnin kom til valda
blasti viða við stórfelldur vandi i atvinnu-
lifinu. Togara- og fiskiskipaflotinn hafði
drabbast niður og frystihúsin höfðu dreg-
ist aftur úr. Ennfremur stóðu iðnfyrirtæki
afar illa, hvarvetna kom i ljós að svo-
nefndir eigendur fyrirtækjanna réðu ekki
við að halda þeim á eðlilegum rekstrar-
grundvelli og rikisfyrirtækin höfðu verið
svelt um árabil vegna ofstækis Sjálfstæð-
isflokksins og Alþýðuflokksins i trú þeirra
á almætti einkaframtaksins. Vinstri
stjórnin sneri sér þegar að þvi að efla at-
vinnulifið að tækjum og búnaði og sú við-
leitni skilaði þegar i stað verulegum ár-
angri i mikilli atvinnu i landinu. Það voru
ráðherrar Alþýðubandalagsins sem i
þessum efnum höfðu afgerandi forystu.
Meðal þeirra fyrirtækja sem voru þá
hvað verst á vegi stödd er vinstri stjórnin
tók við 1971 voru rikisfyrirtækið Land-
smiðjan og einkafyrirtækið Slippstöðin.
Viðreisnarstjórnin og iðnaðarráðherra
hennar gerðu allt sem hægt var til þess að
koma Landsmiðjunni fyrir kattarnef sem
rikisfyrirtæki. Það tókst sem betur fer
ekki. Iðnaðarráðherra vinstristjórnarinn-
ar gerði skipulegar ráðstafanir til þess að
bæta aðstöðu Landsmiðjunnar. Árangur-
inn af þeirri stefnu sem fylgt var i vinstri-
stjórninni kemur best fram i tölum sem
birst hafa að undanförnu um rekstur
Landsmiðjunnar: 1975 greiddi Landsmiðj-
an 4.9 milj. kr. i opinber gjöld en skilaði
13.0 milj.kr. hagnaði. 1976 skilaði smiðjan
16.3 milj. kr. hagnaði og greiddi 7.4 milj.
kr. i opinber gjöld. Á þessum tveimur ár-
um greiðir Landsmiðjan þvi til opinberra
aðila i formi skatta og hagnaðar 41 miljón
króna.
Þegar vinstristjórnin kom til valda var
rekstur Slippstöðvarinnar á Akureyri i
verulegum ólestri. Taprekstur stöðvar-
innar nam 60—70 milj. kr. fyrir fimm ára
timabil, sem lauk með árinu 1971. Þessi
halli nemur þvi hundruðum miljóna króna
á núgildandi verðlagi. Iðnaðarráðherra
skipaði nefnd til þess að kanna rekstur
fyrirtækisins og möguleika áúrbótum.Nið-
urstaða nefndarinnar varð sú að leggja til
að rikið og Akureyrarbær legðu fram
hlutafé i fyrirtækinu. Svo var gert. Siðan
hefur þetta fyrirtæki eflst með hverju ár-
inu og á árinu 1976 skilaði það tugmiljóna-
króna hagnaði.
Reynslan frá þessum fyrirtækjum báð-
um sýnir að stefna iðnaðarráðherra
Alþýðubandalagsins i þessum efnum var
rétt — stefna iðnaðarráðherra viðreisnar-
stjómarinnar, oftrú hennar á einkafram-
takið var röng, sú stefna hæfir á engan
hátt islenskum aðstæðum. Þrátt fyrir þær
staðreyndir sem lesa má þannig af
reynslu þessara tveggja fyrirtækja og
margra fleiri hefur Sjálfstæðisflokkurinn
ákveðið að ganga á milli bols og höfuðs á
fyrirtækjum rikisins. Fjármálaráðherra
skipaði nefnd til þess að kanna hvaða
fyrirtæki mætti leggja niður og hefur
nefndin þegar sent frá sér álitsgerð. Þar
er lagt til að selja Landssmiðjuna einka-
aðilum, þar er lagt til að selja verksmiðj-
una Siglósild. í athugun eru Slippstöðin,
Ferðaskrifstofa rikisins og Bifreiðaeftir-
litið o.fl. Enn hefur ekki komið fram til-
laga frá nefndinni um að leggja skólana
niður sem rikisfyrirtæki,enn fá spitalarnir
að vera i friði. Enda er ekki gróðanum
fyrir að fara þar. Þvi það er gróðinn einn
sem einkaaðilarnir sækjast nú eftir eins
og dagblaðið Visir minnti á fyrir skömmu:
„Hagnaður fyrirtækisins sýnir að það
getur starfað á hinum frjálsa markaði og
er þvi i raun veigamikil röksemd fyrir þvi
að selja fyrirtækið.” Hér segir Visir svart
á hvitu hvað það er sem i rauninni vakir
fyrir fjármálaráðherra Sjálfstæðisflokks-
ins þe. að tryggja hrægömmum auðstétt-
arinnar gróðann af félagslega reknum
fyrirtækjum.
Sem fyrr segir setti iðnaðarráðherra
vinstristjórnarinnar á laggirnar nefnd um
Slippstöðina á Akureyri, nefndin skilaði
áliti og sá ekki annað til bjargar en að
bærinn og rikið leggðu fram fjármagn.
Einn nefndarmanna var Árni Vilhjálms-
son prófessor. Sami Árni Vilhjálmsson
leggur nú til að rikið afhendi einkaaðilum
rikisfyrirtæki sem skila hagnaði þar á
meðal Slippstöðina. Þessi afstaða kann að
þykja tvöfeldni, jafnvel fjarstæða. Svo er
þó ekki: Prófessorinn er trúr þeirri stefnu
Sjálfstæðisflokksins að einkaaðilar eigi að
hirða gróðann, en rikið að þjóðnýta tapið.
—s
Guðmundur
óheppinn
1 þingræöu um frumvarp aö
nýjum Utvarpslögum, sem
miðar að þvi að svipta KikisUt-
varpið einkarétti á Utvarps- og
sjónvarpsrekstri, i nóv. sl.
vitnaði flutningsmaður, Guð-
mundur H. Garðarsson i hug-
myndir um frjálsari Utvarps-
rekstur i Sviþjóð. Eins og stund-
um áður var Guðmundur sér-
lega óheppinn i þessu tilfelli. I
Sviþjóð hefur enginn ábyrgur
aðili, ekki einu sinni Hægri
flokkurinn, lagt til að einka-
réttur Sveriges Radió til Ut-
varps- og sjónvarpsendinga
verði afnuminn.
Höfuðdeilan þar i landi snýst
um þessar mundir aðallega um
það, hversu sjálfstæðar hinar
ýmsu deildir Utvarpsins eiga að
vera. Útvarps- og sjónvarps-
rekstur i Sviþjóð hefur verið
endurskoðaður af fjölmörgum
opinberum nefndum á siðustu
áratugum og stöðugar deilur
eru um skipulagsform þessara
mikilvægu fjölmiðla.
Athyglisverí i þvi samvandi
er samróma álit félags Utvarps-
og sjónvarpsstarfsmanna, Ut-
varpsstjórans, Otto Norden-
skiölds og yfirmanna helstu
deilda aö nUverandi skipulag
hafi reynst harla gott og meiru
máli skipti að fjárveitingar til
dagskrárgeröar séu auknar,
heldur en að verið sé að eyða
tima og fjármunum i fánýtar
skipulagsbreytingar.
Samtök launa-
fólks og ríkið
Sveriges Radio er nU hluta-
félag — og þvi að forminu til
ekki rikisfyrirtæki. Eigendur
þess eru helstu samtök launa-
fólks og samvinnuhreyfingin i
Sviþjóð (LO, TCO, KF og RLF) ,
en þau eiga samtals 60% hluta-
fjárins, atvinnurekendasam-
bandið sem á 20% og blaðaút-
gefendur eiga 20%. Oll þessi
samtök eiga fulltrUa i stjórn
Sveriges Radio, sem er skipuð
21 manni. Samt skipar sænska
rikisstjórnin á hverjum tima
helming stjórnarmanna auk
oddamanns. Ljóst er þvi aö
rikisstjórnin hefur sterk tök á
æðstu stjórn Utvarpsins. HUn -
getur ráðið útvarpsstjóranum -
sem einnig er aðalfram-
kvæmdastjóri fyrirtækisins og
ábyrgur fyrir öllum deildum
þess, hljóðvarpi, sjónvarpi 1. og
2., landshlutaUtvarpi og
kennsluútvarpi. Hver þessara
deilda hefur svo sinn deildar-
stjóra.
Hugmyndir
stjórnarinnar
NU hefur sænski mennta-
málaráðherrann Jan-Erik Wik-
ström lagt fram hugmyndir
rikisstjórnarinnar um skipu-
lagsbreytingar á Sver-
iges Radio. Þær eru i
stuttu máli á þá leið að i stað
eins hlutafélags eigi að
koma fjögur sjálfstæð félög um
hverja grein útvarpsreksturs-
ins, en um fjármagns- og
sendingartimadreifingu til
þeirra eigi svokallað „regn-
hlifarfélag” að sjá.
Engar tillögur eru um það, að
breyta eignarhlutföllum i
þessum fimm félögum, né
heldur að sleppa taki þingmeiri-
hlutans hverju sinni á útvarps-
rekstrinum. Menntamála-
ráðherrann segir að með til-
lögum rikisstjórnarinnar sé
stefnt að aukinni fjölbreytni,
Nn ar Sveriges Radio ett aktiebolag med en verkstal-
lande direktör och en styrelse. I framtiden vill regerin-
gen att Sveriges Radio skall vara fyra sjalvstandiga
bolag under ett paraplybolag som fördelar tid och re-
surser. TV 1 med 144 milj kr i budget och TV 2 med 147
milj kr slás ihop tili TV. Sannolikt med en chef. Ljud-
radion med 147 milj kr i budget blir en egen enhet, lo-
kalradion med 125 milj kr en enhet och den nybildade
utbildningsradiort med 75 milj kr iiskade den fjarde.
Gamla Syeríges 368o.348anst. 441 anstallda 400 anstallda 325 anstállda.
Radio a Nva Sveriges Radio
Þannig lýsir Dagens Nyheter hugmyndum rlkisstjórnarinnar aö
skipulagsbreytingu á sænska útvarpinu. Fremsta súlan er gamla
útvarpiö eins og þaö er I dag, slöan koma súlur sem sýna sjálf-
stæöisfélögin fjögur og fjölda starfsmanna, og regnhlífin yfir.
valddreifingu, meiri dagskrár-
gæðum og óskertu sjálfræði út-
varps- og sjónvarpsmanna.
Kunnugt er að samstarfs-
ráðherrar hans í hægri
flokknum vildu ganga lengra og
sleppa „regnhlifinni”.
llla tekið
Þessum tillögum hefur
vægastsagt verið tekið illa. Hér
er aðeins tæpt á þeim I mjög
grófum dráttum, en ljóst er að
þær eru i andstöðu viö yfirmenn
og starfsmenn sjónvarps- og
hljóðvarps.
Oddviti stjórnarandstöðunnar
i Sviþjóð, Olof Palme, hefur
lagst gegn tillögum rikis-
stjórnarinnar og sagt að ef þær
verði knUöar i gegn kunni
sósialdemókratar að neyðast til
þessaðbreyta skipulagi sænska
útvarpsins strax og þeir komast
áný til valda. Hann bendir á að
stjórnmálaflokkunum i Svíþjóð
hafihingaö til'tekist aðkomastaö
samkomulagi á breiðum grund-
velli varðandi útvarps- og sjón-
varpsmálin, og ástæðulaust sé
að efna til vanhugsaðra skipu-
lagsbreytinga, sem leiða til
hækkaðra afnotagjalda, án
tryggingar fyrir betri dag-
skrám. Hann vill halda núver-
andi formi i höfuðdráttum og
verja fjármunum i dagskrár-
gerðina sjálfa.
Afnám
einkarekstursins
ekki á dagskrá
Meginatriðið i þeim
umræöum sem eiga sér stað i
Sviþjóð um þessi málefni er það
aö þar er alls ekki verið að ræða
um afnám einkareksturs. Það
er hinsvegarþað eina sem Sjálf-
stæðisflokkurinn hefur á lands-
fundi sinum lagt til málanna hér
á landi. Það er orðinn einskonar
trúarsetning þar á bæ. A meðan
hafa núverandi stjórnvöld með
frumkvæðislausu útvarpsráði
stuðlað að dagskrárhnignun i
rikisútvarpinu og ekki sinnt á
neinn hátt kröfum um lands-
hlutasendingar, næturútvarp,
mUsikútvarp, kennsludagskrá,
stereó-sendingum o.s.frv. Það
virðist alveg hafa farið framhjá
Sjálfstæðisflokknum að hægt er
að auka fjölbreytni og sjálfstæði
i Utvarps- og sjónvarpsrekstri á
annan hátt en meö afnámi
einkaréttarins, hvort sem valin
er hin sænska leið eða önnur.
—ekh
I
■
I
■
I
■
I
■
i
i
■
i
■
i
■
i
■
i
■
i
i
i
■
i
■
i
■
i
■
i
i
■
i
■
i