Þjóðviljinn - 02.02.1979, Qupperneq 6

6 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 2. febrúar 1979
Stöðvunarvald Elkem til umræðu á Alþingi:
Meginatriðið gat
valdið „hártogun”
Sameiginlegt álit lögfræðiráðunautar Gunnars Thoroddsens og lögfræðings
norska auðhringsins
Á fundi Sameinaðs þings i gær
kvaddi Gunnar Thoroddsen fyrr-
verandi iðnaðarráðherra sér
hljóðs utan dagskrár og flutti 13
siðna greinargerð varðandi þá
skoðun iðnaðarráðherra og Þjóö-
viljans að samningsstaða rikisins
sem meirihlutaaðila I stjórn
Járnblendifélagsins til þess að
semja um breytingar á raf-
magnssamningnum milli Járn-
blendifélagsins og Landsvirkj-
unar hefði verið að engu gerð I
ráðherratið Gunnars og Elk-
em-Spigerverket veitt neitunar-
vald gagnvart öllum breytingum
á rafmagnssamningnum.
Fjallaði greinargerðin um ýmis
önnur atriði en þennan kjarna
máls, en fram kom að dr. Gunnar
taldi þá breytingu sem gerð var á
rafmagnssamningnum og endur-
skoðunarákvæðum hans engu
máli skipta og „árás” Þjóðvilj-
ans að undirlagi iðnaðarráðherra
og sérlegs lögfræðiráðunautar
hans væri aðeins „huggunar-
súpa” handa reiðum Alþýðu-
bandalagsmönnum vegna þess aö
Hjörleifi Guttormssyni heflii ekki
tekist að fá fram vilja sinn um
frestun á gangsetningu ofns nr. 2.
„Hártogun útilokuð”
Þingmaðurinn Gunnar Thor-
oddsen mætti að sinu leyti vel
nestaður til leiks með greinar-
gerðir frá núverandi stjórnarfor-
manni Járnblendifélagsins og
fyrrverandi lögfræðiráðunaut
sinum við samningsgeröina við
Elkem-Spigerverket. Þar kemur
• svo greinilega fram sem verða
má af hálfu Elkem-Spigerverket
hefur það veriö talin höfuðnauð-
syn á sinum tima að norski auð-
hringurinn hefði neitunarvald,
fullt og óskoraö gagnvart
breytingum á rafmagns-
samningnum. 1 greinargerö frá
lögfræðingnum sem undirbjó
breytinguna, sem deilunum veld-
ur nú, núverandi stjórnarfor-
manni Járnblendifélagsins, segir
svo: „Um breytinguna leyfi ég
mér að taka fram að ég tel ekki
fetast i henni neina efnislega
breytingu á aðstöðu frá því, sem
var í samningunum við Union
Carbide. Rafmagnssamningurinn
hefur ávallt verið aðalundirstaða
allra samninga um járnblendi-
verksmiðjuna og væri að sjálf-
sögðu tilgangslaust að gera hann
sameiginlega ibyrjun, ef hluti að-
ilanna gæti siðan breytt honum
einhliða. Hins vegar tel ég fyrir-
komulag þessa atriðis I fyrri
samningum ekki hafa verið svo
skýrt, aö hártogun væri útilokuð,
og væri þvi æskilegt nú aö setja
skýr ákvæði um uppburð
breytinga á þeim stað, sem bein-^
ast liggur við til þess. Er þetta
ekkert slöur mln eigin skoðun en
hins norska lögfræðings, sem
staðið hefur að tillögugerð um
samningstextann.”
Áskilnaður um
samþykki
Það er einmitt um þessa „hár-
togun” sem styrinn stendur. 1
samningunum við Union Carbide
var það mat manna að stjórn
Járnblendifélagsins væri ein bær
um að semja um breytingar á
rafmagnssamningnum. en heffii
aðeins tilkynningarskyldu gagn-
vart hluthöfunum um öll önnur
atriði en þau sem bundin voru til
ákveðins tlma. Með breytingunni
sem gerð var i fyrsta viðauka var
þessari tilkynningarskyldubreytt
i áskilnað um samþykki Elkem
við öllum breytingum.
Hjörleif ur Guttormsson
iðnaðarráðherra fagnaði þvi á
þingii gæraðGunnar Thoroddsen
skyldi vekja máls á þessu og gefa
þannig tækifæri til þess aö rekja
gang mála á þingi og breyting-
una I samningnum i ráðherratið
Gunnars. Minnti hann á, að i
samningunum viö Alusuisse hefði
verið samið um bundið raf-
magnsverð til 25 ára. Sá samn
ingur væri frægur af endem -
um og ætla heföi mátt aö menn
lærðu af reynshinni. Samningarn-
ir við Elkem giltu i 20 ár og fyrir
utan föst endurskoðunarákvæði
um rafmagnsverð hefði islenska
rikisstjórnin sem meirihlutaaðili
i Járnblendifélaginu enga mögu-
leika tfi að hnika nokkru til i raf-
magnssamningnum nema með
samþykki Elkem. Norski auö-
hringurinnhefði tryggt sér stöðv-
unarvald á öllum breytingum.
Kynning Gunnars
Hjörleifur minnti einnig á að
Gunnar Thoroddsen hefði ekki
séð ástæðu til þess að kynna þessa
mikilsverðu breytingu á samn-
ingunum við Elkem er hann
mætli fyrir lögum um Járn-
blendiverksmiðju á þingi vegur-
inn '76 til ’77.
Að öðru leyti rakti iðnaðarráð-
herra i máli sinu viðleitni rikis-
stjórnar og iðnaðarráðuneytis til
þess að sveigja fjárfestingaráaetl-
anir Járnblendifélagsins á árinu
t gær mælti Benedikt Gröndal
utanrikisráðherra fyrir þings-
áiyktunartiliögu sem hann flytur
um staðfestingu þess samkomu-
lags sem gert var við Færeyinga I
siöasta mánuði um fiskveiðar. Að
lokinni framsögu Benedikts talaði
Lúðvik Jósepsson og gagnrýndi
hann samkomulagið harölega og
sömuleiðis þá meðferð sem máliö
hefði fengið af hálfu utanrikisráð-
herra og sjávarútvegsráðherra.
Lúðvik sagði aö Færeyingar
hefðu ekki haft sömu stefnu I fisk-
veiðimálum og við. Þeir hefðu
ekki viljað notfæra sér það tæki-
færisem þeir hafa haft til þess að
taka sér 200 milna efnahagslög-
sögu. Þeir hafa reyndar á undan-
förnum árum lagt mesta áherslu
á veiðar á fjarlægum miðum og
ekki verið tilbúnir til þess að
vinna afla sinn heima. „Þetta er
þó sem betur fer að breytast”,
sagöi Lúðvik „þvi nú eiga þeir um
30 frystihús. Afleiðingin af þess-
ari stefnu Færeyinga sem hefur
verið umdeild þar heima er aö út-
lendingar, Bretar og Vestur-
Þjóöverjar sem hafa verið úti-
lokaöir af miðum hér veiða tvö-
falt meira magn af fiski á Fær-
eyjamiðum en Færeyingar sjálf-
ir.
Góðir menn
Þessvegna á að segja við Fær-
eyinga: Lokið þiö fyrst ykkar
miðum fyrir útlendingum og
1979 undir almenn fjárfestingar-
markmið rikisstjórnarinnar.
Taldi hann að þar hefði náðst
fram verulegur árangur, frestun
framkvæmda sem nemur 1.5 mil-
jarði króna milli ára, og sæi þess
þingsjá
staðar i lánsfjáráætlun þar sem
þessi frestun gæfi svigrúm fyrir
aðrar nauðsynlegar f járfestingar
á árinu.
komið þiö svo og taliö við okkur
um aö fá að veiða hér. En þetta
hafa Færeyingar aldrei þurft að
gera. Hér hafa alltaf verið góöir
mennsem hafa sagt;Færeyingar
eru vinir okkar og frændur og
nágrannar og þess vegna eigum
viö bara að leyfa þeim að veiöa
hér. En það er meginatriði máls-
ins að á sama tima og við erum að
stööva okkar eigin sjómenn og
svipta menn atvinnu sem vinna
við fiskverkun i landi vegna þess
að það þarf að takmarka aflann
þá leyfum við Færeyingum að
veiða á Islandsmiðum 56.700 tonn
af fiski. Þetta er aflamagn sem
munar um. Og viö þá menn sem
eru svo góðir við frændur okkar
og vini Færeyinga vildi ég segja
þetta^’ sagði Lúðvik: „Vilja þess-
ir ágætu menn ekki taka eins og
eins eða tveggja mánaða kaup af
sinum launum og senda Fær-
eyingum, eöa á bara að tak þetta
af öðrum?”
Þá vék Lúðvik að þeim rök-
semdum fyrir samningum við
Færeyinga aö við ættum sam-
eiginlega fiskistofna með þeim
eins og td. kolmunna. Sagði Lúö-
vik á þá leið aö við ættum fjölda
fiskistofna sameiginlega með
öðrum þjóðum ef út I þá sálma
væri farið. Eða hvers ættu vinir
okkar frændur og nágrannar
Norðmenn aö gjalda? Að ekki
væri nú talaö um Ira, Skota og
fleiri þjóðir. Þetta gæti aldrei
verið mergurinn málsins. Varö-
andi fiskveiðisamninga við aörar
þjóöir væri það alveg ljóst aö það
ætti að segja þeim öllum upp.
Staða okkar væri slik að viö hefð-
um ekki af neinu að taka.
Meðferð málsins
hneyksli
Þá talaði Lúðvik Jósepsson um
formlega meðferð málsins og
kvað hana hneyksli. Málið hefði
aldrei verið lagt fyrir Alþyðu-
bandalagið til umfjöllunar og
samningagerðin hefði aldrei ver-
iö lögð fyrir rikisstjórnina til
samþykktar. „Þetta eru algjör-
lega óframbærileg vinnubrögö og
ég hlýt að mótmæla þeimi’ sagði
Lúðvik. Hann kvaðst vita að
skoðanir væru skiptar um
samninginn i Alþýðubandalaginu
en það breytti engu um það að
Benedikt Gröndal og Kjartan
Jóhannson ásamt Einari Agústs-
syni hefðu ekki haft neitt umboð
til þessara samninga. Aö lokum
sagöi Lúðvik að hann teldi sig
hafa gert grein fyrir skoöun sinni
á þessum samningum og hygðist
hann greiða atkvæði um þá i fullu
samræmi við hana. „En hitt verö-
ur að vera ljóst að þeir menn sem
gera þessa samninga eru tilbúnir
til þess að stöðva okkar veiðar á
sama tima og þeir bæta viö heim-
ildum fyrir útlendinga til þess að
veiöa af okkar stofnum.”
Benedikt Gröndal svaraði og
Sjálfhætt vegna
stöðunnar
Varðandi frestun á gangsetn-
ingu ofns nr. 2 sagði ráðherrann
að hann eða ráðuneytið hefðu ekki
haft möguleika tilþess að vega og
meta þann mikla kostnaðarauka
sem stjórn Járnblendifélagsins
taldi leiða af frestuninni, enda
hefði verið tilgangslaustað vinna
áfram að þvi máli eftir að i ljós
kom að samningsstaða rikisins
var til muna verri en álitið hafði
verið.
Að lokum kom til orðaskipta
milli núverandi og fyrrverandi
iðnaðarráðherra vegna fullyrð-
inga hins siðarnefnda um að
Hjörleifur Guttormsson hefði
haldið fyrir honum og öðrum
þingflokksformönnum upplýsing-
um frá Járnblendifélaginu varð-
andi málið. Kvaðst Hjörleifur
hafa afhent öll gögn nema þau
sem stiluð voru til rflkisstjórnar-
innar i heild og talið sig þurfa
samþykki hennar til þess að af-
henda þau. Að þvi fengnu væri
ekkert þvi til fyrirstöðu að af-
henda þau, en vék að þvi að lok-
um aðdr. Gunnar virtist bærilega
nestaður frá Járnblendifélaginu
eins og áður sagði. Nokkrir þing-
menn voruá mælendaskrá er um-
ræðu var frestað. —Einar Karl
taldi að málið hefði verið kynnt
bæði í rikisstjórn og fyrir fulltrú-
um flokkanna i utanrikisnefnd Al-
þingis.
Ráðherrar sáu
samninginn fyrst sem
þingskjal
Af þessu tilefni kvaddi sér
hljóðs Svavar Gestsson viðskipta-
ráðherra og upplýsti hann að
samkomulagið hefði aldrei verið
borið upp I rikisstjórninni og hefði
texti þess ekki enn verið lagður
þarfram. Það sama væriað segja
um þingsályktunartillöguna sem
fyrir Alþingi lægi um staðfestingu
á þessu samkomulagi. Ráðherrar
Alþýöubandalagsins heföu fyrst
séð hana þegar henni var útbýtt
sem þingskjali. Svavar sagði sið-
an, að þótt hann teldi rétt að sam-
þykkja þetta samkomulag við
Færeyinga um fiskveiðar, þá sæi
hann sig tilneyddan að mótmæla
þessari málsmeðferð. Það heföi
ævinlega tiðkast að fulltrúar
samstarfsflokka i rikisstjórn ættu
kost á þvi að fjalla um hliöstæða
saminga þessum. Að lokum sagöi
Svavar að hann teldi rétt að segja
upp öllum gildandi samningum
um þorskveiði til útlendinga.
Það eina sem þeir vissu
Næstur talaði Matthias Bjarna-
son og kvaðst hann undrast þá
málsmeðferð sem viðhöfö heföi
veriö. Hann kvaðst mundu styðja
þessa samningá og ekki taka þátt
I neinum loddaraleik þótt meiri-
hlutinn væri hugsanlega naumur.
Matthias sagði það alrangt aö
fulltrúum I utanrikisnefnd hefði
verið faliö að tilkynna flokkum
sinum um samningana. „Hvað
heföu þeir átt að tilkynna þeim?”
spurði Matthias, „að Fær-
eyingarnir væru að koma?
Það var það eina sem þeir fengu
að vita”. Matthias hélt langa og
ýtarlega ræðu með sögulegu ivafi
en varð að gera hlé á máli sinu
vegna þess að Gunnar Thorodd-
sen fékk málið utan dagskrár til
þess að gagnrýna fréttatilkynn-
ingu um járnblendiverksmiðjuna
á Grundartanga. Frá þvi er sagt
hér aö ofan. Að loknu þvi innskoti
héltMatthías áfram og fór á kost-
um, þótt ekki gefist hér tækifæri
til þess að rekja það^enda I endur-
minningastil um samskipti
Matthiasar við fiskifræöinga og
námsmenn.
Níðst á Framsókn
Að lokinni ræöu hans kvaddi sér
hljóös Einar Ágústsson og mót-
mælti hann að Framsóknar-
flokkurinn hefði einn flokka mátt
bfða með sin sjónarmiö i málinu
þar til að loknu hléi. Beiddist
hann þess að umræðum um málið
yrði frestaö. Friðjón Þórðarson
sem gegndi störfum forseta varö
við þeirri ósk og var umræðunni
frestað. —sgt
Alþýðubandalagið:
Rikharð
Guömundur
RAÐSTEFNA UM LAND-
BÚNAÐARMÁL
Framkvæmdastjórn Alþýðubanda-
lagsins boðar til ráðstefnu um land-
búnaðarmál laugardaginn 9. febrúar
kl.14 að Grettisgötu 3.
Inngangserindi um þróun land-
búnaðarins/ mótun landbúnaðarstefnu
og Framleiðsluráðsfrumvarpið
flytja: Jón Viðar Jónmundsson,
starfsmaður Búnaðarfélags islands,
Ríkharð Brynjólfsson, kennari á
Hvanneyri, Guðmundur Þorsteinsson,
bóndi á Skálpastöðum, og Helgi Selj-
an, alþingismaður.
Samningarnir vid Færeyinga:
Aldrei bornir upp í ríkisstjóm