Þjóðviljinn - 18.04.1978, Page 13

Þriðjudagur 18. aprH 1978 t ÞJÓÐVILJINN — SIDA 13
SVALBARÐI
Frá Svalbarfta. A myndinni ijátt Sassenfjftrftur og Tempelfjall
Kolanámueyjar í
Nor ður-íshafInu
í kvöld berður sýnd
sænsk heimildamynd
um Svalbarða. Lýst er
hinni sérstæðu þjóðrétt-
arlegu stöðu eyjarinnar,
sem Norðmenn ráða, og
umsvifum Sovétmanna
þar. Þýðandi og þulur
myndarinnar, sem hefst
kl. 20:30, er Eiður
Guðnason.
Svalbaröi eru margar eyjar,
sem liggja I Atlantshafi milli 74.
og 81. gráöu norftlægrar breiddar
og 10. og 35. gráftu austlægrar
lengdar. Svalbjarfti samanstendur
af eyjunum og eyjaklösunum
Spitsbergen, Björnöya, Hopen,
Kong Karls Land og Kvitöja.
1 aftaleyjaklasanum, Spitsberg-
en, eru fimm stórar eyjar og
margar smærri. Stærst þeirra er
Vestspitsbergen.enaftrar stærstu
eyjarnar f Spitsbergen-klasanum
eru Nordaustlandet, Barentsöya,
Edgeöya og Prins Karls Forland.
Eyjarnar risa stöftugt meir lir
sæ, um 2,3 sentimetra á ári,
vegna minnkandi þrýstings frá
bráönandi heimskautajöklum.
Einkenni eyjanna eru hinir háu
og bröttu fjallstindar (spitsberg-
en), sem þær draga nafn sitt af.
Newton-tindur á Vestspitsbergen
er þeirra hæstur. Stærstu eyjarn-
ar eru aft mestu þaktar geysistór-
um jöklum, sem ná niftur aft
sjávarmáli og brotna þar niöur i
isjaka. Strendur eyjanna eru
mjög vogskornarog lengsti fjörft-
urinn, Isfjorden, skerst % kiló-
metra inn i vesturhluta Vestspits-
bergen, Grófturinn er freömýrar-
gróftur, einkum mosategundir,
ásamt um 130 tegundum blóm-
plantna og nokkrum runnagróftri.
Loftslagift er heimskautaloftslag.
Norftmenn fundu Spitsbergen
árift 1194, en hollenski sægarpur-
inn William Barents kom til eyj-
anna árift 1596. A átjándu og
nítjándu öld voru þar miklar
hvalveiðar og seladráp. Hvölun-
um var útrýmt og selum hefur
mjög fækkaft, ásamt rostungum,
isbjörnum, hreindýrum og refum.
Ýmsir fuglar, þeirra á meftal
æðarfugl og máfur, venja komur
sinar til Svalbarfta, en afteins
rjúpa og snæugla dveljast þar all-
an ársins hring.
Kol hafa verift grafin Ur jörftu á
Svalbaröa siðan 1899, þegar
bandariskt fyrirtæki hóf námu-
vinnslu suftur af Isfjorden. Bæki-
stöð þeirra, Longyear City, (sem
nefnist Longyearbyen eftir 1916,
þegar Norftmenn tóku vift rekstri
námunnar) er stærsti bær á Sval-
7.00 Morgunútvarp. Veftur-
fregnir kl. 7.00 8.15 og 10.00
Morgunleikfimi kl. 7.15 og
9.05 Fréttir kl. 7.30. 8.15 (og
forustugr. dagbl.) 9.00 og
10.00. Morgunbæn kl. 7,.55:
Séra Garftar borsteinsson
flytur. Morgunstund barn-
anna kl. 9.15: Margrét
örnólfsdóttir les söguna
„Gúró” eftir Ann Cath-
Vestly (2). Tilkynningar kl.
9.30 Þingfréttirkl. 9.45. Létt
lög milli atriöa. Hin gömlu
kynni kl. 10.25: Valborg
Bentsdóttir sér um þáttinn.
Morguntónleikar kl. 11.00:
Ann Griffiths leikur Hörpu-
sónötu i Es-dúr op. 34 eftir
Dussek:Pierre Penassou og
Jacqueline Robin leika
„Imaginee II” fyrir selló og
pianó eftir Georges Auric og
Noktúrnu eftir André
Jolivet/ Yehudi Menuhin og
Louis Kentner leika Sónötu
nr. 3 I d-moll fyrir fiðlu og
pianó op. 108 eftir Johannes
Brahms.
12.00 Dagskráin. Tónleikar.
Tilkynningar.
12.25 Vefturfregnir og fréttir.
Tilkynningar.
14.30 Táningar; fyrri þáttur
Umsjón Þórunn Gestsdóttir.
15.00 Miftdegistónleikar.Izumi
Tateno og Filharmoniu-
sveitin i Helsinki leika
Pianókonsert eftir Einar
Englund; Jorma Panula
stjórnar. Filharmoniusveit-
in i Stokkhólmi leikur Sere-
nöftu i F-dúr fyrir stóra
hljómsveit op. 31 eftir Wil-
helm Stenhammar; Rafael
Kubelik stjórnar.
16.00 Fréttir. Tilkynningar
(16.15 Veðurfregnir).
16.20 Pepp.
17.30 Litli barnatíminn. Gisli
Asgeirsson sér um timann.
17.50 Aft tafli.Guftmundur Arn-
laugsson flytur skákþátt.
Tónleikar. — Tilkynningar.
18.45 Veðurfregnir,— Dagskrá
kvöldsins.
19.00 Kréttir. Kréttaauki Til-
kynningar.
19.35 Um veiftimál. Einar
Hannesson fulltrúi talar um
veiöilöggjöf og félagslegt
starf aft veiftimálum.
20.00 Krá tónleikum i Dóm-
kirkjunni 19. feb. sl. Tauno
Aikaa leikur á orgel og
Matti Tuloisela syngur.
20.30 Útvarpssagan: „Nýjar
skulir” eftir Oddnýju Guft-
mundsdóttur. Kristjana E.
Guömundsdóttir les (2).
21.00 Kvöldvaka: a. Einsöng-
ur: Einar Kristjánsson
syngur islensk lög. Fritz
Weishappel leikur á pianó.
b. Þrjár mæftgur. Steinþór
Þórftarson á Hala greinir
frá torustuám i fjárstofni
fööur sins. c. TileinkuaElin
Guftjónsdóttir les nokkur
hinna ljóörænni kvæfta Þoi-
steins Erlingssonar. d.
Stefnir landfræftileg þekk-
ing einkum i suftur? Guft-
mundur Þorsteinsson frá
Lundi flytur þáttinn. e.
Sjóvarnargarfturinn á
Eyrarbakka. Pétur Péturs-
son les frásögn Sigurftar
Guöjónssonar frá Litlu-Há-
eyri. f Kórsöngur: Karlakór
Akureyrar syngur nokkur
alþýftulög, Söngstjóri: Jón
Hlöftver Askelsson. Píanó-
leikari: Sólveig Jónsdóttir.
22.30 Vefturfregnir. Fréttir.
Harmonikulög. Allan og
Lars Eriksson leika.
23.00 A hljóftbergi, Atrifti úr
söngleiknum „Boris
Godúnov” eftir Alexander
Púskin i enskri þýftingu Al-
freds Hayes. Meft titilhlut-
verkift fer Jerome Hines.
23.45 Fréttir Dagskrárlok.
■ «■
20.00 Fréttir og veftur
20.25 Auglýsingar og dagskrá
20.30 Pólitiskur brennidepill i
Norftur-tshafi (L) Sænsk
heimildamynd um Sval-
barfta, þar sem eru fimm
byggðakjarnar án vega-
sambands. Lýst er hinni
sérstæftu þjóftréttarlegu
stööu eyjarinnar, sem Norft-
menn ráöa, og umsvifum
Sovétmanna þar. Þýftandi
Eiftur Guftnason (Nord-
vision — Sænska sjónvarp-
ift)
21.10 Sjónhending (L)Erlend-
ar myndir og málefni.
Umsjónarmaftur Sonja
Diego.
21.30 Serpico(L) Bandariskur
sakamálamyndaflokkur. 1
skugga dauftans. Þýftandi
Jón Thor Haraldsson.
22.20 tþróttir (L) Umsjónar-
maftur Bjarni Felixson.
22.50 Dagskrárlok.
barfta, með um 1000 ibúa. Rúm-
lega þúsund aftrir námamenn búa
inöðrum þorpum, þ.á.m. eru Ny
Alesund, Hiorthhomn, Barents-
burgog Calypsobyen, sem öll eru
á vesturströnd Vestspitsbergen,
og Tunheim á Björnöya.
Fyrir 1920 voru eyjarnar
„einskismannsland”, en þaft ár
fengu Norftmenn yfirráö þeirra
meft alþjóftlegu samkomulagi.
Samningur þessi komst i fram-
kvæmd 1925, og veitir hann öllum
þeim þjóftum sem hann undirrit-
uftu rétt til aft hafa gögn og gæfti
af auftlindum eyjanna. Sovét-
menn nytja margar kolanámur á
Svalbarfta en Norftmenn neituftu
Sovétmönnum um leyfi til aft
koma sér upp herstöft þar i lok
siftari heimsstyrjaldarinnar,
enda er tekift fram i hinu alþjóft-
lega samkomulagi, aö ekki megi
koma upp hernaöaraftstööu á
Svalbarða.
-eös
PETUR OG VELMENNIÐ
Eftir Kjartan Arnórsson
r&
É^er ot!J pan'nn aá epast
hvort var nú viturleo^
3$ taka hann nneci ?