Þjóðviljinn - 22.04.1979, Síða 9

Sunnudagur 22. aprll 1*7». ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 9
Þróun
kvikmynda-
gerðar
sem
FYRRIGREIN
A árunum 1907-1909 eöa
15 árum eftir fæðingarár
kvikmyndarinnar komu í
Ijós fyrstu tilhneigingar til
hringamyndunar I kvik-
myndaiðnaðinum. Stór
framleiðslufyrirtæki
reyndu að ná tökum á kvik-
myndaleigum og bíóhúsum
til þess að tryggja markað
fyrir myndir sínar. Aug-
Ijósast var þetta I Frakk-
landi og í Bandaríkjunum.
Fyrstu hringamyndanir
Pathe-fyrirtækiö franska eign-
aöistfyrir 1914 kvikmyndaleigur i
mörgum löndum Evrópu og viö-
ar. Svo sterk varö staöa þess, aö
þaö stóö I vegi fyrir myndun þjóö-
legrar kvikmyndageröar i flest-
um löndum Evrópu um skeiö.
Hvorki Bretar né Þjóöverjar
höföu nægjanlegt fjármagn I
þessari grein til þess aö hamla
gegn einokun Pathe-fyrirtækis-
ins.
1 Bandarikjunum var snemma
litiö á kvikmyndagerö sem hverja
aöra iönaöarframleiöslu. Eftir
heiftarlega samkeppni i byrjun,
sem leiddi til lækkaös miöaverös,
tóku niu stærstu fyrirtækin sam-
an höndum og mynduöu sam-
steypuna „Motion Pictures Pat-
ent Company” —MPPC). Hún
tryggöi sér rétt á ýmsum einka-
leyfum i kvikmyndaiönaöinum og
gaf út leyfi handa meölimum sin-
um til kvikmyndasýninga.
Stærsti filmuframleiöandinn,
„Eastman Kodak Co”, var tekinn
inn i samsteypuna og lofaö aö
selja kvikmyndafilmu aöeins til
fyrirtækja samsteypunnar og
skapaöi þar meö einokun meö
filmusölu. Þeim kvikmyndahús-
Risafélögin bjuggu til kvikmyndastjörnurnar og goösögnina um ameriska drauminn: Marlyn Monroe og Clark Gable i „Misfits”.
Fyrstu tilhneigingar
til hringamyndunar
um, sem reyndu aö kaupa kvik-
myndir frá óháöum kvikmynda-
framleiöendum, var refsaö meö
þvi aö sýningartækin voru tekin
af þeim.
Ýmsir óháöir dreifingaraöilar
reyndu samt aö vinna saman utan
samsteypunnar. A vegum hennar
var því stofnaö dreifingarfyrir-
tækiö „General Film Co.”, sem
lagöi undir sig 57 af 58 helstu
kvikmyndaleigum Bandarikj-
anna á aöeins niu mánuöum áriö
1910.
Markmiöiö meö samsteypunni
MPPC var aö framleiöa eins
ódýrar, hagkvæmar og gróöa-
vænlegar kvikmyndir og hægt
var. Samsteypan staölaöi og
skipulagöi framieíösluna eft-
ir iönaöarfyrirmyndum og setti
hámarksgreiöslur til kvikmynda-
geröarmanna og leikara. Leigu-
verö var ákveöiö og ekkert tillit
tekiö til óska kvikmyndahúsanna
varöandi kvikmyndaval.
Bankar
Frá byrjun var litiö á kvik-
myndaframleiöslu sem áhættu-
sama starfsemi. En rétt fyrir
heimsstyrjöldina fyrri fengu
bankar áhuga á þessum nýja iön-
aöi og sáu sér hag i þvi aö veita
fjármagni til hans. Hlutabréf i
helstu kvikmyndafyrirtækjunum
voru boöin til sölu i kauphöllinni i
New York skömmu eftir aö styrj-
öldinni lauk.
Ariö 1927 voru hin tuttugu þús-
und bióhús i Bandarikjunum aö
mestu leyti á valdi biókeöja
stærstu kvikmyndaveranna, en
tengsl þeirra viö bankakerfiö og
stóriönaöinn höföu mjög eflst.
Samstarfiö viö bankana leiddi
og opinber
rannsókn á
bandarísku
risa-
félögunum
til aukinnar stöölunar og flokkun-
ar á kvikmyndunum.
Um 1920 náöi Þýskaland foryst-
unni i kvikmyndaframleiöslu Ev-
rópu meö hjálp frá bönkum og
riki. Þar eins og i Bandarikjunum
var kvikmyndaiönaöurinn i hönd-
um fáeinna stórfyrirtækja. Þau
höföu vinsælustu og dýrustu
leikarana á sinum snærum
og framleiddu vinsælustu kvik-
myndirnar. Stööug framleiösla
geröi þeim kleift aö jafna
út hallann á einstökum myndum i
heildarframleiöslunni. Kostnaö-
urinn viö gerö myndanna var
stóraukinn og hin mikla fjárþörf
framleiöendum erfitt um vik.
Hljóðmyndirnar
og áhrif þeirra á
kvikmyndaiðnaðinn
Allt til 1927 var sivaxandi aö-
sókn aö kvikmyndum i flestum
löndum. En þá fór aö gæta kreppu
i kvikmyndaiönaöinum i Banda-
rikjunum. Orsökin var almenn ó-
hagstæö efnahagsskilyröi. Fyrst
var reynt aö mæta kreppunni meö
framleiöslu glæsimynda og reynt
var aö sýna tvær kvikmyndir i
sömu dagskrá.
Leiöin út úr kreppunni reyndist
hins vegar sú aö gera kvikmyndir
meö hljóöi. „Warner Brothers”
varö fyrst til aö setja hljóömynd á
markaö. Kvikmyndin hét „The
Framhald á bls. 22
1 þessari grein er skýrt frá
þvi hvernig kvikmyndagerö
varö aö stóriönaöi I Evrópu
og Bandarikjunum. Einnig
er því lýst hvernig öll völd
yfir kvikmyndaframleiösl-
unni og sýningaraöstööunni I
stærsta kvikmyndafram-
ieiösiulandinu Bandarikj-
unum komst I hendur fárra
risafélaga.
t seinni greininni segir frá
áhrifum sjónvarpsins á kvik-
myndaiönaöinn og hvernig
fyrrnefnd bandarisk risafé-
lög ná þeim völdum fyrir
kvikmyndaframleiöslu (og
dreifingu) annarra landa,
sem þau halda enn i dag.
Einangrun
an
ál-
plast-
01
Pla.iteinangrun, steinull, glerull rn/eða
pappín, álpappínrúllur, glerullarhólkar,
einangrunarhólkar.
Allt til einangrunar - og verðið hefur náðst ólrúlega
langt niður vegna magninnkaupa.
Byggingavörudeild
Jón Loftsson hf.
Hringbraut 121
Simi 10600