Þjóðviljinn - 21.10.1978, Page 8

8 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 21. október 1978
,,Nútímasam-
félag vinnur
gegn
fjölskyldunni”
28 ára einhleypur karl-
maður, deilir ibúð með
öðrum karlmanni:
„Ég er uppalinn i sveit, á
heimili, þar sem verkaskipting
var skýr og gekk aö lítiverkum
frá barnæsku eftir þvi sem
aldur og kraftar leyföu.
Ég flutti alfarinn aö heiman
um tvitugsaldur og he milis-
störfum kynntist ég naumast af
eigin raun fyrr en þá. Eftir þaö
hef ég búiö á stúdentagöröum
hér heima og i Sviþjóö, einn
vetur einn i ibúö, eitt sumar i
sambýli viö fleira fólk, gift og
ógift hér heima og eitt ár I sam-
býli meö öörum karlmönnum
úti i Sviþjóö.
Eins og ljóst má vera, var i
hverju þessara tilfella um
bráöabirgöabúsetu aö ræöa og
svo er einnig um núverandi
búskap. Tveir karlmenn stofna
naumast tii sambýlis, sem þeir
hugsa sér til frambúöar (nema
ef um kynferöissamband væri
aö ræöa). Slik sambúð miðast
fyrst og fremst við félagslegar
þarfir i nánustu framtiö, einbýli
skapar einangrun, sem erfitt
getur verið aö rjúfa. Þaö er and-
leg pynting hverri manneskju,
að verða aö bæla niöur þörf sina
til aö lifa sem félagsvera.
Vandamál fólks i einbýli vaxa
auövitaö aö mun eftir þvi sem
,,Að losa sig
við eignar-
réttinn til
frambúðar”
25 ára karlmaður i
námi, ógiftur og barn-
laus og býr i foreldra-
húsum:
,,Ef fariö er að tala um hvaö
sé æskilegasta sambýlisformiö
þá veröum viö fyrst aö lita á þá
valkosti sem fýrir hendi eru.
Fyrster þaö nú kjarnafjölskyld-
an; siöan höfum viö stórfjöl-
skylduna, hina algeru komm-
únu þar sem jöfn fjárhagsleg,
tilfmningaleg og k’ynferöisleg á-
byrgö hvilir á öllum; hina al-
mennu kommúnu þar sem hver
og einn hefur sitt privatlff en öll
heimilisstörf eru sameiginleg;
og aðlokum má svo nefna ein-
býliö. Ég hef sjálfur takmark-
aða reynslu f þessum efnum; ég
hef lengst af búiö hjá foreldrum
mlnum og einu sinni hef ég bUiö
i kommúnu erlendis en þá ein-
göngu með karlmönnum. 1
Umsjón:
Guðrún Ögmundsdóttii
Hallgerður Gísladóttir
Kristín Ásgeirsdóttir
Kristín Jónsdóttir
Sólrún Gísladóttir
árin færast yfir. Um aöstæöur
sliks fólks er litiö rætt, en full-
yröa má, aö þær séu ómann-
eskjulegar, svo ekki sé meira
sagt. Eldrafólk, sem hefurlifaö
sin fullorðinsár i einbýli, þráir
yfirleitt fjölskyldulif i kjarna-
fjölskyldunni margnefndu
meira en flest annað.
StUdentagarðar eru hagkvæm
lausn á hUsnæbis- og félagsþörf
ógiftra stúdenta, hvers vegna
ekkihúsnæði með svipuöu sniði
fyrir ógift fólk i atvinnulifinu?
Sambýli með stærra sniöi er
þaö form, sem mér hefur falliö
best að búa við. Við þær aö-
stæöur, sem skapast hafa 1
nútímasamfélagi eru þó mörg
ljón á vegi sliks sambýlis. Þar
vega hinar praktisku hlibar
þyngst. Erfitt er aö finna hús-
næöi, sem getur gegnt þvi tvi-
þætta hlutverki, aö vera dvalar-
staöur margs fólks og veita um
leið svigrúm fyrir einstaklinga
og pör til eigin lifs. En kostir
sliks sambýlis eru efnahagslegt
hagræði og möguleikar á fjöl-
breyttri verkaskiptingu og fjöl-
breyttum félagslegum sam-
skiptum.
Niðurstaöan hjá flestum
verður val á milli þess, að búa i
kjarnafjölskyldu eöa einbýli.
Þegar rætt er um kjarnafjöl-
skylduna, ber aö hafa ihuga, að
hún er ekki lokapunktur i neinni
þróun. Kjarnafjölskyldan varö
til upp Ur iðnbyltingunni, en
nútimasamfélag vinnur stöðugt
aö þvi að kljúfa þennaii
kjarna, Samskipti innan hans
verða stööugt minni og
hann verður óstööugri.
Kjarnafjölskyldan er aö verða
aðhóp,sem deilir saman kvöld-
veröarborði og svefnplássi.
Þegar fjórða hvert hjónaband
endar meö skilnabi, er kjarna-
fjölskyldan hætt að vera höfn;
hún er stofnun, sem er stöðugt
undirorpin öryggisleysi. Rangt
væri að sakast eingöngu við
sambýlisformið sjálft, heldur
verður aö berjast við þaö þjób-
félagskerfi, sem byggir á aö
stia manneskjum sundur og
skipa þeim á æ þrengri og
afmarkaðri bása. Þvi má velta
fyrir sér, hvort ekki horfi til
framfara viö núverandi
aðstæður, að standa vörð um
réttinn til að lifa fjölskyldullfi,
þó aö I kjarnafjölskyldu sé. Eða
hvaö á aö taka við?”.
þessa kommúnu var ekki valið
af kunningsskap, en hún gekk
samt vel, hver geröi sina skyldu
og mér fannst þetta sambýlis-
form að mörgu leyti þægilegt.
Kosturinn viö þetta er aö maöur
getur bæði haft stöðugan félags-
skap en eins getur maöur veriö
einn ef sá gállinn er á manni.
Kostir kommúnunnar eru að
minu mati aö þar er maður inn-
an um fólk með lik áhugamál og
hún er fjárhagslega jákvæð, en
hins vegar hefur maöur ákveön-
um skyldum aö gegna við aöra
sem getur oft veriö ókostur.
Ég er hins vegar mikið á far-
aldsfæti og þess vegna by ég
heima hjá foreldrum minum.
Þaö er mjög hagkvæmt að hafa
þar n.k. miöstöö þannig aö ég
þurfi ekki að vera aö flytja
drasliö mitt frá einum stað á
annan.Ég tek þátt I matseld
heima hjá mér en ég verö aö
viöurkenna þaö aö móðir min
þvær af mér og er það fullt eins
vegna hennar þrjósku eins og
minnar leti. Þaö sem mér finnst
réttlæta tilveru mina þarna er,
að ég á hlut í ibúöinni og sú
vinna sem ég legg af mörkum
fyrir foreldramina kemur upp á
móti þeim kostnaöi sem ég veld.
Þaösegir sig lika sjálft aö þetta
er fjárhagslegur ávinningur
fyrir mig.
Eins og ástandiö er nú i dag er
ég einn og óháöur en sú spurn-
I dag birtist á
Jafnréttissiðunni siðari
hluti viðtala sem
umsjónamenn siðurnar
áttu við sex einstak-
linga — þrjá karlmenn
og þrjár konur — um
afstöðu þeirra og
reynslu af ýmsum
sambýlisformum.
Þessir einstaklingar
eru valdir af handahófi
en eiga það þó allir
sameiginlegt að vera
yfirlýstir vinstri menn.
Jafnréttissíðunni var
fyrirfram ekki kunnugt
um skoðanir þeirra á
þessum málum, en það
sem fyrir okkur vakti
var fyrst og fremst að
opna umraeðu um
mismunandi sambýlis-
form. Þær skoðanir
sem fram koma hjá
viðmælendum okkar
eru þeirra, en túlka
ekki málstað um-'
sjónarmanna siðunnar.
Hvers
konar
sam-
býlí?
í ^
^ Síðari hluti j
ing hefur vitaskuld leitaö á mig
hvað myndi gerast ef ég væri
negldur, ef ég væri allt I einu
kominn með konu og jafnvel
barn. Þá kemur inn i dæmiö
spurningin um eignarrétt til
frambúöar. Ég get ekki Imynd-
aö mér að hægt sé að vera ást-
fanginn i sömu konu I 50 ár. Ég
• veröskotinneinu sinni i vikusvo
ég fæ ekki séð hvernig þaö ætti
aö ganga. Ef mabur býr einn
með konu þá er mjög erfitt aö
eiga tilfinningasambönd viö
aörar konur og öfugt. Þá má
velta þvi fyrir ser hvort það geti
ekki verið lausn aö par búi sitt i
hvoru lagi en haldi stööugu
sambandi. Hins vegar getur vel
„Var ein heima
með bamið í
6 mánuði og
fannst ég mjög
einangruð”
Kona 22 ára i námi
með þriggja ára barn,
— býr i foreldrahúsum:
”Ég tei kommúnu þar sem
fjórir til fimm fullorönir búa
vera æskilegasta sambýlis-
formiö. En auðvitað ræöst fjöldi
Ibúa af aöstæðum. HUsnæöiö
veröur aö vera stórt svo hver
maður geti haft sitt einkalíf. Of
litið pláss kallar á vandamál.
Þaöþyrftuaö vera tvö herbergi
fyrir hvert par, svefnherbergi
og vinnuherbergi. Samvinna
yrði aö vera um eldamennsku,
tiltekt og fleira.
Astæöan fyrir skorti á komm-
únum hér á landi er liklegast sU
hvaö fáir vilja leigja út húsnæöi
undir slikt. Hús eru heldur ekki
byggð fyrir svona sambýlis-
form. Það er aðallega ákveöinn
hópur fólks sem hefur reynt
þetta. Oft er þaö námsfólk og
ungt fólk sem er opið fyrir
breyttu skipulagi og verkaskipt-
ingu á heimilunum.
Þab er auövitaö ákveöin bind-
ing aö búa I svona sambýli og
fólk verður að standa sig i sam-
búð með svona mörgum.
Frá þvi’ aö dóttir min var sex
mánaða hef ég búið hjá foreldr-
um minum og fjórum systkin-
um. Þarerumjög góöar aöstæö-
ur. Ég hef tvö herbergi og
mamma passar fyrir mig stelp-
una á daginn.
SambUðin viö foreldrana
gengur vel og það rikir gagn-
kvæmur skilningur fyrir þvi að
báöir þurfa að lúffa. Þau viöur-
kenna minar þarfir og skipta sér
ekki af þvi hvað ég geri.
Við mamma höfum mjög
svipaðar skoöanir á barnaupp-
eldi svo þaö skapast engin
vandamál þar, og ég hef alltaf
siðasta oröið við ákvörðunar-
tökur varöandi stelpuna.
Verkaskiptingin hér á heimil-
inu er þannig aö mamma sér
um alla matseld og þrif nema
hvaö viö sjáum um okkar her-
bergi. A laugardögum er alls-
herjardltekt sem allir taka þátt
i nema pabbi; hann er fulltrUi
sinnar kynslóðar.
Kostir þess aö búa I foreldra-
húsum eruþeir að barnapössun
verður ekkert vandamál. Stelp-
an hefur alltaf félagsskap, þaö
veriö aö þaö fullnægöi ekki tU-
finningalegri þörf þeirra, og
eins gæti sú staöa komið upp aö
andstæður mynduöust mUli
hagsmuna barna og foreldra
sem þannig byggju. Auövitað
væribest fyrir alla aöila aö geta
losaösig viö eignarréttartilfinn-
inguna en til þess þarf mikinn
þroska.Égveröað segja eins og
er aö ég er sjálfur hræddur við
aÓ fara i mjög náið samband, i
fyrsta lagi vegna þess aö þaö
skerðir persónufrelsið, og i ööru
lagi vegna þess aö ég hef grun
um minar eigin takmarkanir. í
stuttu máli sagt er ég hræddur
um aö geta ekki framfylgt þeim
hugmyndum sem ég aðhyllist.”
hefur alltaf einhver tima fyrir
hana og hún umgengst bæöi
unga og gamla. Gallarnir eru
afturá mótiþeir, aöég býö ekki
vinum minum heim, þaö er ann-
ar still yfir þeim. Ég þarf þvi að
leita Ut á viö eftir félagsskap.
Ég hef oft hugsaö úm að fá
mér leigttil þessaö veröa sjálfs
mins herra. En ég þori þaö ekki ’
af ótta við aö einangrast. Fjár-
hagurinn þvingar mig lika til aö
búa I foreldrahúsum. Ef ég
byggi ein gæti ég tíl dæmis ekki
verið i námi. Ég yröi að vinna
úti allan daginn þvi foreldrar
minir geta bara styrkt mig meö
fæði og húsnæði. Ég gætí þar af
leiðandi litiö sinnt stelpunni.
Aður enégfluttistafturheim i
foreldrahús bjó ég meö barns-
fóöur mlnum. Fyrst vorum viö i
einu herbergi en þegar barnið
kom fluttumst viö i stærra. Þá
þurftum við aö kaupa þvottavél,
barnavagn og annaö sem nauð-
synlegt er, þegar maöur er með
barn. Þaö eru feykileg útgjöld
sem fylgja fyrsta barni og alveg
furðulegt aö mæðralaun meö
þvi séu lægst.
Ég var ein heima meö barn-
inufyrstusex mánuöina og mér
fannst ég mjög einangruð, þvi
ég er alin upp i stórri fjölskyldu
og vil hafa marga I kringum
mig.
Viöhöfum mikil samskipti við
fööurfólkbarnsins og stelpan er
þar oft um helgar — svo hún er
ekki pabbalaus. Nú er hún kom-
in á þann aldur aö hún er farin
að skilja muninn á stööu sinni
og annarrabarna. Húngerir sér
grein fyrir þvi aö hún býr ekki
hjá pabba og mömmu. Hún er
með módelið — faöir, móöir,
barn.I hugaogfinnst að viö þrjú
eigum aö búa saman. Hún er
lika farin aö spyrja spurninga
ogbiöja um fleirisystkini. Þess-
ar hugmyndir fékk hún allar
þegar hún var á leikskóla um
tima.
Þetta sýnir okkur e.t.v. aö viö
verðum að uppfræða börnin
okkar betur um umhverfi sitt og
félagslegar aðstæöur fólks, svo
aö þau strax á unga aldri fyliist
ekki fordómum gagnvart þeim
sem ekki kjósa aö lifa eftir al-
veg heföbundnu lifsmunstri.”
Lúrir þú á
skemmtiefni
Ef þú átt smásögu, ljóð,
söngtexta eöa eitthvaö annaö
efni i fórum þinum sem þú
vilt koma á framfæri á
Rauksokkuhátiöinni ’78
„Frá morgni til kvölds” þá
hringdu I Dagnýju Kristjáns-
dóttir i sima 84827 eöa Silju
Aðalsteinsdóttur i sima
83542.