Þjóðviljinn - 12.09.1978, Blaðsíða 6

6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN iÞriðjudagur 12. september 1978
Niöurstöður
könnumr á
vinnuálagi og
námsvenjum
skólanemenda
Arið 1973 bar Vilhjálmur
Hjálmarsson fram þingsálykt-
unartillögu, þar sem skorað var á
rikisstjórnina að láta rannsaka
aðstöðu til likamsræktar f skólum
landsins og vinnuálagið i skólum.
TiIIagan var samþykkt i febrúar
1973.
Vorið 1974 réði menntamála-
ráðuneytið Hrafnhildi Ragnars-
dóttur mag. psych. til þess að
gera könnun á vinnuálagi og
námsvenjum nemenda i gagn-
fræða- og og framhaldsskólum.
Andri Isaksson prófessor var
henni til ráðuneytis við gerð áætl-
unar um framkvæmd og Ur-
vinnslu könnunarinnar. Af ýms-
Vinnuálag mjög breytilegt í skólum
• 85-90% Vélskóla- og Tækniskóla-
nema vinna meira en 40 st á viku
• Mun lengri vinnuvika nemenda
í dreifbýli en þéttbýli
#70% menntaskólanema hafa
óskipulegar námsadferdir
• Neikvæð afstaða til heimavinnu
• 45% nemenda telja námskröfur
of miklar
• Heimanámið er vandamál í
skólakerfinu
• Jákvæð viðhorf til námsins og
skólans
um ástæðum gat Hrafnhildur
ekki lokið úr vinnslu gagna né
tekið saman skýrslu um könnun-
ina og var þvi Atli Guðmundsson
sálfræðingur ráðinn á s.l. vetri til
þess að halda verkinu áfram.
Úrvinnslu og skýrslugerð lauk
hann endanlega í júli s.l.
Könnunin var gerð með þeim
hætti að spurningaskrá var lögð
fyrir valið úrtak nemenda i gagn-
fræðaskólum og framhaldsskól-
um, alls 64 bekkjardeildir, eða
1730 nemendur, i 19 skólum.
Haustið 1974 var gerð forkönnun á
litium hópi nemenda með það
fyrir augum að bæta úr ágölium
sem kynnu að vera á spurninga-
skránni i upphaflegri gerð og var
endanleg spurningaskrá samin aö
fengnum niðurstöðum þessarar
forkönnunar.
Breytilögt vinnuálag
Það sem komið hefur hefur
skýrt í ljós í könnun þessari og
telja má einna merkilegast, er
það hve vinnuálagiö er breytilegt
i skólum landsins. Þetta er ein-
kennilegt með tilliti til þess að
skólar sömu tegundar eru skipu-
lagðir, og þeim stjórnað, sam-
kvæmt sömu grundvallarreglum
og sjónarmiðum. Þetta er hins
vegar skiljanlegt með tilliti til
þess hve aðstæður skólanna eru
misjafnar, og hversu hver skóli er
sjálfstæður gagnvart sameigin-
legri yfirstjórn ráðuneytisins,
hvað snertir starfshætti.
1 nýútkomnu fréttabréfi
menntamálaráðuneytisins er
greint frá niðurstöðum þessarar
könnunar i meginatriðum og fara
þær hér á eftir.
Meðalvinnuálag
1. Meðalvinnuálag i 4 efstu
bekkjum grunnskóla úrtaksins
er 41.4 st/viku i skólum þétt-
býlis, en 45 st/viku i heima-
vistarskólum i dreifbýli. Þessi
tími er samsettur af kennslu-
stundum á viku að frádregnum
frimínútum, heimanáms-
timanum og þeim tima sem
nemandinn notar i ferðir milli
dvalarstaöar og skóla á viku.
Meðalvinnuálagið er 47.6
st/viku i framhaldsdeildum i
gagnfræðaskóla, 44.4 st./viku i
menntaskólum, 46.9 st. /viku f
Iðnskóla Hafnarfjarðar, 54.2
st/viku i Vélskóla Islands og
51.8 st/viku i Tækniskóla
tslands.
Þessi meðaltöl verður að meta
bæði með tilliti til þess hver
dreifingin er hjá nemendum
hvers skóla, og hvert framlag
hvers þáttar i vinnuálagi fyrir
sig.
Breytileiki vinnuálagsins er
langmestur milli, tegunda
skóla. Einnig er hann nokkuð
mikiii milli bekkja hvers skóla.
Dreifingin innan bekkja er
töluverð, og er algengast að
meirihluti (60—70% ) nemenda
sé á bilinu 5—6 stundir ofan og
neðan við meðaltal. T.d. er
70% nemenda i grunnskólum
i þéttbýli á bilinu 35.4-47.4
stundir á viku.
Þegar meta á vinnuálagið sem
slikt er nauðsynlegt að taka
mið af þeim viðhorfum og þeim
gildum sem rikja i þjóðfélaginu
á hverjum tfma. I kjarasamn-
ingi fjármálaráðherra og
B.S.R.B. frá 1. april 1976, segir
að vinnutimi allra rikisstarfs-
manna skuh vera .40 stundir á
viku. 144. grein grunnskólalaga
frá 1974 segir að við ákvörðun
daglegs og vikulegs starfstima
nemenda i grunnskóia skuli
þess gætt, að hann fari i heild
sinni (kennslutimi, stundahlé
og sjálfsnám utan kennslu-
stunda) ekki fram yfir hæfilegt
vinnuálag miðað við aldur
nemenda og þroska. Þar segir
einnig að vikulegur kennslu-
timi á hvern nemanda i' 7.-9.
bekk grunnskóla skuli vera
sem næst 1440—1480 minútum
eða 24—24.67 stundir á viku.
Ekki er þar tekið fram hvert
skuli vera heiidarvinnuáiag
nemenda i klukkustundum á
viku. Þaö er þvi varlá hægt að
miða við neitt annað en löggilt-
an vinnutima, þódeila megi um
það hvort það sé, „hæfilegt
vinnuálag miðað við aldur
nemenda og þroska.”
U.þ.b. helmingur nemenda i
úrtaki könnunarinnar vinnur
meiraen 40 stundir á viku, og
eru þá ferðir meðtaldar. Þetta
hlutfall er mjög breytilegt eftir
tegundum skóla. 30.2%
nemenda i grunnskólum i þétt-
býli hafa meira en 40 stunda
vinnuviku en 68.2% nemenda i
dreifbýli.
I sérskólum er vinnuálagið
miklu meira. I Vélskóla Islands
eru það tæp 90% nemenda sem
vinna meira en 40 st/viku og i
Tækniskólanum er þessi fjöldi
svipaður eða 85%. I þessum
skólum er meðalvinnuálagið
yfir 50 stundir á viku.
Fyrir aðra skóla úrtaksins er
hundraðshlutinn þessi: Fram-
haldsdeildir gagnfræðaskóla
55% menntaskólar 42.1% og
iðnskólar 60%.
Misjöfn heimavinna
2. Kennslutiminn er nokkuð jafn
í bekkjum þeirra skóla sem
könnunin nær til, eða nálægt 30
stundum á viku. Timinn i ferðir
er einnig nokkuð jafn eða 3—4
stundirá viku,sem geriru.þ.b.
20 minútur i hverja ferð tvisvar
á dag 5 daga vikunnar. Or-
sökina fyrir mjög misjöfnu
vinnuálagi er þvi að finna i
mjög breytilegum tima sem
nemendur verja til heima-
námsins. T.d. er vinnuálag
miklú meira i heimavistarskól-
um i dreifbýli en i grunnskólum
I þéttbýli vegna þess að þar er
heimavinna miklu meiri.
Nemendurgrunnskólanota 1—2
tima á dag i heimanám og
nemendur menntaskóla 1 1/2
—2 ti'ma á dag. Heimavinna er
áberandi miklu meiri I 9. bekk
grunnskóla en i hinum bekkjum
þeirra. 1 sérskólum er þessi
timi að meðaltali 2—3 1/2 stund
á dag. Þessi timi er að sjálf-
sögðu nokkuð breytilegur milli
einstaklinga hvers bekkjar.
Sumir læra ekki neitt, en aðrir
nota 6—7 tima á dag í heima-
lærdóminn.
3. Nýting þess tima sem
nemendur hafa til þess að læra
heima er mjög breytiieg eftir
skólum. Hún er góð i grunn-
skólum i dreifbýli (heima-
vistarskólum), eða 45 min. á
klukkustund, en aftur léleg i
menntaskólum og framhalds-
deildum gagnfræðaskóla, þar
sem hún er 35 min. á klukku-
stund að jafnaði. I sérskólum er
nýtingin 42—46 min/klst. Þess-
ar niðurstöður eru i samræmi
við þaðálit sem nemendur hafa
á skipulagi námsaðferða sinna,
en tæþ 70% menntaskólanema
telja sig hafa fremur eða mjög
óskipulegar námsaðferðir.
4. Niðurstöður þessarar könn-
unar benda til þess að
nemendur hafi yfirleitt mjög
neikvæða afstöðu til heima-
vinnunnar.Meira en helmingur
nemenda úrtaksins segist vera
talsvert upptekinn af öðrum
áhugamálum en skólanum, og
tæpur helmingur nemenda vill
afnema heimavinnuna alveg og
gera alltsem náminu viðkemur
i skolanum. Nemendur i þétt-
býli eru mun neikvæðari en
nemendur i dreifbýli.
5. Hvað varðar viðhorf nemenda
tilskólans aimennt og námsins,
þá eru þau miklu jákvæðari en
viðhorf til heimavinnunnar og
ekki nærri þvi eins háð skólum
hver þau eru. Miklum meiri-
hluta nemenda finnst alltaf,
yfirleitt eða stundum gaman i
skóianum. Hann hefur tals-
verðan áhuga á flestu sem hann
lærir, telur menntunina verða
sér til talsverðs gagns og er
ánægður með kennslufyrir-
komulag hjá flestum kennurum
si'num. Aðrar kannanir, bæði
hér á landi og erlendis (A.
Ragnarsson, 1978, I. Sandven.
1968), hafa fengið svipaðar
niðurstöður hvað varðar
viðhorf til skólans almennt.
6. Könnuð voru svör nemenda
við nokkrum spurningum er
gefa hugmynd um það hvers
vegna nemendur læra heima. I
grunnskólunum eru nemendur
hvattir til þess af foreldrum og
kennurum þannig að foreldrar
tala um það hvað þeir læra litið
heima, en kennarar þrýsta á
með þvi að vera strangir.
Þessir nemendur læra yfirleitt
allt sem sett er fyrir eða það
mikilvægasta.
I f ramhaldsdeildunum er
hvatningin einnig nokkur i
formi aðhalds frá foreldrum,
og svo vegna þess að nemend-
um finnast sum fögin mikil-
væg og skemmtileg. I mennta-
skólunum er aðhald foreldra
minna, en margir nemendur
læra aðeins mikilvægustu og
skemmtilegustu fögin og eink-
um vegna þess að þar er náms-
áhugi aðeins meiriog önnur af-
staða til námsins jákvæðari en i
grunnskólunum. Nemendur
sérskólanna segjast svo helst
læra mikilvægustu fögin og það
sem þeim tekst ekki að læra i
tfmum. Þar er aðhald frá for-
eldrum og kennurum mjög
lítið.
Góð aðstaða til heima-
vinnu
7. Aðstaða til heimavinnu er
yfirleitt mjög góð hjá
nemendum úrtaksins. Tæp
80% þeirra segja að hún sé
mjög góð eða fremur góð.
12.04% segja að hún sé fremur
slæm og 3.77 að hún sé mjög
slæm. Mismunur á tegundum
skóla er litill, og má helst rekja
hann til þess hvort nemandinn
býr hjá foreldrum, i leiguhús-
næði eða i eigin húsnæði.
Samanburður á skólum bendir
til þess að aðstaðan sé verst hjá
þeim nemendum er dvelja i
leiguhúsnæði.
8. Kröfur eru nokkuð misjafnar i
skólum úrtaksins, en
helmingur nemenda telur að
þær séu hæfilega miklar. Um
45% nemenda teija þær of mikl-
ar. Af skólum úrtaksins eru
kröfurnar langmestar i
Vélskólanum og i Menntaskól-
anum við Hamrahlið að mati
nemenda.
9. Yfirleitt gætir ekki mikillar
þreytu hjá nemendum vegna
námsins. Meirihluti þeirra er
sjaldan þreyttur eftir skólann
og getur haldið nokkuð lengi
áfram með heimavinnuna án
þess að þreytast. Þreyta er
nokkuð áberandi i Menntaskól-
anum við Hamrahlið, Mynd-
lista- og handiðaskólanum og i
Lindargötuskóla.
Tómstundasiðja
10. Nemendureyðaað meðaltali 5
1/2-6 timum á viku i alls konar
tóm st und aiðju, iþróttir,
skemmtanir og þess háttar.
Þessi timi er þó ivið minni i
heimavistarskólum dreifbýlis
en i öörum skólum. Þetta virð-
ist tengt þvi að heimavinnan er
miklu meiri i dreifbýli og er
ástæðan e.t.v. sú að nemendur
hafa meiri tima fyrir hana.
Heimanámið vandamál
Margt af þvi sem komið hefur
fram i þessari könnun bendir til
þess að heimanámið sé vanda-
mál i skólakerfinu, og virðist
einkum vera það vegna þess
hversu málið er margþætt og
verður oft um andstæð öfl og
togstreitu að ræða, sem kemur
fram í mikilli óánægju nemenda
með heimavinnuna. Flest mæl-
ir með þvi að skólinn hafi meiri
afskipti af heimanámi nem-
enda, hvort heldur sem það
felst i þvi að flytja það inn i
skólann eða i meiri afskiptum
af þvi hvað og hvernignemend-
ur læri heima, bæði i aukinni
fræðslu um námstækni og i
auknum samskiptum viö for-
eldra. Það mælir fremur með
öðrum valkostinum en hinum,
að meirihluti nemenda vill
vinna allt sem nám varðar i
skólanum. —eös