Þjóðviljinn - 22.06.1979, Blaðsíða 9

8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 22. júnl 1979
Föstudagur 22. júnl 1979 ÞJÓÐVILJINN — StÐA 9
Finnbogi Jónsson.
Af þvl tilefni hafBi Þjv. tal af
Finnboga Jónsson en hann hefur
þessi mál á sinni könnu fyrir iön-
aöarráöuneytiö. Finnbogi er bæöi
menntaöur sem eölisverkfræö-
ingur og rekstrarhagfræöingur
frá Lundi. Lokaverkefni hans
fjallaöi einmitt um, hvernig
mætti draga úr olluinnflutningi
meö þvi aö auka nýtingu inn-
lendra orkugjafa.
Forsendur fyrir metanólfram-
leiöslu hafa nánast gjörbreyst
hér á Islandi á nokkrum mánuö-
um, sagöi Finnbogi. 1 janúar sl.
var metanól þannig helmingi dýr-
ara i framleiöslu miöaö viö orku-
innihald heldur en bensln. Nú
hafa hins vegar oröiö gifurlegar
hækkanir á bensini, þaö hefur
tvöfaldast I veröi, og flest bendir
þvi til aö i dag sé þjóöhagslega
hagkvæmt aö framleiöa metanól
á íslandi.
Aðrir kostir
Raunar höfum viö aöra mögu-
leika en metanól, bæöi hreint
vetni og eins „tilbúiö” bensin.
Vetniö er hráefni viö
metanólvinnslu, en metanóliö er
aftur eina hráefniö viö gerö „til-
búins” bensins. Þaö er þvi spurn-
ing, hvaöa vinnslustig er hag-
kvæmast fyrir okkur.
„Tilbúiö” bensin er um 30%
dýrara en metanól, sem er hins
vegar 30% dýrara en vetniö. En
þó vetniö sé þannig langódýrast I
framleiöslu hefur þaö aöra ókosti.
Þaö er ekki hægt aö nota vetni á
blla og önnur samgöngutæki án
þess aö gera mjög fjárfrekar
breytingar á þeim. Þar aö auki er
vetniö mjög vandmeöfariö I
flutningum, bæöi vegna mikillar
sprengihættu sé þaö á loftkenndu
formi, og eins þarf aö kæla þaö
niöur I mínus 253 gráöur C til aö
Innlent metanól í
stað bensíns og olíu!
Rætt við Finnboga Jónsson, eðlisverkfræðing, sem er
sérfræðingur iðnaðarráðuneytisins í metanólvinnslu
Hjörleif ur Guttormsson iðnaðarráðherra hefur allt frá
því hann tók við embætti sýnt mikinn áhuga á því að
minnka orkueyðslu landsmanna og losa þá sem mest af
klafa síþverrandi olíu. Hann hefur haft frumkvæði að
athugunum á metanóli sem mögulegu eldsneyti er
íslendingar gætu sjálfir framleitt. Mörgum kann að
hafa flogið f hug að metanólvinnslan væri fjarlægur
draumur og kannski bara eitt þeirra bragða sem stjórn-
málamenn nota til að fanga athygli fólks og f jölmiðla.
Hjörleifur reyndist þó framsýnni en margir hugðu.
Síhækkandi olíuverð hef ur gert það að verkum að í dag
kann að vera hagkvæmt að ýta metanólvinnslu úr vör.
A aöalfundi SIR Sambands
isienskra rafveitna — sem var
haldinn aö Bifröst 30. mai sl.
hélt iönaöarráöherra ávarp,
sem birst hefur fyrr hér I blaö-
inu:
Tillögur í undirbúningi
„Framleiösla á innlendu
eldsneyti á grundvelli vetnis-
afuröa, svo sem methanols, hef-
ur allt fram til þessa veriö taliö
framtlðarmúslk og enn veröur
ekki fullyrt um hagkvæmni
slikrar framleiöslu i krafti raf-
greiningar hérlendis. Hitt er þó
ljóst aö veröþróun á oliu aö
undanförnu færir þennan kost
nær en áöur var taliö raunsætt,
og þvi er eölilegt aö viö fylgj-
umst ekki aöeins vel meö á
þessu sviöi, heldur hefjum
undirbúningsrannsóknir vegna
hugsaniegrar framleiöslu á inn-
lendu eldsneyti sem fyrst. Auk
athugana á vegum iönaöarráðu-
neytisins á þessu sviöi er starf-
andi nefnd á vegum Orkustofn-
unar til að meta möguleika á
vetnisframleiöslu. Vænti ég aö
unnt veröi aö taka afstööu til
hugsanlegra aögeröa næsta
haustog mun máliö þá lagt fyrir
Alþingi m.t.t. æskilegra fjár-
veitinga og undirbúnings aö
öðru leyti, ef ástæöa er talin til”.
Áætlaður framleiðslukostnaður Fjárfesting 15kr/1
Rafmagn 25 kr/1
Kol 10kr/1
Annað 5 kir/1
Samtals 55 kr/1
hægt sé aö flytja það í fljótandi
formi. Þess vegna þyrfti aö búa
til algerlega nýtt dreifikerfi, þvi
dreyfingin sem viö notum fyrir
olluna i dag, nýtist ekki fyrir
vetniö. Þaö yröi hins vegar mjög
dýrt. Af þeim sökum tel ég mjög
óllklegt aö vetni veröi framleitt
hérna næstu 50 árin.
Kostir metanóls
Metanól hefur á hinn bóginn
þann kost aö vera fljótandi efni
viö venjulegar aöstæöur. Þess-
vegna væri hægt aö nota núver-
andi olíudreifingarkerfi fyrir þaö.
Aö vfsu yröi dreifikostnaöurinn
meiri en fyrir benslniö, þvl hver
metanóllitri inniheldur helmingi
minni orku en lltri af benslni,
þannig aö meira þarf af metanól-
inu.
1 rauninni mætti taka metanól
strax I notkun, þvl þaö þarf ekki
aö gera nema smávægilegar
breytingar á benslnvélum til aö
hægt sé aö keyra þær á benslni
sem er blandað metanóli aö 15
prósentum. Meö breytingum sem
yröu nokkuö umfangsmeiri og
dýrari mætti svo keyra bensln-
vélar á hreinu metanóli. Aftur
á móti væri ekki hægt aö keyra
diselmótora á hreinu metanóli, en
mætti þó nota þaö sem aöal-
eldsneytisgjafann I tvöföldu
brennslukerfi.
Nauðsynleg hráefni
Við þurfum vetni og annaö-
hvort kolsýrling eöa koltvlsýrl-
ing til að framleiöa metanól.
Vetniö getum viö fengiö meö raf-
greiningu á vatni, og notaö til
þess orku fossanna okkar, en
kolefnisöflunin er visst vanda-
mál.
Aö visu getum viö fengiö koltvl-
sýrling 1 nokkru magni úr út-
blásturslofti verksmiöja, til dæm-
is I Járnblendinu, I Sementsverk-
smiöjunni, og Alinu. Ef til vill llka
I tengslum viö sjóefnavinnslu sem
kann aö hlaupa af stokkunum hjá
okkur innan tlöar.
En koltvlsýrlingurinn hefur
þann ókost, aö þaö þarf 50%
meira vetni til aö mynda eitt tonn
af metanóli úr honum en ef
kolsýrlingurinn er nýttur. En viö
þaö veröur 50% aukning á raf-
orkukostnaöi og jafnframt eykst
stofnkostnaöur vetnisverksmiöj-
unnar um allt aö 50%.
Af þessu leiöir aö þaö er ein-
faldlega ódýrasta lausnin aö
flytja inn kol og vinna kolsýrling
úr þeim, en nota ekki þennan inn-
lenda koltvisýrling sem við eig-
um völ á.
Hins vegar ber aö geta þess að
margt er enn ókannað hvaö varö-
ar vinnslu kolsýrlings úr kolum.
Mér er ekki kunnugt um verk-
smiöjur, sem framleiöa eingöngu
kolsýrling úr kolum, þó til séu
verksmiöjur sem búa til blöndu at
kolsýrlingi, vetni og fleiri loftteg-
undum. Þaö skiptir verulegu máli
fyrir okkur, hvort unnt er aö
brenna á einfaldan hátt kol i
hreinu súrefni sem myndast viö
rafgreininguna og fá út kolsýrling
aö langstærstum hluta.
Yrði kolefnisöflun
metanólvinnslunnar byggö upp á
þennan hátt, þyrfti aö flytja inn
tæplega eitt tonn af kolum til aö
mæta einu tonni af innfluttu
bensíni.
M etanól ver ksmið ja
1986?
Iönaöarráöherra hefur I
hyggju að leggja máliö fyrir
Alþingi I haust m.t.t. nauösyn-
legra fjárveitinga og kynningar á
málinu aö ööru leyti. Þarna verö-
ur væntanlega um tveggja til 3ja
ára rannsóknaráætlun aö ræöa,
þar sem gert verður ráö fyrir
frekari hagkvæmisathugunum,
prófunum á notkun metanols viö
islenskar aöstæöur, ákveönum
tilraunarekstri, frumbönnum o.fl.
Þaö yröi i fyrsta lagi slöla á árinu
1982 sem Alþingi gæti tekiö
ákvöröun um byggingu elds-
neytisverksmiöju hér á landi.
Gengi undirbúningur og allar
ákvarðanir mjög greiölega, gæti
fyrsti áfangi metanólverksmiöju
oröið tilbúinn á árinu 1986.
Metanól á bifreiðar
Veröi af byggingu metanól-
verksmiöju á Islandi, þá tel ég
eölilegt, aö framleiöendum veröi
gert skylt meö lögum aö búa alla
blla, sem fluttir yröu til landsins,
þannig úr garöi aö þeir gætu nýtt
metanól sem eldsneytisgjafa. Sú
kvöö yröi þá aö taka gildi sama
ár og verksmiöjan hæfi fram-
leibsluna.
Ef gert er ráö fyrir 10 þús nýj-
Ef til vlll veröa alllr bllar á tslandi knúöir af metanóli óöur en tuttugasta öldin er úti.
HUGSANLEG AFANGASKIPTING OG GRÓF AÆTLUN UM METANOLÞÖRF MARKAÐARINS
MYND. 1: ELDSNEYTISVERKSMIÐJA
hrAefni starfsrAs verksmiðju 1 aðaldrAttum AFURÐIR
Veröur metanólverksmiöja reist á Reyöarfiröi?
um bflum árlega á milli 1986-1995,
þá yxi metanólnotkun innanlands
um ca 25 þús. tonn á ári.
Ef um 70% eldri blla yröi
breytt, þannig aö þeir nýttu 15%
metanóliblöndun I bensin, þá
þyrfti aukalega um 15 þús tonn af
metanóli árlega vegna þeirra.
Tæki verksmiöjan til starfa ár-
iö 1986, þá yröi metanólþörfin 25
þús tonn til aö byrja meö en yxi
um 25 þús tonn á ári og yröi 1995
um 250 þús tonn.
Bensin yröi þvi úr sögunni áriö
1995, ef gert er ráö fyrir aö blla-
floti landsmanna endurnýjaöist
aö mestu á 10 árum.
lega er þó áætlaö aö stofnkostn-
aður viö 250 þús tonna metanól-
verksmiöju veröi I heild um 45
miljarðar Isl. króna I dag.
Þab ber ab hafa hugfast, aö
þeirri fjárfestingu má dreifa á 10
ára tlmabil, þvi verksmiöjuna má
byggja I t.d. fimm 50 þús. tonna
áföngum.
Sé ennfremur gert ráö fyrir
óbreyttu benslnverði, þá myndi
verksmiöjan spara fullbyggö um
16 miljarða króna I gjaldeyri
vegna minnkaöra benslnkaupa.
A hinn bóginn þyrfti aö kaupa ár-
lega kol fyrir um tvo miljaröa.
Dreifing eldsneytis
Þaö er alveg ljóst, aö á meöan
væri veriö aö skipta úr benslni yf-
ir I metanól, þyrfti aö minnsta
kosti aö vera meö tvöfalt dreif-
ingarkerfi I gangi, annaö fyrir
bensln en hitt fyrir metanóliö. Ef
við yrðum á sama tlma háöir ein-
hverri notkun á metanólíblönd-
uöu bensini einsog ég ræddi um
áöan, þá kynni aö vera nauösyn á
þriöja dreifikerfinu, sem miölaöi
þá metanólblandaba bensininu.
Þaö er á hinn bóginn spurning
hvort þaö borgaöi sig, hvort þaö
yröi ekki einfaldlega of dýrt. Þeg-
ar aö breytingarskeiðinu kæmi
væri ef til vill best aö breyta
nýrri bllum fyrir metanól-
brennslu en láta hina eldri ganga
úr sér á benslninu. Þaö tæki um
10 ár.
En væri hægt aö vinna upp
kerfi, þarsem aö dreifikerfi
metanóls og benslns væru sam-
nýtt til aö gefa metanóllblandaö
bensln, væri auðvitaö rétt aö nýta
þann möguleika, eftir þörfum.
Má nýta sorp?
Ég hygg, aö um 1 MW þurfi til
aö framleiöa 1 þús tonn af
metanóli á ári. Ariö 1995 yröi þvl
aflþörf verksmiöjunnar komin I
250 MW.
Ef viö ætluðum okkur aö út-
rýma öllum innflutningi á oliu, þá
þyrftum viö 1200 MW I metanól-
framleiöslu og yröum ab auki aö
flytja inn um 600 þús tonn af kol-
um, svo framarlega sem kol-
efnisöflunin væri aö öllu leyti háö
innfluttum kolum.
En hér er rétt aö staldra við,
þvl hugsanlega mætti nýta inn-
lendan mó, surtarbrand til aö
vinna kolsýrling. Sú hugmynd
hefur jafnvel komiö upp, að sorp
megi brenna og framleiöa úr þvl
kolsýrling og vinna metanól úr
honum. Þaö hljóta allir aö sjá
hvllikt hagræöi þaö yröi ef viö
gætum þannig breytt sorpinu,
sem öllum er til ama, 1 eldsneyti!
En að sjálfsögöu er enn langt I
land meö aö hægt verbi ab stööva
allan olluinnflutning. En vib ætt-
um I fyrsta áfanga aö beita allri
atorku okkar aö þvi aö losna viö
amk. benslninnflutninginn fyrir
aldamótin.
Mikill
gjaldeyrissparnaður
Eldsneytisverksmiöjunni má
skipta I þrjár einingar:
— vetnisvinnsluna,
— kolsýrlingsvinnsluna,
— metanólvinnsluna.
Stofnkostnaöur fyrir vinnslu
metanóls og vetnis er þekktur
meö góöri vissu, enda eru
vinnsluaöferðirnar vel þekktar.
En kostnaöur viö vinnslu kolsýrl-
ings eru hins vegar óviss. Laus-
Kolaverð skiptir
miklu
1 mínum útreikningum hef ég
reiknaö meö innflutningsveröinu
90 dollarar á tonn og gert ráö fyr-
ir aö kolefnishlutfallið sé 90%.
íslenska járnblendifélagiö kaupir
kolin á 50 dollara tonniö, flutn-
ingskostnaður er 13 dollarar
þannig aö innflutningsveröiö er 63
dollarar. Hlutfall kolefnis I heild-
arþunga I kolum járnblendisins
er hins vegar mun minna en ég
geri ráð fyrir. Kolaveröiö mun I
framtiðinni mótast verulega af
veröþróun á þungri oliu sem er
notuö til gufuframleiöslu I stórum
orkuverum og sé litiö til enn
lengri ttma, af hlut kjarnorku I
orkubúskap heimsins. Aö undan-
förnu hefur gætt vaxandi
tortryggni I beislun kjarnorkunn-
ar sem trúlega leiöir til þess aö
aukin áhersla veröur lögö á nýt-
ingu kola til orkuvinnslu.
Hvar rís verksmiðjan?
Þaö er ómögulegt aö segja,
hver heppilegasta staösetning
slikrar verksmiöju er, enda ber
þann möguleika svo brátt aö hún
kunni aö reynast aröbær 1
nánustu framtlö. En mebal þeirra
þátta sem ber aö hafa I huga
þegar henni verður valinn staöur,
er bæöi flutningskostnaöur raf-
orkunnar, og llka flutningskostn-
aöur sjálfrar framleiöslunnar á
markaö.
Þá má geta þess, aö viö
metanólvinnsluna myndast mikill
afgangsvarmi, sem er hægt aö
nýta til upphitunar, þannig ab
gott væri aö verksmiðjan væri
staösett á svæöi, þarsem heitt
vatn næst ekki úr jöröu. Þá þurfa
hafnarskilyrbi einnig aö vera góö,
svo gerlegt sé að flytja föng aö og
frá framleiöslustaönum.
Sá staöur sem verksmiöjunni
er valinn þarf aö falla inn I þessa
mynd og I fljótu bragbi dettur
mér t.d. i hug Reyöarfjöröur.
Fljótsdalsvirkjun
Ef viö ákveöum aö fara út I aö
reisa eldsneytisverksmiöju, þá
kallar þaö á endurmat á virkjun-
aráætlunum okkar. En eitt af
þeim vandamálum sem Islend-
ingar eiga við aö etja I tengslum
viö beislun vatnsorkunnar, er að
hagkvæmustu virkjunarkostirnir
falla ekki vel aö þróun eftir-
spurnar á raforku.
Innanlandsþörfin eykst um 25
MW á ári.og rlsi eldsneytisverk -
smiöjan, eykst þörfin um önnur 25
MW árlega. Huganlegt er, aö
næsta stórvirkjun veröi Fljóts-
dalsvirkjun, sem er áætluð 295
MW miöaö viö 6000 stunda nýt-
ingartima. Mér sýnist, aö áfanga-
skipting metanólverksmiöjunnar,
einsog ég geri ráö fyrir henni, geti
Framhald á blaöslöu 14.