Þjóðviljinn - 27.07.1979, Page 9

8 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 27. júli 1979.
Föstudagur 27. júii 1979. ÞJÖÐVILJINN — SIÐA 9
Þig ræöir við Ragnar Arnalds menntamálaráöherra um þaö helsta á dofinni í kennslumálum og stefnubreytingu í þeim efnumfrá síöustu stjórn
hraöar en þeir sem lægri tekjur
hafa.
Dagvistunarmál:
Ný viðhorf
— Eitt af mikilvægari baráttu-
málum Aiþý&ubandaiagsins i
menningar- og félagsmálum er
bætt dagvistunarþjónusta i land-
inu. Ert þú a& beita þér fyrir ein-
hverju átaki I þeim efnum?
— Þaö er ljóst aö stórauka þarf
þjónustu hins opinbera viö yngstu
þjóöfélagsþegnana. Mikill skort-
ur er á dagvistunarstofnunum
vlöa um land og forskólinn er
harla ófullkominn eins og er. Ég
tel þaö mikilvægan áfangasigur,
að viö afgreiöslu fjárlaga var
fjárveiting til dagvistunarmála
tvöfölduö miöað viö fjárveiting-
una sem var á siöasta ári, þ, e.
hækkaöi úr 180 miljónum i 360
miljónir. Lögin um dagvistunar-
stofnanirnar voru sett i tiö vinstri
stjórnarinnar 1971—74, eniþeim
er gert ráö fyrir aö rikið borgi
50% af byggingarkostnaöi stofn-
ananna á móti sveitarfélögunum.
— Vegna litilla fjárveitinga á
siöustu árum til þessara mála
haföi myndast langur hali af fjár-
veitingabeiðnum. og raunveru-
lega var rikið or&ið hemill á
uppbyggingu þessara stofnana,
en nú erum viö aö stórauka fram-
lög rikisins til þessara mála.
— Jafnframt þessu þarf aö
huga aö tengslum dagvistunar-
stofnana og forskóla, enda gegna
þeir i eðli sinu sama hlutverki.
Þá kæmi það af sjálfu sér aö rikiö
greiddi hluta af reksturskostnaöi
dagvistunarstofnana til þess aö
halda niöri daggjöldum eins og
gert var fyrst eftir aö lögin voru
samþykkt. En þeim var breytt til
hins verra i tiö rikisstjórnar
Geirs Hallgrimssonar eins og
mörgu öðru.
— A siðasta vetri var sam-
þykkt frumvarp um Námsgagna-
stofnun, sem er nýtt fyrirtæki.
Hvað felur þetta frumarp i sér?
— Lögin um Námsgagnastofn-
unina gera ráö fyrir að Fræöslu-
myndasafn rikisins og Skólavöru-
búöin og Rikisútgáfa námsbóka
veröi sameinuö og felur þaö i sér
stóraukna hagræöingu i rekstri og
vonandi leiöir þaö til fjölbreytt-
ari og margþættari þjónustu viö
skólana.
Kennaraháskólinn
— Málefni Kennaraháskóians
hafa verið töluvert til umræöu i
vetur. Hvers má vænta frá ráöu-
neytinu i þeim efnum?
— Vandamál Kennaraháskól-
ans er i þvi fólgið aö nemendum
skólans hefur fjölgað miklu hraö-
ar en svo, aö stofnunin hafi getaö
tekiö vii^og auk þess hafa veriö
geröar miklar breytingar á
námstilhögun sem áreiðanlega
eru mikil framför frá hinu gamla
kennslufyrirkomulagi, en gera
jafnframt meiri kröfur til starfs-
liðs og húsnæöis. Núna i vor út-
skrifuðust 85 nemendur frá skól-
anum, en umsækjendur um
skólavist næsta vetur voru yfir
180. Þar sem skólinn er yfirfullur
fyrir, hafa nemendur og kennarar
mælst eir.dregiö til þess, að aö-
gangur aö honum veröi takmark-
aöur. Annars held ég aö vanda-
mál Kennaraháskólans og starf-
semi hans i framtiðinni þurfi aö
skoöa i ljósi háskólamenntunar
almennt,t.d. er enginn vafi á þvi
aö Háskólinn og Kennaraháskól-
inn gætu haft með sér nánara
samstarf og jafnvel skipulagt
sameiginleg námskeiö, m.a. i
uppeldisfræöum. Ég er hins
vegar heldur andvigur þvi aö
flytja þaö nám úr Háskólanum i
Kennaraháskólann sem sá si&ar-
nefndi býöur upp á, en slikar hug-
myndir hafa talsvert veriö rædd-
ar og komu m.a. fram i frum-
varpi, sem lagt var fyrir Alþingi á
seinasta kjörtimabili. Ég tel
æskilegra aö þessar tvær aöal-
stofnanir háskólamenntunar
nálgist hvor aöra meö nánu sam-
starfi og með þvi aö skipuleggja
sameiginleg námskeiö. Eins
veröur að auövelda mönnum aö
færa nám sitt óg próf frá annarri
stofnuninni yfir á hina, sagöi
Ragnar Arnalds aö lokum. — Þig
Liður i sparnaöaráætiunum menntamálaráöherra i skólakerfinu er sú staöreynd, aö í efstu bekkjum grunnskóla var vinnuálagiö oröiö úr hófi, svo aö gripiö var til þess ráös aö
stytta vinnuviku nemenda um eina klst. Myndin er frá kennslustund i Héraösskólanum á Laugarvatni. ,
Viöhorf til dagvistunarmála og yngstu borgaranna gjörbreyttust viö stjórnarskiptin.en viö fjárlagagerö fyrir áriöl979
beitti Ragnar Arnalds sér fyrir þvi aö tvöfalda upphæöina sem fer til dagvistunarmála, frá þvi sem áöur haföi veriö.
Vill ekki lengja
skólaskylduna
— Hvað með skólaskylduna
sjálfa? Eru uppi áform um aö
lengja hana eöa stytta?
— Þess má geta aö þaö er nú i
athugun hvort 9. grunnskólaáriö
eigi aö vera skólaskylduár eöa
ekki. Skólaskyldan er nú 8 ár og
var þaö stefnan á sinum tima aö
einu ári yröi bætt viö skylduna.
Ég er þvi hins vegar persónulega
andvigur. Aöalatriöiö i þessu er
aö sveitarfélögin séu fræðslu-
skyld, þ.e. skyldug til aö bjóöa
fræ&slu i 9 ár. 90% af öllum nem-
endum grunnskóla sækja i 9.
bekkinn af fúsum og frjálsum
vilja, en það er uppeldislega og
sálfræöilega rangt aö þvinga þau
10% sem eftir eru til aö sækja 9.
bekk með lagaboði.
Simenntun
— Fullorðinsfræösla, simennt-
un og endurmenntun hefur verið
til umræöu á undanförnum miss-
erum. Hvað hyggst þú gera I
þessum málum á næstunni?
— Viö erum aö undirbúa stór-
aukna fulloröinsfræöslu og
menntun i þágu launafólks, bæöi I
framhaldsskólakerfinu, I náms-
flokkum, útvarpi, sjónvarpi og á
vegum verkalýðshreyfingarinnar,
en auövitaö kosta slikar úrbætur
mikiö fé. Ég tel aö hver launa-
maður ætti að hafa rétt til a.m.k.
hálfs árs endurmenntunar á 10
ára fresti, á fullum launum. Um
þetta atriði þyrfti aö semja i
kjarasamningum atvinnurek-
enda og Alþýöusambandsins, en
jafnframt þyrftu yfirvöld
menntamála að hafa aöstööu til
aö bjóöa fólki upp á fjölbreytta
endurmenntun annaö hvort á þvi
sviði sem fólkiö starfar viö eöa á
öðrum sviöum sem fólk hefur
áhuga á.
Ég er aö undirbúa skipun
nefndar sem fær þaö verkefni, aö
skoða sérstaklega þessi fullorö-
insfræöslumál frá sjónarmiði
launafólks og gera tillögur þar aö
lútandi.
Málþóf íhaldsins á siöasta þingi og blendinn stuöningur krata kom i veg fyrir aö framhaldsskólafrumvarpiö næði fram
aö ganga. Undirbúningur aö framkvæmd þess er þó hafinn um allt land. Myndin er frá skólaslitum við fjölbrautaskólann
I Hafnarfiröi, Flensborgarskólann, á siöasta ári.
Málefni Kennaraháskólans hafa vériö nokkuö I sviösljósinu s.i. ár. I febr. s.l. settust nemendur Kennaraháskólans á
ganga menntamálaráöuneytisins til aö mótmæla slæmum aöbúnaöi skólans.
Málefni LÍN
— Námsmenn sem rétt eiga á
láni úr Lánasjóöi islenskra náms-
manna (LIN) hafa á undanförn-
um árum barist mjög fyrir endur-
bótum á lánalöggjöfinni og þeim
reglugeröum sem henni fylgja.
Hægristjórn Geirs Hallgrimsson-
ar vóg mjög aö þeim á sinum
tima. Hyggur þú á einhverjar
endurbætur og breytingar tii
handa námsmönnum nú?
— Um það er engum blööum aö
fletta aö fjárhagsaðstoö hins op-
inbera til handa námsmönnum á
langt I land að teljast viðunandi.
Bæöi er aö lánin úr LIN ættu aö
miöast viö alla umframfjárþörf
útgjalda nemenda að tekjumögii-
leikum frádregnum. Eins þarf
fyrirgreiðsla af þessu tagi að ná
tilallra sem nám stunda, en gerir
þaö ekki núna. Aö visu tel ég aö
framhaldsskólanemendur sem
ekki eru orðnir fjárráöa eigi ekki
aö þiggja lán, heldur veröi aö
skapa þeim fjárhagslegt jafnrétti
meö öörum hætti. Dreifbýlis-
styrkurinn er vissulega spor I
rétta átt, en hann er þó fyrst og
fremst ferðastyrkur til aö minnka
a&stö&umun eftir búsetu.
— Varðandi málefni LÍN, þá fól
ég sjóösstjórn aö semja nýtt
frumvarp um lánasjóöinn og skil-
aöi hún tillögum i vor sem leið. I
þessum tillögum er gert ráö fyrir
aö umframfjárþörf námsmanna
veröi aö fullu brúuö i 3 áföngum á
næstu 3 árum. Frumvarpiö var
þaö seint á feröinni I vor, a& þaö
náöi ekki að veröa aö lögum fyrir
þingslitin, en þaö veröur endur-
flutt i haust.
— Eru einhverjar nýjungar og
breytingar I frumvarpinu varö-
andi endurgreiöslur af lánunum?
— Já, i frumvarpinu er gert ráö
fyrir þvi aö þeir sem hafa háar
tekjur aö loknu námi greiöi lánin
m.a. me&al skólamanna innan Al-
þýðubandalagsins fyrir sparnaö i
menntakerfinu. Attu menn ekki
von á að ráöherra úr þessum
flokki tæki sér slikt fyrir hendur?
— Þaö er rétt að sumir vir&ast
imynda sér, þegar menntakerfiö
er annars vegar, aö hverri krónu
hljóti ávallt að vera varið eins
og best ver&ur á kosiö. I skóla-
kerfinu eiga útgjöld ekki aö
lækka, bara hækka! Ég er aftur á
móti sannfærður um, aö i skóla-
málum eins og á öörum sviöum
má auka hagkvæmni og fara bet-
ur með fé.
— Mönnum þykja vist skatt-
arnir nógu háir, og þegar f jallaö
var um afkomu rikissjóðs i árs-
byrjun varð það ofan á að lækka
útgjöld fjárlaga um 1500 miljónir
kr. Viö I menntamálaráöuneytinu
vorum auðvitaö jafnskyldugir og
aörir að hafa uppi nokkra viö-
leitni til sparnaðar og aukinnar
hagkvæmni. En þess skal getið
að þær 300 milj. sem féllu i okkar
hlut eru rétt um 1% af útgjöldum
ráðuneytisins til kennslumála á
þessu ári.
— Ég hef staðið fast gegn öll-
um hugmyndum um, að fjölgaö
veröi i bekkjadeildum umfram
töluna 25, en grunnskólalögin
heimila, aö fjöldi nemenda geti
oröiö allt aö 30 nemendur (meöal-
tal 28) og kröfur voru uppi um
mikinn sparnað meö þessum
hætti. Þetta heföi veriö mikiö
óráð og stórlega skert gæöi
kennslunnar.
— Hins vegar samþykkti ég aö
endurskoöa kennslumagniö i ljósi
nýrra viðhorfa. Ýmislegt bendir
til þess að markmið grunnskóla-
laga um kennslustundafjölda á
viku sé sett nokkuð hátt og hafa
nýlegar rannsóknir sýnt, aö
vinnuálag i efstu bekkjum grunn-
skóla sé úr hófi fram, sem getur
gert meira ógagn en gagn. Siðan
grunnskólalögin voru sett hefur
vinnuvikan hjá fullorönum styst I
40 stundir og um leið hefur
kennsla á laugardögum falliö
niöur. Taka veröur tillit til
breyttra a&stæöna og m.a. kanna
þetta mál á fræöilegum grund-
velli, áöur en endanlegar ákvarö-
anir eru teknar. Ég hef nýlega
skipað nefnd til aö endurskoöa
grunnskólalögin og er þetta atriöi
eitt af mörgum sem nefndinni ber
aö fjalla um. En til bráöabirgða
var ákveöiö aö fækka stunda-
fjölda um eina klukkustund á viku
I nokkrum bekkjum grunnskól-
anna.
— Almennt gildir um þessar
sparnaðarráöstafanir, að reynt er
aö stuöla aö þvi aö gæöi kennsl-
unnar skeröist almennt ekki, þótt
kennslukvótar skólanna lækki I
mörgum tilvikum. Einnig er
reynt aö takmarka óhóflega yfir-
vinnu kennara og ætti þaö fremur
aö auka gæöi skólanna en hitt.
— Ég vil einnig minna á, aö
þessum sparnaöaraögerðum er
ætlaö aö auka svigrúm til aö bæta
þjónustu skólakerfisins á öörum
sviöum. Eins og ég nefndi áöan
erum viö t.d. aö skipuleggja ráö-
gjafar- og sálfræöiþjónustu i
fræösluumdæmunum viös vegar
um land, en skortur á þessari
þjónustu hefur lengi veriö ljótur
blettur á islenska skólakerfinu.
— Það er einkum tvennt sem ég vil leggja áherslu á í
sambandi við fræðslumál, en það er fullt jafnrétti til
náms og aukin gæði kennslunnar, sagði Ragnar Arnalds
menntamálaráðherra er Þjóðviljinn hóf við hann viðtal
um hvað efst er á baugi f fræðslumálum, en nú er brátt
liðið ár frá því að Ragnar tók við þessu viðamikla og
mikilvæga ráðuneyti.
— Jafnrétti til náms veröur
einkum náö meö verulega átaki
til eflingar þvi iána- og styrkja-
kerfi sem fyrir er, en mikið vant-
ar á aö fjárhagsaöstoð opinberra
aðila til námsmanna sé fullnægj-
andi.
— Nærtækasta úrræ&ið til aö
bæta gæði kennslunnar er að end-
urbæta kennslugögnin, en aö þvi
er nú unnið af miklum krafti und-
ir umsjón Skólarannsóknardeild-
ar. Einnig er mjög mikilvægt að
koma upp fullkominni sálfræöi-
og ráögjafarþjónustu i skólum
landsins, en ráöuneytiö mun beita
sér fyrir þvi i haust að koma þess
ari þjónustu á fót um land allt. Þá
er mjög mikilvægt að efla kenn-
aramenntunina i landinu meö efl-
ingu Kennaraháskólans og viö-
bótarmenntun réttindalausra
kennara. Kennsluaöstaöan þarf
aö batna og kennslan aö færast i
frjálsara form, sem ýtir undir
frumkvæöi og skipulagsgáfu nem-
endanna. Aftur á móti legg ég alls
ekki eins mikia áherslu á að auka
kennslumagnið eöa fjölga enn þvi
magni staöreynda, sem nemend-
um er ætlaö að innbyröa meö
lengingu skólaskyldunnar. Meg-
inatri&i er aö minu mati gæöi
kennslunnar, en ekki lengd skóla-
timans eöa talnaleg afköst skól-
ans.
Framhaldsskóla-
frumvarpið
Vafalaust hefur mikiö af þinum
tima fariö I framhaldsskólafrum-
varpiö, sem þó náöi ekki fram aö
ganga vegna málþófs ihaldsins
og blendins stuönings krata viö
þaö. Er þó ekki unniö aö undir-
búningi aö framkvæmd þessa
frumvarps þó ekki hafi þaö hlotið
samþykki á Alþingi f vor?
— Framhaldsskólafrumvarpiö
er tvimælalaust langstærsta mál-
iö sem að veriö hefur hér til
meðferðar i ráöuneytinu á undan-
förnum mánuöum. Ég lag&i á þaö
þunga áherslu i þinginu að þaö
yröi samþykkt nú á s.l. vetri og
þaö voru mér mikil vonbrigði aö
frumvarpiö skyldi daga uppi.
— Endurskipulagning fram-
haldsskólakerfisins er þó i fullum
gangi um land allt aö frumkvæöi
ráöuneytisins og meö góöum
stuöningi skólanefnda og skóla-
manna viösvegar um land. Nú
um þessar mundir er verið aö
rá&a i stö&ur skólameistara
tveggja fjölbrautaskóla, á Sauð-
árkróki og I Vestmannaeyjum. A
þessum stö&um og annars staöar
verður aö byggja á samningi
ráðuneytisins viö viökomandi
sveitarfélög. I haust á mennta-
skóli á Egilsstööum aö hefja
starfsemi sina, en námiö veröur
einmitt skipulagt frá upphafi með
fjölbrautasni&i i náinni sam-
vinnu viö aöra skóla á Austur-
landi.
— Þar sem löggjöfina vantar,
veröa þá ekki áhrif skólamanna
mikil á framkvæmdina og mun
ekki skorta samhæfingu I málun-
um?
— Skólamenn og sveitarstjórn-
armenn munu auövitabráöamiklu
um hvernig framkvæmdin veröur
á hverjum staö, og er ekkert
nema gott um það aö segja. Al-
mennt virðast menn fylgjandi þvi
aö hinn samræmdi framhalds-
skóli veröi með fjölbrautasniði,
enda ótvirætt mikið hagsmuna-
mál fyrir landsbyggöina.
Framtíð MR
— Nú hefur heryst gagnrýni á
frumvarpiö, einkum frá skóla-
mönnum úr Reykjavik aö veriö sé
aö leggja niöur gamla og gróna
skóla eins og Menntaskólann I
Reykjavik og gera hann aÖ fjöl-
Fær Menntaskólinn I Reykjavik aö starfa meö svipuöu sniöi eftir sam-
þykkt framhaldsskólafrumvarpsins? Ef svo veröur, fær þá skólinn ekki
einkenni yfirstéttarskóla?
brautaskóla. Hvaö viltu segja
um þessar skoöanir?
— Þaö er vel hugsanlegt, aö á
stað eins og Reykjavik, þar sem
vafalaust veröa komnir a.m.k.
þrir fullkomnir fjölbrautaskólar
fyrr en varir, muni einn og einn
skóli af gamla laginu skera sig úr
með óbreyttu sniði. Þaö breytir
hins vegar engu fyrir heildina.
Eins gætu komiö til greina minni
háttar breytingar til samræmis
viö fjölbrautaskóla, þótt bekkjar-
kerfinu sé haldiö. Þetta er mál
sem fræösluyfirvöld i Reykjavik
veröa aö skera úr um. Ef Reyk-
vikingar vilja halda í gamla
Menntaskólann meö sem minnst-
um breytingum, þá þeir um þaö.
— Telur&u enga hættu á þvi, ef
skóli eins og MR fær einn aö
starfa meö óbreyttu sniöi aö þaö
myndist nokkurs konar „elitu”
eöa yfirstéttarskóli?
— Nei,ég er sannfæröur um a&
áfangakerfi meö miklum valkost-
um og hreyfanleika i námsfyrir-
komulagi veröur miklu vinsælla
meöal nemenda og árangursrik-
ara I reynd og þvi munu nemend-
ur fremur kjósa skóla sem bjóöa
þannig námsfyrirkomulag en þaö
gamla. Ef allir eiga kost á aö
velja fjölbrautaskóla, þá er þaö
aöalatriöið.
Sparnaður
— Nú hefur þú veriö gagnrýnd-
ur nokkuö meöal skólamanna og
Ragnar Arnalds
„Andvígur því
að lengja
skólaskylduna ”
i