Þjóðviljinn - 28.01.1978, Qupperneq 8

8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN I.augardagur 28. janúar 1978.
Umsjón:
Dagný Kristjánsdóttir
Elisabet Gunnarsdóttir
Helga ólafsdóttir
Helga Sigurjónsdóttir
CÍIÍ3 AAalctaincHAttir
Úr bókinni Samastaöur í tilverunni eftir Málfríði Einarsdóttur
„Þad var illa faríð med
konumar í mínu ungdæmi”
Fyrir jólin kom út bók sem heit-
ir Samastaður i tilverunni eftir
Málfriði Einarsdóttur. Bókin er
ævisaga höfundar eða endur-
minningar.ogiermeginhluti bókar
innar skrifaður fyrir 15-20 árum.
Bók þessi er allsérstæð og ólik
þeim ævisögum sem viö eigum að
venjast. Frásögnin er mjög
skemmtileg, irónisk og raunsæ i
bland. Málfriður er orðin 78 ára
oger þetta fyrsta bókin sem kem-
ur út eftir hana. Hún er þó ekki
óvön skriftum, hefur bæði fengist
við ljóðagerð og þyöingar. M.a.
þýddi hún oft framhaldssögur
fyrir Þjóðviljann meðan þær voru
i blaðinu. Viða i bókinni vikur
Málfriður sérstaklega að kjörum
alþýðukvenna, og bendir réttilega
á að þau hafi veriö enn verri en
flestra karla i sömu stétt. Við
birtum hérna smáþætti úr bók-
inni, þar sem einkum er fjallað
um konur, en i næsta blaði er
væntanlegt viðtal við Málfriði.
Fyrirsögn og flestar millifyrir-
sagnir eru blaðsins.
Ógleðilegir brúðkaups-
dagar
Langamma min giftist nauðug.
Tvennt var það sem henni brá
verst viö um ævidagana: þegar
hún sá auga sitt, sem hún hafði
óvartstungið úr sérmeðskærum,
koma ofan i kjöltu sina og þegar
Jón langafi minn bað hennar.
Hann var fæddur 1786 (eða 1784),
en hún 1810, og var hann á
fimmtugsaldri, þegar þau gift-
ust, en hún liðlega tvitug. Ellefu
áttu þau börnin, og lifðu átta. Ot
af þeim er kominn mikill ættbálk-
ur, bæði hér og i Kanada, og lifa
kynni milli ættfólksins ennþá.
ömmur mina giftust báðar
nauðugar, Guðriður sárnauöug,
Þuriður nauðug, og ekki hló
brúökaupsdagurinn við henni.
Allan daginn bað hún fyrir sér
með þessari visu:
Mildi og góði meistarinn,
miskunn slika ég þreyi,
hugarmóðinn heftu minn
helst á þessum degi.
Hver „meistarinn” var, veit ég
ekki, kann vera að það hafi verið
einhver sem hún þekkti og trúði á
(af annars heims persónum), en
ég vissi að hún trúði ekki á neinn
lúterskan guö (Þakka skyldi
henni!).
Þá mun ég hafa spurt hvort hún
hefði séð eftir þessu alla ævi.
„Nei, ég hef alltaf álitið þetta
hafa verið hamingju mina. Og
eftir að ég fór að eiga börnin, varð
ég þvi fegin að flest voru þau
drengir, þvi ég hélt að þeim væri
óhættara um að geta bjargað
sér.” — Ekki held ég að ég muni
orð hennar óbreytt.
Ótilhlýðilega margar
barneignir
Aldrei lít ég svo i nokkra bók
sem segir frá æviferli islenskra
manna og kvenna, að mér blöskri
ekki þeirra barneignir, svo ógn
margar sem þær voru, og gagns-
litlar að auki, því flest börn dóu,
stundum öll börn hjóna og stóðu
barnlaus eftir, mjög sorgandi.
Stundum kom barnaveiki á bæ og
lifði ekkert barn eftir, stundum
mislingar og hjuggu stórt skarö,
stundum bólusótt og gerði þá ör-
kumla sem lifðu, stundum svarti
dauði og lifði enginn af i heilum
sveitum.
Flestir sem tóröu ankrömuðust
og urðu bognir og skakkir, þvi
enginn þekkti þá hinn lifgefandi
mátt sólargeislanna, en stúlkur
áttu að vera hvitar sem snjór i
andliti, þvi hvitara, þvi betra.
Börn þeirra vildu verða skökk.
Þessi sin mörgu börn áttu kon-
urnarað sjálfsögðu að langmestu
leyti með mönnum sinum, en
stundum með vinnumönnum sin-
um, nokkuð oft með flakkandi
prestum. Ekki þorðu þær að
koma heim til prestanna, þvi þar
var maddömunni að mæta og lik-
lega hundum hennar lika auk
sveitaslúðursins. Oft bar það til
og liklega oftar en sögur fara af,
að stúlka lét heillast af álfa-
sveini, lét hann gera sér barn og
tregaði siöan ævilangt þeirra
skilnað, minntist ætið vindrykks-
ins góða sem hann gaf henni,
leiddist allt annaö vin.
Umkomuleysi kvenfólks
á íslandi
1 þúsund ár höfum við islensk-
ar konur norpað hér i þessu hvum-
leiða landi án þess aö eiga okkur
nokkurn skóla að ganga i og fátt
við að una nema helst karlmenn
svo dáskemmtilegir sem þeir
voru flestir, stigvélafullir, með
riðu,útútniraf brennivini, svartir
fyrir neðan nef af tóbaki, hafandi
ekki gaman af neinu nema að
renna færi fyrir saklausa fiska
sem synda i vötnum með friðari
þokka en sjálf Galena, þegar hún
stælir deyjandi álft.
Svo sem við áttum enga skóla,
áttum við ekki heldur bækur
nema fáeinar þegar best lét, og
þær allar samdar af karlmönn-
um, sem stærðu sig af hetjuskap
sinum, einkum i þvi fólgnum að
bora grélum i lifandi hold, helst
annarra manna, það var þeirra
æðsta unað.
Konur sem haföar voru til skit-
verka á sveitaheimilum hétu
griðkonur, en griðkona er sú sem
fær að halda lifi þegar vikingar
fararánshendi um ókunn saklaus
lönd, brenna og bræla það sem
þeir ná ekki að hafa með sér, reka
konur undan sér eöa teyma á hár-
inu, gera þær sér aö frillum. Slikt
var atferli feðranna frægu og
frjálsræðishetjanna góöu þegar
þeir komu i lönd þar sem þeir
ætluðu sér að græða peninga en
ekki að hafa búsetu. Og er engin
Malfriöur Einarsdóttir.
furða þótt ,,vér, konur með
vikingablóð iæðum” séum stoltar
af sliku ætterni. Það er ég.
Meðan aldir liðu fram varð litil
breyting nema börn voru ekki
hend á spjótsoddum, konur ekki
strádrepnar (nema þær sem
morðingjarnir vildu að lifðu),
nema Stóridómur var settur og
setjandi hans hafður höggvinn i
grjót inni i Bessastaöakirkju, en
er nú farinn þaðan, ekki hefur
hann fariö sjálfur. Engin ung
stúlka mátti eiga sinn unnusta,
sist ef þeim hafði auönast barn
Varúd
Ung kona hér i bænum, Rósa
Ingólfsdóttír, hefursagt það opin-
berlega að hún væri til með að
ÉTA rauðsokka hvar sem hún
næði í þá — eða með hennar orð-
um „hakka þær i sig”. Hún segir
ekki hvað hún ætli að hafa sem
viðbit með rauðsokkakjötinu og
er það mikill skaði þvi að ekki
veitir nú af einhverju góðgæti til
að hressa upp á aðalréttinn —
sem Rósu finnst raunar heldur
ókræsilegur: „Þessar karlkonur
(rauðsokkar) vilja helst ganga i
ljótum fötuni, illa kiipptar og hár-
ið á að fara sem verst. Auk þess
hreyfa þær sig eins og karlar og
reykja pipu”.
Hugsið ykkur hvernig svona
apparöt (sjá lika myndirnar efst
ásíðunni) litu út á fatí á skreyttu
kvöldverðar borði — oj barasta!
Viðtal Gisla Sigurðssonar við
Rósukom i Lesbók Morgunblaðs-
ins 22. janúar. Sjálfsagt muna
flestir eftir Rósu úr Ertu nú
ánægð kerling? Hún er afskap-
lega glæsileg og söng eins og eng-
ill þar eitthvert lag eftir Megas.
Það er meðal annars þess vegna
sem það er alveg furðulegt að sjá
ryðjast upp úr þessarri ungu og
fallegu konu heiftina af þeim for-
dómum og heimskulegu stimpl-
um sem gamlir ihaldskurfar
reyna gjarnan að klessa á rauð-
sokka. Þá er ekki veriðað tala um
málstað okkar heldur er taiað um
okkur á persónulegu plani. Við
erum skv. Rósu — „kynferðislega
óánægðar” „ókvenlegar”, „óeðli-'
(Auglýsing i útvarpinu á bóndadaginn 20. janúar)
VERKFRÆÐINEMAR
Á ÚTSÖLU!
„Stúlkur, stúlkur, nú er stóra tækifærið.
Erum búnir i prófum. Mætum i Sigtúni i kvöld.
— Verkfræðinemar”
ógiftum, þá var þeim sundurstiað
með offorsi, stúlkunni gefið það
sem kallaðist testimonium virg-
inis af vorri allranáðugustu tign
konunginum, barnið látið deyja,
móöirin gift presti, helst berkla-
veikum svo hún dæi lika.
„Það var illa farið með konurn-
ar iminuungdæmi,” sagði amma
mln.
Og þær gættu meydóms
síns...
Svona norpuöum við um aldir,
konur á Islandi, eigandi varla
nokkra bók, stundum ólæsar, og
dóu allar úr leiðindum sem
hneigðar voru til lesturs, en hinar
tórðu og fylla nú iandiö. Skóla-
lausar með öllu vorum við, en
þegar skóli kom loksins eftir 1000
löng ár, þá, ó vei, ó vei, þá var
hann danskur. Hann kom úr suð-
austri. Forstöðukona var dönsk,
og lærði aldrei að tala islensku
svo mynd væri á, tvær þær konur
sem studdu hana tíl þessara
framkvæmda, voru danskar,
dönsku nafni hét hún, danskir
voru siðir hennar og venjur,
danskt lesefnihennar, giska ég á,
svört föt hennar, strangleiki eig-
ind hennar, og námsmeyjar slnar
lét hún klæðast peysufötum sem
urðu að vera svört, voru dæmd
aflægi annars, kenndi þeim og að
gæta meydóms sins svo sem sjá-
aldurs auga sinna, hvað þær og
gerðu. Ekki þótti okkur að þessari
nýbreytni sú aufúsa sem vert
heföi verið.
Ég hef kynnst þeim ýmsum,
þessum námsmeyjum, og þótti
mér sinn háttur á hverri þeirra,
voru sumar skyldar mér en aðrar
óskyldar, sumar yfirtak útá-
setningasamar, einkum um litil-
fjörlega smámuni og einkum við
þá sem litils máttu sin, sumar
voru kirkjuræknar og hræddar
við kirkjugarða, sátu þögular og
prúðar undir gaddfreðnum
predikunum presta (en nenntu
ekki að hlusta á mig, enda ekki
von), klepróttum og stifum af
rétttrúnaöarboðskap, sumar
héldu að Helviti væri til og Skratt-
inn lika, og mundi elta þær, allar
trúðu á Guð, sumar á engla, sum-
ar á drauga, huldufólk, nykra,
sumar héldu að sólin kynni að
dansa, sumar að sálir svæfu niðri
i gröfum, i rotnuðum leifum af
holdi ogbeinum og mundu vakna
viö lúðurhljóm þegar Kristur
kæmi i skýjum. Sumar fóru og
gerðust guðspekingar, og fylgdi
þvi mikil helgi, sögðu Ingibjörgu i
Bæ að hún væri svona illa farin til
heilsunnar vegna vonds fram-
ferðis i fyrra lifi hérna á hnettín-
um. En hún hélt að glæpir sinir
hlytu að hafa verið margir og
ljótir, fyrst refsingin var svona
hörð.
Sumar urðu svo lélegar hús-
mæður að hjá þeim þrifust jötun-
uxar,aðrarsvokattþrifnar aðhjá
þeim þreifst ekki neitt. Sumar
matgjöfular og rausnarsamlegar,
og aðrar svo niskar að þær timdu
engum aö gefa neitt, og dó allt i
kringum þær nema þær sjálfar.
Enga þeirra heyrði ég nefna
Heimsmenninguna (þettaóbermi
sem Þórður var alltaf að kvolast
Framhald á bls. 7.
Rauðsokkar!
legar” (hvað sem það á nú að
þýða) „Ijótar, úfnar og illa
klæddar” „kunngerum mannhat-
ur á samkomum okkar”og „virð-
umst ekki hafa gert okkur grein
fyrir þvi að karl og kona eru ekki
sköpuð eins” o.s.frv.
Hugmyndir Rósu um sjálfa
kvenfrelsisbaráttuna eru mjög i
skötuliki eins og sjá má: „Innst
inni vill konan hafa manninn
sterkan og geta hallað sér að hon-
um: það er lögmál úr náttúr-
unnar riki, sem ekki er hægt að
ganga i berhögg viö...Einhvers
staöar segir, aö þótt náttúran sé
lamin meö lurk/leiti hún út um
siöir. Ég vil halda i þessa hefö-
bundnu ver kaskipti ngu vegna
þess að hún á rætur i eldgamalli
hefð og lögmáli(!). Konan á að
gefa sig á vald þeim, sem hún
Rósa Ingólfsdóttir: Konan þarf
sterkan karlmann aö halla sér aö.
elskar; hún missir ekkert fyrir
þvi.”
Við hérna á Jafnréttissfðunni
getum ekki gert það upp við okk-
ur hvort þetta viðtal við Rósu er
bara hlægilegt eða hálf-sorglegt.
Trúlega hefðum við ekki nennt að
gera athugasemd við þessa
rós-óttu heimspeki ef framhald
klausunnar hér á undan og endir
viðtalsins væri ekki á þessa leið:
„Ég væri til með að mæta þessum
karllkellingum og ræöa viö þær;
mæta þeim skartklædd og hakka
þær I mig glitrandi.”
Þaö væri illur endir á góðu
gamni ef Rósa Ingólfsdóttir æti
Rauðsokkahreyfinguna glitrandi
— en ef hún lofar að gera það ekki
er hún meira en velkomin niður i
Sokkholt — það er opið hvern
virkan dag milli fimm og hálf sjö.