Þjóðviljinn - 23.07.1980, Qupperneq 5

Þjóðviljinn - 23.07.1980, Qupperneq 5
Miövikudagur 23. JúU. 1980 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 5 Konur I Nýju-Delhi mótmæla brennumoröunum. r Adur brunnu ekkjur — nú eru þad tengdadætur A Indlandi var þaö fyrr meir siöur aö þegar kvæntur maöur andaöist, þá var eiginkona hans brennd lifandi meö liki hans. Þetta háttalag, sem studdist viö kennisetningar Hindiiasiöar, aö- altrúarbragöa Indverja, bönnuöu Bretar fyrir riimlega hálfri ann- arri öld. Munu ekkjubrennurnar á þeim tima, sem sföan er liöinn, hafa aö mestu lagst niöur, ehda þdtt þaö heyrist aö þær séu enn framkvæmdar á laun f afskekkt- ari sveitum. Annarskonar brennudauöi, sem einnig kemur niöur á konum, er um þessar mundir miklu meira til umræöu i Indlandi. Þarlend kvennasamtökhalda þvf fram, aö árlega séu hundruö ef ekki þvis- undir ungra kvenna brenndar til bana viöa um land. Þær sem fyrir þessu veröa eru nýgiftar konur og moröingjarnir fjölskyldur eigin- mannsins, aö sögn kvennasam- takanna og fleiri. Heimanmundur Efnahagslegar ástæöur liggja hér aö baki. I Indlandi er þaö siö- ur aö fjölskylda bráöarinnar greiöir meö henni rlflega heiman- fylgju, og kann aö vera aö upp- haflega hafi hugsunin á bakviö þann siö veriö sil, aö heimanfylgj- an væri brúöinni efnahagsleg trygging. En f framkvæmd hefur þetta leitt til þess, aö hjón sem eignast dætur koma sér unnvörp- um á vonarvöl meö þvi aö kaupa handa þeim eiginmenn, en þau sem eignast syni geta á þennan hátt gert sér þá aö gróöalind. Lög hafa aö vlsu veriö sett um há- mark verömæti heimanfylgju, en kringum þau er miskunnarlaust fariö. Hjón, sem eiga syni á gift- ingaraldri, neita einfaldlega aö „selja” þá nema meira — og oft- ast miklu meira — sé borgaö undir boröiö. Morð i fjórum tilfellum af fimm Lakshmi Raghuramiah, leiö- togi landssambands indverskra kvennasamtaka (All India Women’s Conference), telur aö þegar konur láta lifiö af völdum elds, sé i fjórum tilfellum af hverjum fimm um morö að ræöa. Er yfirleitt látiö svo heita aö kviknaö hafi I fötum kvennanna af slysni, er þær komu of nálægt ofni eöa eldstæöi. Um vitni er venjulega ekki aö ræöa önnur en tengdafólk hinnar látnu. En kvennasamtökin og ættingjar þeirra látnu halda þvi fram, aö hiö algenga sé aö tengdafor- eldrar, mágar og mákonur helli steinoli'u á konuna og kveiki svo i. Þetta veröur auöveldara i framkvæmd sökum þess, aö siður er aö nýgift hjón búi hjá fjöl- skyldu eiginmannsins, og eru réttindi hinnar nýgiftu konu þar næsta takmörkuö. Heimanfylgjan er vitaskuld breytileg; eftir stétt og standi brúögumans. En svo er aö heyra aö brennudauöi sá, sem hér um ræöir, herji ekki hvaö sist meöal tiltöliúega vel stæöra þjóöfélags- hópa. Tengdamóðir, mágkon- ur. mágur... Nú er fyrir rétti I Nýju-Delhi eitt slikt mál, sem kvennasam- tökin vilja gera aö prófmáli. Þaö var höföaö út af dauöa 24 ára gamallar konu, sem i mars 1979 brann til bana á heimili tengda- foreldra sinna, þá komin langt á leið. Faöir hennar haföi viö hjdnavigsluna auk skyldugrar peningaupphæöar látiö dóttur sinni fylgja kæliskáp, sjónvarps- tæki, loftræstingartæki og saumamaskinu. En þremur dög- um fyrir brúökaupiö krafðist brúöguminn þar fyrir utan vél- hjóls. Þvi neituöu tengdaforeldr- amir, sem þegar höföu eytt öllu sparifé sinu I heimanfylgjuna. Þegar unga konan hitti foreldra sina fjórum mánuðum eftir hjónavigsluna skýrði hún þeim svo frá, aö hún sætti stöðugt mis- þyrmingum og barsmiöum af hálfu tengdamóður sinnar, mág- kvenna sinna tveggja og eins mágs. Og einmitt þetta fólk var viöstatt — og aörir ekki — þeg- ar dauða tengdadótturinnar bar aö höndum. Fjárplógs starfsemi Kvennasamtökin telja, að óprúttnari fjölskyldur hafi gert kvennamoröaf þessu tagi aö fjár- plógsstarfsemi. Þaö er aö segja — um leið og búiö er aö brenna tengdadótturina, er ekk- ert þvi til fyrirstööu aö „selja” ekkjumanninn nýrri stúlku, og svo koll af kolli. — Astæöan til þess aö eldurinn er valinn til aö koma tengdadætrunum fyrir kattarnef er Ilklega helst sú, aö meö þvi móti er tiltölulega auð- velt aö láta svo heita aö um slys hafi verið aö ræöa. Af ofanskráöu má skilja aö ind- verskir foreldrar séu ekki ýkja hrifnir af þvi aö eignast dætur. Enda kvaö þaö koma fyrir i sveit- um aö meybörn séu borin út, og i borgum er mikið um þaö aö þau séu skilin eftir viö dyr munaöar- leysingjahæla. (Byggt á Der Spiegel, dþ) Indverskur brúögumi — eitthvaö af heimanfylgjunni hefur veriö hengt á kransinn. Indversk brúöur (fyrir miöju). Kjarnaofn i bandarískri herstöö: Deilt um geisla- yirkni við Thule Bandariski friöarrannsóknar- maöurinn Owen Wilkes telur, aö um 4000 tonn af landfs skammt frá Thule á Grænlandi sé mengaöur geisiavirkni. Astæöan er sú, aö bandariski herinn rak kjarnorkurafstöö i bækistöö sinni, Camp Century, á árunum 1960-63 og haföi þá leyfi frá dönsku stjórninni til aö sleppa geislavirkum úrgangi frá kjarna- ofninum út á isinn umhverfis. Geislavirkni þessa úrgangs var ekki mikil. Mál þetta kemur fram i dags- ljósiö i sambandi viö aö fyrir- spurn frá einum af þingmönnum Sóslialiska alþýöuflokksins danska um þaö, hvaöa varúöar- ráöstafanir hafi veriö viöhaföar eftir aö lokaö var þessari bæki- stöö bandariska hersins viö Thule áriö 1963. Owen Wilkes hefur boriö þetta mál saman viö ýmis alvarleg óhöpp sem fylgdu rekstri kjarn- ofns af sömu gerö á Suöurskauts- landinu. Bandariski herinn notaöi hann einnig og bar hann gælu- nafnið Nukey Poo. Nukey Poo var settur upp á Suöurskautslandinu áriö 1963, en varö fyrir ýmsum óhöppum og skakkaföllum þar til hætt var viö notkun hans 1972-73. Sumarið eftir komst rannsóknarnefnd aö þvi, aö 14.000 smálestir af jarö- vegi og klettum þar I grennd væru menguð geislavirkni. Hluti af þessum mengaöa jarövegi var fluttur til Bandarikjanna og graf- inn þar i jörö. 1 grein I timaritinu „Varnir” segir Wilkes, aö rekstur kjarna- ofnsins I Camp Century hafi gengiö enn verr en þess sem var á Suöurskautslandinu, enda hafi ekki verið hægt aö nýta hann nema I tvö ár. Hann telur aö mælingar þær sem fram fóru viö Thule eftir aö Camp Century var lokaö hafö veriö mjög yfirborös- kenndar. Dönsk yfirvöld halda fast við þá túlkun, aö mjög litilli geislavirkni hafi verið sleppt út á stöö þessari og geti ekki verið um neinar hættur aö ræöa af hennar sökum. (byggtá Information) Hér kemur hinn umdeildi kjarnaofn til Grænlands. Leynileg hlustunarmiðstöö í Bretlandi: Bandarísk leyni- þjónusta hlerar fjarskipti í Evrópu Hið þekkta breska vikublað New Statesman heldur þvi fram, að bandariska leyniþjónustan National Security Agency standi á bak við giruflega umfangs- miklar sima- og fjarritanjósnir gegn rikisstjórnum, fyrirtækjum og einstaklingum frá leynilegri hlerunarstöð á Englandi norðan- veröu. New Statesman segir, að miðstööin sé I Menwith Hill i Yorkshire, um þaö bil 400 km fyrir noröan London og sé þeirrar stöövar mjög vel gætt. Blaðiö segir aö stööin sé rekin i náinni samvinnu viö bresku póst- þjónustuna og sé stærsta og leyni- legasta stöð NSA utan Bandarikj- anna. Yfirvöld neita Bæöi breska varnarmálaráöu- neitiö og svo póstur og simi neita hinum nákvæmlega útfæröu staö- hæfingum blaöamannanna Duncans Campells og Lindu Mel- vern um mál þessi. Talsmaöur varnarmálaráöuneytisins segir t.d.: Viö neitum þvi aö miöstööin sé notuö til aö fylgjast meö og hlera simtöl. Þetta er fjarskipta- miöstöö fyrir herliö Bandarikja- manna i Evrópu og helsti til- gangur stöövarinnar er aö tryggja skjót og örugg fjarskipti. Mikil starfsemi Melvern og Campell, sem er sérfræöingur I fjarskiptum,segja, aö mjög mikil leynd hvili yfir rekstri þessarar stöövar. Þeir segja aö meira en 800 starfsmenn hennar vinni allan sólarhringinn aö þvi aö fylgjast meö „sam- skiptum einstaklinga, fyrirtækja og rikisstjórna sem gildi geta haft fyrir bandariskar leyni- þjónustur”. Þeir segja aö sérstakur kapall liggi frá stöö þessari neöanjaröar um átta km veg og til örbylgju- turns bresku slmaþjónustunnar viö Hunters Stones — meö þessu móti næst beint hlerunarsamband til alþjóölegra fjarskipta sem um Bretland fara — um sima eöa fjarrita. Sérstakt hlerunarsam- band er sett á linur til Frakklands og annarra landa i Evrópu, og hefur þaö veriö I notkun I 15 ár. Fyrri uppljóstranir Campell hefur áöur skrifaö um þaö i New Statesman aö bresk stjórnvöld hafi komið sér upp miklu hlerunarkerfi á sima innanlands, og komiö bresku stjórninni I klipu meö þeim skrif- um nú siöast i febrúar. Campell skrifaöi þá aö breska leyniþjónustan Secret Service ræki frá skrifstofubyggingu einni i London ásamt lögreglunni miklar simahleranir sem gengju undir felunafninu Tinkerbell. Sendiráö voru hleruö, einnig sendiráð vinarrikja, sem og sam- töl þúsunda af diplómötum, stjórnmálamönnum, verklýösfor- ingjum og þá ekki sist samtöl þeirra sem verkföllum stýröu. Campell visaöi til þess aö hann heföi upplýsingar sem kæmu „innan frá”. Stjórnin visaöi á bug ásökunum um aö simahleranir væru orönar svo viötækar I Bret- landi. En skömmu siöar var skip- aöur sérstakur dómari til aö fylgjast meö þessum hlerunar- málum. Campell og Melvern segja, aö hleranirnar frá Menwith Hill hafi „miklu hlutverki að gegna i viötækum njósnum bæöi um al- menn fjarskipti og viðskiptafjar- skipti”.

x

Þjóðviljinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.