Þjóðviljinn - 06.10.1978, Qupperneq 4

'4 SÍÐA — ÞJ6ÐVILJINN Föstudagur 6. október 1978
DJOÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýðs-
hreyfingar og þjóðfrelsis
{Jtgefandi: útgáfufélag Þjóöviljans. Framkvæmdastjóri: Eiöur
Bergmann. Ritstjóri: Kjartan Ólafsson. Fréttastjóri: Einar Karl
Haraldsson. Umsjón meö sunnudagsblaöi: Arni Bergmann. Aug-
lýsingastjóri: Gunnar Steinn Pálsson. Ritstjórn, afgreiösla, aug-
lýsingar: Síöumúla 6,Simi81333Prentun: Blaöaprent hf._
Hávaxtastefnan er
ekki hjálpræði
Þegar svo er komið að vaxtagjöld eru orðin verulegur
hluti af útgjöldum einstaklinga og fyrirtækja, er eðlilegt
að upp komi sú spurning hvort vaxtastefnan sé að öllu
leyti sanngjörn og í samræmi við aðstæður í ef nahagslíf/.
Á undanförnum 5 árum hafa almennir vextir tvöfald-
ast og í ýmsum tilvikum hafa vextir jaf nvei þref aldast.
Sú stefna að hækka vextina er rökstudd með verðlags-
þróuninni/ vaxandi verðbólga hljóti að leiða af sér hækk-
andi vexti. Ársvextir eigi nefnilega helst að vera hærri
en árleg hækkun almenns verðlags, því að ella verði
raunvextir neikvæðir. Þetta ,,markmið" er f jarri öllum
veruleika. Raunvextir hafa vissulega verið neikvæðir
hér á landi æði langa tíð, þeir voru neikvæðir áður en
vaxtahækkunartímabilið gekk í garð fyrir 5 árum og þeir
eru það enn.
Sjónarmiðið um nauðsyn jákvæðra raunvaxta miðast
væntanlega við kaupmátt lánsupphæðar við töku láns og
endurgreiðsluf járhæðar lánsins (að vöxtum þá inniföld-
um) eftir tiltekinn tíma við verðbólguástand. Sé vaxta-
prósentan lægri en hlutfallstala verðbólguhraðans, er
endurgreiðslufjárhæðin minni að verðgildi en upphaf-
lega lánið. Það geti ekki samrímst snurðulausum
gangi efnahagslífsins.Þessi endurgreiðsluhugsun getur
átt rétt á sér, en það er varhugavert að láta hana stjórna
þessum málum alfarið. I því felst of mikil einföldun á
flóknum aðstæðum.
Því fer nef nilega f jarri aðallir lántakendur verði fyrir
þannig tekjulegum hagsbótum af innlendu verðbólgunni
að hún geri þeim auðveldara eftir en áður að greiða
miklar fúlgur í vaxtagjöld. Útflutningsatvinnuvegirnir
fá til að mynda ekki sjálfkrafa neinn tekjuauka sem
hægt væri að verja í þessu skyni, enda er það mála sann-
ast að þeir atvinnuvegir eru þrúgaðir af núverandi há-
vaxtastefnu. Vextir af stofnlánum og afurðalánum
sjávarútvegsins, þ.e. útgerðar og fiskvinnslu, nema nú
svo miklum og raunar sívaxandi upphæðum, að útvegur-
inn fær ekki undir því risið nema honum sé tryggt sí-
hækkandi gengi erlendra gjaldmiðla. Hávaxtastefnan er
því ein af undirrótum gengisskrúf unnar illræmdu sem er
sífellt að smækka íslensku krónuna okkar. Gengisbreyt-
ingarnar eru aftur á móti meðal meginorsaka verðbólg-
unnar, eins og kunnugt er.
Fólk sem þessi misserin er að tryggja sér eigið hús-
næði í f yrsta sinn neyðist til að taka svo mikil lán að það
verði að greiða miljónir króna í vexti á ári. Undir því
geta fáir risið nema eiga það nokkurn veginn tryggt að
peningatekjur næsta árs verði meiri en peningatekjur
þessa árs, og svo koll af kolli. Þannig er ávísað á verð-
bólguna, og þetta er ekki einstaklingsbundið fyrirbrigði,
heldur almenn regla.
Af þessu sést að hávaxtastefnan er ekki aðeins af leið-
ing verðbólgunnar, eins og bankamönnum er títt að
halda. Hávaxtastefnan á einnig sinn hlut í því að halda
verðbólgunni við og raunar magna hana.
Því heyrist f leygt að torvelt sé að halda uppi almennri
hagstjórn nema vextir a.m.k. nálgist verðbólguhraðann.
Ella verði alltof mikil ásókn í lánsfé til að nota í verð-
bólgubrask. Sannleikskorn er í þessu, en þó hafa ekki
enn komið f ram sannanir f yrir því að vaxtakjör haf i hér
á landi dregið úr nær stöðugri umframeftirspurn eftir
lánsfé, svo að umtalsvert sé. Það hefur alltaf þurft að
skammta lánsfé með öðrum virkari aðferðum en vöxt-
um, enda er það gert.
Stundum er talað um það að vernda þurfi sparifé
landsmanna f rá því að brenna upp í eldi verðbólgunnar.
Meginhlutinn af svokölluðu sparifé eru inneignir ýmis
konar sjóða, en þar skiptir meira máli að tryggja sjóðun-
um tekjustofna sem haldi verðgildi heldur en hitt að ýta
undir ávöxtunarsjónarmiðið. Einhver verðtrygging er
hins vegar eðlileg á því sparifé almennings sem ætlað er
að standa inni til frambúðar. Um aldrað fólk er það að
segja að mál er að linni því ástandi að bankarnir fram-
kvæmi óbeinlínis eignaupptöku á sparifé þess. Hins veg-
ar þarf að tryggja hag þessa fólks alhliða með öðrum og
skjótvirkari hætti en ávöxtun sparif járins einvörðungu.
Hávaxtastefnan var tekin uppað ráði sérfræðinga frá
’iagstofnunum stórþjóðanna. Skyldi ekki vera heillavæn-
,egra að við tökum sjálf ákvarðanir um stefnu og úr-
lausnir í ef nahagsmálum, miðað við okkar eigin aðstæð-
ur og forsendur?
! Að komast
í nefnd
I Morgunblaöiö hefur gert
« aukaþing ungra Sjálfstæöis-
I manna aö alllangri framhalds-
I sögu. Siöast i gær er löng
| greinagerö um hugmyndir SUS-
• ara um skipulagsmál og eru þær
I i sjálfu sér mjög einfaldar og
I skýrar. 1 nefndaráliti frá þing-
I inu segir m.a. á þessa leiö.
• „Ahrif SUS á flokksstarfiö og
I skipulag flokksins ætti aö vera
I meira.Taka þarfmun meira til-
| lit til þarfa unga fólksins og ættu
■ fulltrúar þess 1 miöstjórn t.d. aö
I hafa vakandi auga meö, aö ungt
| .fólk nái mun betur inn I nefndir
I og ráö flokksins.
• Nefndarmönnum fannst
I viöhorfeldrisjálftæöismanna til
I SUS vera þaö, aö gott væri aö
| hafa unga fólkiö til aö vinna
• verkin,en þegar til vals um
I menn i' trúnaöarstööur kæmi
I væri viöhorfiö yfirleitt þaö, aö
I eldriog „reyndari” (eins og það
• er orðað) menn væru teknir
I fram yfir þá, sem unniö hafa
i verkin.”
I Klausur af þessu tagi benda
> beint á kjarna málsins: ungum
I mönnum sem sitja I helstu
I valdamannaverksmiðju lands-
| ins leiöist biöin, þeir vilja skipu-
■ lagsbreytingar sem fjölgi þeim
I plássum sem þeim þyki slægur
I i. Það er ekki nema von aö
I leiöarahöfundur Morgunblaös-
■ ins segi í tilefni þings SUS i
I fyrradag: „Þótt athygli Sjálf-
I stæöismanna beinist nú aö
| skipulagsmáium sérstaklega
, mega flokksmenn ekki gleyma
■ þvi aö á engu er meiri þörf fyrir
I Sjálfstæöisflokkinn nú en nýjum
I hugmyndum”.
, Nýjar hugmyndir semsagt.
| Þar stendur hnifur i vorri kú.
! Matarraunir
mörlandans
Mörg eru viöfangsefnin sem
• drottinn hefur búiö til viö rit-
I stjórana sina. Eöa meö öörum
I onöum: þaö eru engin takmörk
• fyrir vali viöfangsefna sem
1 leiöarahöfundar islenskra dag-
I blaöa kjósa sér aö skrifa um.
Jónas Kristjánsson á Dagblaö-
I inu setti um daginn saman leiö-
' ara sem ljómaöi af félagslegri
I reiöi og kallaöi hann Vei
I steikarbúlum!
• Leiöarinn er ádrepa á grillsiði
þá sem nú ráöa öllu um þd gerö
þess matar, sem haföur er til
sölu fyrir gest og gangandi.
Jónas dregur upp hrollvekju af
ýmsu tagi, meöal annars skelfir
■ hann landsmenn meö hinum
I skelfilega útlenda eftirlitsmanni
I sem koma mun frá einhverri
I Pétursborginni og hirta syndum
■ hlaöna ráöamenn afskekktrar
I byggöar.Hannsegir: „Fyrreöa
1 siöar fara erlendir fjölmiölar aö
| senda hingaö menn til aö kanna
• islenska matargeröarlist. Þar
I meö veröur hún á svipstundu
I illræmd langt út fyrir pollinn
| meö viöeigandi afleiöingum I
■ rýrnun gjaldeyristekna.”
■ Hver ju guö foröi — en allt um
I þaö: i raun og veru er hér um
I sómasamlega merkilegt mál aö
• ræöa, ekki vegna háskalegra
| erlendra smakkara, heldur
I blátt áfram vegna þess, aö
I möguleikum þess fólks sem ekki
, á þess kost aö éta heima hjá sér
■ á þvi aö fá ætan mat fer fækk-
I andi jafnt og þétt meö sigur-
I göngu grillsins og kartöfludufts-
, ins.
j Fjörlegt
I ímyndunarafl
Envel áminnst: erlendirfjöl-
| miölar. Hvaö eftir annaö berast
■ okkur úr ýmsum heimshornum
■ blöö eöa Urklippur meö greinum
I sem eiga aö fjalla um þetta
I skrýtna land sem viö byggjum.
■ Furöulega oft viröist sérstaöa
■ Islands um marga h luti veröa til
I aö magna imyndunarafl blaöa-
I manna og greinarhöfunda
a meira en hollt er — þaö er eins
■ og strákurinn Tumi skáki i þvl
Viö megum vinna skitverkin..
skjóli, aö enginn muni reyna aö
sannprófa þaö sem hann tvinnar
saman um útsker þetta.
Nýlegt dæmi höfum viö úr
dagblaöi sem kemur út á
rússnesku i New York og heitir
Novoé rússkoé slovo og er aö
sjálfsögöu ætlaö gömlum og
nýjum innflytjendum frá
Rússlandi og afkomendum
þeirra. Þar er 23. septemþer aö
finna grein sem heitir Island eg
, Nato ogfer obbinn af henni hér
á eftir, lesendum til skemmt-
unar:
Kommafargan
„Fyrir kosningar til islenska
þingsins, sem fram fóru 25 júni,
gerði hinn sovéski áróöur allt
sem i hans valdi stóö til að
útrýma stöö Nato i Keflavik og
til aö fjarlægja setuliö hennar,
2900 Bandarikjamenn.
Kommúnistaþingmenn kröfðust
þegar áriö 1974 aö stööin yröi
lögö niöur, en kosningar sem þá
fóru fram gáfu ihaldssömum
þingmönnum meirihluta. Stjórn
Jóhanns Hafsteins hafnaöi ein-
leiðingum, aö vinstriblökkin ,
fékk meirihluta á Alþingi.
Samningur Bandaríkjanna
við tsland frá 1951 gaf rétt til að |
hafa i Keflavik herstöö með 3300 ,
manna setuliöi, en áriö 1976 var ■
þeim fækkaö i 2900 undir I
þrýstingi kommúnistaþing-
manna (Þessu næst kemur út- ,
legging á þvi hvaöa hernaðarleg i
starfsemi er rekin frá Keflavik j
og hve mikilvæg sú stöö sé
Nato).
Sigur vinstriblakkarinnar i i
kosningunum I júni gaf henni I
vonir um aö fara meö Island úr
Nató og þar meö um niöurlagn- ,
ingu Natóstöövarinnar i Kefla- i
vik.Um miöjan ágústhöföu hin-
ir vinstrisinnuðu þingmenn i
hótunum meö kröfugerö um
útrýmingu herstöövarinnar. En
þegar máliö kom til atkvæöa-
greiöslu i stjórninni náöu I
ihaldssamir ráöherrar undir-
tökum en vinstriblökkin (en i
henni eru kommúnistar þriðj-
ungur) „féllstá” aö láta stööina
i Keflavik i friöi. En
kommúnistarhafa ekki látið sér
segjast þrátt fyrir þetta og
halda áfram áróöri sinum gegn
þátttöku Islands i Nató”.
> CyEEOTA 23 CEHTHEPfl l»7« TOAA
HCJIAl OCTpOB HuiaHAHM B CCBCpHOH *tacTH ÁTnaHTHHCCKoro oKcana c Hacc/icHHCM 220000 wcjiobck c 1951 roaa xanjieTCJi BaxHCHmeH Oaaoú HATO: otcjoíu, H3 Ketþju- ■HK* (40 KHJIOMeTpOB OT PcHKkB- bhk») bcactch HenpepuBHoe h»6- JIIOACHHC 3» COECTCKHMH ÍIOABOA- HbJMH AOAKaMH. nepCA BUÖOpaMH B HCnaHACKKH napAaMeHT (ajibTHHr), npoxoAHB- uihmh 25 hjohji, coBCTCKax npona- raHA* cACJiaJia bcc pjin ynpa3AH&- hhji fiaabi b KetþuaBHKC h yAjme- hhji c otTposa ee rapHH30H» - 2900 aMepHKaHueB. JlHKBKAaioui 6a3bi KOMMýHHCTHiecKHe AenyTa- Tbi aJibTHHra TpcöOBtAH etue b 1974 roAy, ho TorAauniHe napua- mchtckhc BbJÖopu a»ah nepcBec KOHcepBaTHÐHbiM AenyTaTaM. Tpe- ÖOBKHHC KOMMyHHCTOB 6bUIO pc- uimeAbHo oTBepntyro npaBHTenb- ctbom MoraHHi XaíþcreHHa, hc- CMOTpa H» UJHpOKyiO KOMMyHHC- THMecKyw nponaraHAý, 3acwnaB- uiyio GyKBanbHo bcc HaccncHHbje nyHKTbi ocTpoBa, joicroBKaMH c TpeöoBaHHCM Bbixoua McnaHAHH H3 HATO h ynpa3AHCHHH 6a3bi b KeiþnaBHKe. Toruaumjia newan. h -IHMH H HATO HHOCTpaHHbic HaSjuoAaTejiH otmc- uhh HATO, ocHaiucHHan cneuuaJib- THJIH aKTHBHOe yiUCTHe COBeTCKO- IHOH CHTHaJIbHOH CHCTCMOH PJIH ro nocoAbCTB* b 3toh nponaraHAC. JnpeAynpe>*íueHHH BHC3annoH ara- Taioie *e achctbhji Gmah oc- '^npoTHBKHKa. PaAapHbiii uemp uiecTBJicHbi H nepen. »u6op. /,>2Svjep»on no« KOHiponeM 25 HJOHJ., H, 3TOT p»3 npUHT fl0 CT»o couHbo-flCMOKpaTa X sAurauBepreH,, pHMCCOHa HC OK.3^10 HF n Mk 0,„„K nOAACpJKKH KOHCCpBaTHBH BJg 1 ^^Í3KH JIHUHH, H B pesyubTaT < Jr/)^ OAOK 6aok nouywA 6onbur w m m floro.op CUIA c V 6/Aw H»,“e nl 1951 rojia im. np \M 3.UHIO 6»3bi b Ke- \ 7/// VOTmIc. HH30H0M b 33(X — H, ynpa3fl- 1976 ro«ynag’ . , Ke4m,BHKe. HHCTHHeoKHx ne /ncBbie rapn,- ra 3T° THcno f ** CfeN. \.ÍK„nc „orpeBo- 2900. Kpoy ÁCaaw. Ho, noc- nyHKTa HA "^fff ‘'b., /iaBHTenbCTBe Ha eicH H aap . ,t0I Bonpoc nan ne- TenbHbix ' .paMHcoHcepBaTopaM, CHHO-B03 OX (C KOMMyHHCIBMH TaK3Ke ' '•íSo/S'T’eZ0 cocTaBa) ''cornacHncH’’ cynaMi Baay b K<x!.naBHKe. Ho pywT IHCTb, „a 3TOM HC ycnoKOH- ro. CKaHAHH^Í^/^ x ^ „ nponiruuu nporHB hobHATO. HcnawuiH a HATO npoflón- KpoMe Toro, b KetþnaBHÍS^^ ;TCH ctc* ueHTpajibHan paAapHJw cra^v^ n MAPmilHH
Greinin undarlega f Newyorkarblaöinu.
dregiö kröfu kommúnista þrátt
fyrir viötækan áróöur kommún-
ista, sem stráöu flugritum meö
kröfu um úrsögn úr Nato og
niöurlagningu herstöðvarinnar
bókstaflega yfir öll byggð ból
landsins. Blöö og erlendir
áhorfendur tóku þá eftir virkri
þátttöku sovéska sendiráösins i
þessum áróöri.
Kratinn
Hallgrímsson
Samskonar aögeröir fóru
fram einnig fyrir kosningarnar
25. júni. 1 þetta sinn veitti stjóm
sósíaldemókratans Hallgrims-
sonar enga aöstoö samfylkingu
ihaldsmanna meö þeim af-
Hvaða leið
er farin?
Svo mörg eru þau orö. Allt
væri þetta fyrst og fremst
spaugilegt, ef aö samsetning-
ur af þessu tagi væri ekki al-
gengur — og auk þess fekar
trúverðugur fyrir hrekk-
lausa lesendur, sem fá bull-
ið kryddaö meö nöfnum, landa-
fræöi, tölum og ööru þvi sem
venja eraö taka nokkuö marká.
Hinn óttalegi leyndardómur viö
svona skrif er ööru fremur
þessi: meö hvaöa hætti um-
breytast staöreyndaglefsur á
leiö sinni inn i svona greina-
skrif, hvaöa leiö fara þær?