Þjóðviljinn - 02.02.1979, Page 10

10 SIDA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 2. febrúar 1979
Torfi Þorsteinsson skrifar:
Þegar landið fær mál
1 7. GREIN
Af Helgafelli sér um allt hiö
forna landnám ÞórólfS Mostrar-
skeggs, sem nam land viö Hofs-
vog og bjó aö Hofsstööum. Frá
Nogegi haföi hann meö sér flesta
viöi úr Þórshofi sinu sem þar
höföu veriö ogsvo moldina undan
stallanum, þar sem Þórslikneskiö
haföi setiö. Landnám kaus hann
sér þar sem öndvegissúlur hans,
skornar Þórsmerki, bárust aö
landi. Þórólfur kallaöi Þórsnes
milli Vigrafjaröar og Hofsvogs. A
þvi nesi stendur fjall eitt, sem
Þórólfur lagöi á svo mikinn
átrúnaö, aö þangaö skyldi enginn
óþveginn llta og engu skyldi tor-
tima I fjallinu, hvorki fé né mönn-
um, nema sjálft gengi brott. Og
þegar sonur Þórólfs, Þorsteinn
Þorskabltur, drukknaöi I veiöi-
ferö á Breiöafiröi, sá sauöamaöur
frá Helgafelli fjalliö Ijúkast upp
og landvætti ganga til móts viö
hinn sjódrukknaöa og leiöa
Helgafellsbónda þar til öndvegis
en hann og sveit hans þar til
veislufagnaöar.
Af þessu má glöggt sjá, aö
átrúnaöaur landnámsmanna hef-
ur ekki veriö þeim neitt hégóma-
mál heldur lögmál samofiö llfs-
háttum þeirra og lífsönn. Af
Helgafelli sér til landnáms Bjarn-
ar austræna og niöja hans,
Kjalleklinga. A meöal þeirra voru
bræðurnir Vermundur mjóvi,
sem bjó i Bjarnarhöfn,og bróöir
hans, Víga-Styrr, sem bjó undir
Hrauni.
Berserkjasaga
Frá þvl er sagt I Eyrbyggju aö
Vermundur I Bjarnarhöfn sigldi
til Noregs og réðst á veturvist til
Hákonar jarls Siguröarsonar á
Hlööum. Þar á vist meö jarlin-
um voru berserkir tveir, sænskir
að ætt, sem hétu Halli og Leiknir.
Þeir voru menn miklu meiri og
sterkari en i þann tima fengjust
þeirra jafningar I Noregi. Þeir
gengu berserksgang og voru eigi i
mannlegu eðli er þeir voru reiðir,
en fóru þá sem galnir hundar og
óttuðust hvorki eld né járn. Eirik-
ur hinn sigursæli, Sviakonungur,
haföi sent jarlinum berserkina og
sett á varnað, aö hann skyldi gera
vel til þeirra.
Um vorið, er Vermundur haföi
veriö einn vetur meö jarli, fýstist
hanntil Islands og baö jarlinn or-
lofs. Jarlinn bað hann fara sem
hann vildi og bað hann aö skilnaði
aö kjósa hvern þann hlut úr eigu
sinni, sem þeim báöum mætti til
sæmdar verða og viröingar. En er
Vermundur hugsaöi eftir hverra
hluta hann skal af jarli beiðast
kom honum i hug, að þaö mundi
honum mikillar framkvæmdar
afla á Islandi ef hann heföi slika
eftirgöngumenn sem berserkina I
þjónustu sinni. Nú segir
Vermundur jarli aö hann vill
þann sóma af honum þiggja aö
hann gefi honum til trausts og
fylgdar berserkina.
Jarlinn er tregur til, svo og
berserkirnir, sem kváðust ekki
hafa sett hug sinn eftir aö fara til
Islands. En þó ræöst svo fyrir
milligöngu jarlsins aö
berserkirnir skulu fara til tslands
og skal Vermundur þar i hverju
einu gera vel til þeirra.
Þegar til tslands kom reyndust
berserkirnir ódældarmenn og
lutu lltt aö stjórn Vermundar. Fór
Vermundur þá að hugsa ráö sitt,
með hverju móti hann gæti auð-
veldlegast viö þá losnað. Kom
honum þá I hug bróöir sinn, Viga-
Styrr, sem oft haföi reynst honum
ofjarl i viöskiptum.
Brátt eftir komu Vermundar
heim til Bjarnarhafnar vakti
Halli til þess viö Vermund aö
hann mundi fá homum sæmilegt
kvonfang. En Vermundur kvaöst
eigi vita von þeirrar konu af góö-
um ættum, sem binda vildi forlög
sin við berserk. En er Halli fann
tómlæti Vermundar um konumál-
in sló hann á sig úlfúö og illsku og
fór allt i þverúö meö honum og
Vermundi og tók Vermundur að
iörast aö hann haföi berserkina á
hendur tekist.
Um haustiö haföi Vermundur
höföingjaboð mikiö i Bjarnarhöfn
og aö boðinu loknu vildi hann, aö
ráöi Arnkels goöa, leysa bróöur
sinn, Viga-Styrr, út meö sæmd og
viröingu og baö hann aö þiggja af
sér berserkina að vinargjöf, ef
veröa mætti til að eyöa fálæti þvi,
sem verið haföi á milli þeirra
bræöra.
Vigastyrr kvað vilja þvi vel
taka, aö batna mætti frændsemi
þeirra. En aldrei kvaöst hann
vilja aö berserkirnir komi I sin
hús, „þvi að ærnar eru óvinsældir
minar þó aö ég hljóti eigi vand-
ræöi af þeim. En annaö mál er
þaö, aö ég leysi vandræði þitt, en
aö ég þiggi menn þessa af þér I
vinargjöf”. Fór Styrr þá heim og
berserkirnir meö honum. Og fóru
þeirra skipti mjög Hklega I fyrstu.
En nú gerðist þaö brátt, aö Halli
slóst á tal við Asdisi dóttur Styrrs,
en hún var ung kona, skörungur
mikill og skapstór. Og nú leiöir
Halli þaö I tal viö Styrr aö hann
minnist heitisins viö Hákon jarl á
Hlöðum og efli giftu þeirra
bræöra á Islandi meö þvi aö gifta
sér Asdisi dóttur sina.. Styrr
kvaöst þetta mál fyrst vilja ræöa
viö vini sina og um morguninn
eftir reiö hann inn til Helgafells
aö hitta Snorra goöa. Snorri
spuröi hvort Viga-Styrr heföi
nokkur vandamál aö ræöa og er
Styrr kvað svo vera svaraði
Snorri: „Þá skulum viö ganga á
Helgafell. Þau ráö hafa sist aö
engu oröiö, sem þar hafa verið
ráöiii.”
Eftir heimkomu Styrrs gefur
hann Halli kost á konunni, en þar
sem berserkurinn er félitill skal
hann aö fornum siö vinna til ráö-
hags viö konuna meö þvi aö vinna
nokkrar þrautir. Þeir bræöur
skulu ryðja veg yfir hrauniö út til
Bjarnarhafnar, leggja hagagarö
yfir hrauniö og byrgi fyrir inna
hrauniö.
Halli kaupir þessu viö Viga-
Styrr og hófu þeir bræöur brátt
framkvæmd verksins. En á meö-
an þeir voru aö þessu verki lét
Viga-Styrr gera baðstofu á bæ
sinum. Var hún grafin I jörö og
gluggi yfir ofninum svo aö utan
mátti á gefa og var þaö hús ákaf-
lega heitt.
Og er verkinu var lokib og ber-
serkirnir gengu heim voru þeir
móðir mjög og þakkaði Syrr þeim
ve unniö verk og bað þá aö ganga
i bað áður en þeir hvíldust.
Þeir gengu til baöhúss og er
þeir komu i baðið lét Styrr byrgja
baðstofuna og bera grjót á
hlemminn yfir forstofunni og
nautshúð hráblauta lét hann
breiða hjá uppganginum. Siöan
lét hann gefa heitt vatn á glugg-
ann yfir ofninum. Var þá baðið
svo heitt aö bérserkirnir þoldu
eigi og hlupu á hurðina. Fékk
Halli brotið hlemminn og komst
uppen féll á blautri nautshúöinni.
Var þar Viga-Styrr fyrir og veitti
báöum berserkjunum banasár.
Siðan lét Styrr veita lfkum
þeirra umbúnaö til greftrunar.
Voru þeir færðir út I hraunið og
kasaöir i dal þeim, er þar er 1
hrauninu og er svo djúpur, aö
engan sér úr nema himinn yfir.
En er Snorri goði spuröi tiöind-
in þá reib hann út undir Hraun og
sat þar á tali viö Styrr um allan
dag. En af þvi tali kom upp þaö,
aö Styrr fastnaði Snorra dóttur
sina Ásdisi og var þaö mál
manna, að þeir þóttu báöir vaxa
af tengdunum. Er Snorri goöi
ráðageröarmaður meiri en Styrr
atgöngumeiri.
Allt þetta og ótal fleiri sagnir,
tengdar Helgafelli og umhverfi
þess, voru rifjaöar upp af Birni
Jónssyni fræöimanni viö útsýnis-
skifuna á Helgafelli. Þaöan sér
vel til Bjarnarhafnar og Hrauns I
suðvestri og enn sér greinilega til
Skollagötu, sem berserkirnir
ruddu, einnig til vörslugarösins,
sem þeir hlóöu milli Hrauns og
Bjarnarhafnar i Berserkjahrauni
og I dal i hrauninu er „Skolla-
gröf”, þar sem berserkirnir voru
dysjaðir.
Um Helgafell og umhverfi þess
leikur enn ljómi þess átrúnaöar,
sem landnámsmenn bundu við
þennan staö. Og enn andar þar úr
grasi saga Guðrúnar Osvifurs-
dóttur, sem i hárri elli bar heitar
bænir fram fyrir guð sinn i
kirkjunni á Helgafelli. Og einnig
saga stjórnvitringsins, Snorra
Framhald á 14. siöu
Ráðu-
nauta-
fundur
Dagana 5.—9. febr. hefur Bún-
aöarfélag tslands og Rannsókn-
arstofnun landbúnaöarins boöaö
til ráöunautaufndar á Hótel Sögu I
Reykjavik. A fundinum munu ■
mæta allir héraösráöunautar,
flestir kennarar bændaskólanna,
nemendur Búvisindadeildar á
Hvanneyri, ráöunautar Búnaöar-
fél. íslands, tilraunastjórar, sér-
fræðingar landbúnaöarins og
starfsmenn hjá stofnunum, sem
vinna I þágu landbúnaöarins.
Gert er ráö fyrir aö um 150 manns
taki þátt I fundinum.
Fyrsta fundardeginum veröur
variö til þess aö ræöa landbúnað-
arstefnuna. Þar mun landbúnaö-
arráöherra flytja fyrsta fram-
söguerindiö. Annar fundardagur-
inn er helgaöur vistfræöi og fisk-
eldi. Þá eru á dagskrá fjölmörg
erindi um jarörækt, búfjárrækt
og búfjársjúkdóma. Siöasta
fundardaginn, föstudaginn 9.
febr., verður rætt um starfsemi
búnaöarsambandanna og leiö-
beiningarþjónustuna.
Mikils viröi er fyrir leiöbein-
endur bænda og þá er vinna aö
tilraunum og rannsóknum i þágu
landbúnaðarins að bera saman
bækur sinar. Þó aldrei eins og nú
á þessum umbrotatimum I land-
búnaöi.
(Heim. Uppl.þjón. landb.)
—mhg
Afdalakarl skrifar;
REYKLAUST LAND
Samstarfsnefnd um reykinga-
varnir hefur þótt æriö sein-
heppin I áróðri sinum gegn
reykingum, enda jókst sala á
sigarettum árið sem leiö og
varla mun bæta úr skák þau
skripi, sem nefndin leiddi fram
fyrir landslýöí fyrsta sinn I aug-
lýsingatima sjónvarpsins að
kvöldi fyrsta þorradags.
Brennivinskýrin seigl-
ast
I fréttum sjónvarpsins þetta
sama kvöld voru höfö þau um-
mæli eftir Magnúsi H. Heil-
brigðiss., að rikið græddi litið
sem ekkert á tóbakssölu, þvi
þénustan af sölunni færi öll til
greiðslu vegna þeirrar skaö-’
semi, sem reykingar yllu. Hins-
vegar minntist ráðherrann ekki
einu oröi á brennivinskú rikis-
sjóðs, og þótt greiöslur vegna
skaðsemi áfengis séu gifurlega
miklar, þá mun kýrin mjólka
það vel, aö hún skilar afgangi I
kassann þrátt fyrir allt, og með-
an svo giftusamlega tekst til, er
nauðsynlegt aö þegja þunnu
hljóöi hvaö drykkjuskapinn
snertir. En llklega er blessuð
brenni vinskýrin farin að
„selja” eitthvaö verr en áöur
var, þvi fyrir siöustu jól og ára-
mót var mjaltatiminn lengdur,
svo unnt væriað tuttlasem mest
úr spenum hennar. En það þarf
ekki aö boða neitt illt þó að nyt
falli i bili, enda veit ég ekkert
dæmi þess að þrilit kýr hafi
brugðist.
Nærtæk lausn
Hefur samstarfsnefnd um
reykingavarnir og Magnús H.
Heilbrigöiss. athugaö hve
fjarska auövelt er að gera land-
ið reyklaust? Nú er reyklausi
dagurinn á næstu grösum, —
(greinin barstekki fyrr en fariö
var aö rjúka aftur, Landpóst-
ur), — og þegar ég brá blundi i
morgun vaknaöi.þaö upp fyrir
mér að reyklausa daginn ber
upp á sama mánaðardag og
gosiö i Vestmannaeyjum byrj-
aöi 1973, já, og meira að segja
sama vikudag, þ.e. þriöjudag.
Þetta tel ég mjög táknrænt.
Fimmtudaginn 6. febr. 1975,
birtist i Morgunblaðinu aðsend
grein, og var upphaf hennar
þannig:
„Fyrir tveim árum, þegar
gosiö I Vestmannaeyjum stóö
sem hæst, og virtist ekkert lát á,
spáöi franskur jaröfræöingur
þvi, að hraunið myndi aö lokum
breiðast yfiralla eyjuna og ger-
eyða byggðinni”. Siöar i grein-
inni segir höfundur, að þegar
verst hafi horft ,,.kom bisk-
up I sjónvarpið ogsöng þar eld-
messu .... ogfrá þeim degi dvin-
aði gosið, þar til þvi lauk ger-
samlega”.
Ef ráðherrann trúir þvi ekki
aö þessi grein birtist i Moggan-
um, getur hann sent aðstoðar-
ráðherra sinn út af örkinni til að
ná i umrætt eintak, og efa ég
ekki aö aöstoöarráðherrann
muni leysa þetta verkefni fljótt
og vel af hendi, enda maöurinn
þekktur fyrir ósérhlifni ogsam-
viskusemi i störfum fyrr og siö-
ar. Furðulegt, aö hann skyldi
ekki fá kross á nýársdag.
Er þá ekki lausnin fundin,
ráðherra og samstarfsnefnd?
Hversvegna ekki aö biöja bisk-
upinn að syngja nýja eldmessu,
ogslökkva þar með fyrir fullt og
allt glóöina I vindlum, sigarett-
um og pipustretum lands-
manna? Það ættu aö vera hæg
heimatökin hjá ráðherra aö orö-
færa þetta viö biskupinn, þvi
varla er langt bii á milli þeirra
við rikisjötuna.
Eitt leiðir af öðru
Og þegar búiö væri að syngja
eldmessu hina nýju, sjónvarps-
starfsmönnum til gleöi og
landslýönum til heilsubótar, þá
mundi eitt leiða af öðru, eins og
segir i visunni hans Ómars
Ragnarssonar:
„....gæsin vakti kúna, kýrin
vakti bolann..”. Þá mundi t.d.
blaðafulltrúi rikisstjórnarinnar
vakna upp af sinum Þyrnirósar-
svefni þvi þarna yröi svo
sannarlega frá fréttnæmu aö
segja og gott ef hann þyrfti
ekki að fá aöstoöarmann til
starfa á Fulltrúastofu. (Ég hef
veriö að velta því fyrir mér upp
á slðkastið, hvort blaöafulltrú-
inn hafi lesiö sögu, sem kom I
barnablaöinu Æskunni, liklega
um 1920. Sagan hér Þóröur
þögli.) •
Þaö er ánægjulegt fyrir litla
þjóö, sem aö ýmsu leyti er ó-
samstæö, aö eiga trúarlegt
sameiningartákn sem getur
gert kraftaverk þegar mest á
liggur. Og þaö er ánægjulegt
fyrir litla þjóð, sem að ýmsu
leyti er ósamstæö, aö eiga trú-
arlegt sameiningartákn sem
getur gert kraftaverk þegar
mest á liggur. Og þaö er á-
nægjulegt fyrir trúarlega sam-
einingartákniö, aö trú lands-
manna skuli vera oröin þaö
sterk, aö guösoröabækur seljast
upp, og langt frá aö hægt sé aö
anna eftirspurn.
Afdalakarl.
A hlaöinu á Kirkjubóli IBjarnardal 23. júni 1977. Heimamenn og gestir:
frá v. Torfi Steinþórsson, Hala, Ingibjörg Zóphoníasdóttir, Hala, Þor-
steinn Jóhansson, Svinafelli, Halldór Kristjánsson, Kirkjubóli, Sigrún
Pálsdóttir, Svinafelli, Guömundur Ingi, Kirkjubóli, Halidóra Daviös-
dóttir, Haga, Jóhanna Kristjánsdóttir Krirkjubóli meö ungan dóttur-'
son, Torfi Þorsteinsson, Haga. A myndina vantar myndatökukonuna,
Þuriöi Gisladóttur, Kirkjubóli.