Þjóðviljinn - 02.08.1980, Síða 6

6 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 2.-3. ágúst 1980
Eysteinn
Þorvaldsson:
Viö viljum ekki að pólitískir valdsmenn og
pólitískir stríðsmenn segi íþróttafólki fyrir um það
hvort og hvar og hvenær það eigi að taka þátt
í íþróttakeppni eða ekki
Er krossferðinni
A dauöa minum átti ég von en
ekki þvi að þurfa að mæta Hjalta
Kristgeirssyni og Morgunblaðinu
i einni fylkingu. Þessir nýstárlegu
skoðanabræöur hamra á sömu
pólitisku kröfunni sem er ættuð
frá Carter, hinum fallvalta og
hrjáða Bandarikjaforseta: Takið
ekki þátt I ólympiuleikunum
vegna þess að Sovétmenn réöust
inn i Afganistan. I grein Hjalta i
Þjóðviljanum 29. júli tekur hann
til sin orð sem beint var til þeirra
er ritaö hafa gegn OL-þátttöku á
undan honum. Mér finnst raunar
að grein Hjalta sé aöeins langur
formáli að kjarna málsins sem
hann hefur enn ekki komist aö.
Envegna þessaðhann nefnir mig
i grein sinni og vegna þess að
hann er ófróöur um mikilvæg
atriði og skilur enn ekki hvers
vegna viö tökum þátt i olympiu-
leikunum, vil ég minnast á
nokkra þætti málsins.
Vissulega er það hryggöarefni
hversu margar þjóöir eiga ekki
fulltrúa i lþróttakeppni leikanna
nú. En ekki má gleyma þvi að
orsök fjarverunnar er ýmist
pólitisk valdsákvörðun eða
pólitiskur þrýstingur i
viðkomandi löndum. Og vegna
þess aö Hjalti gerir mikið Ur
fjarverunni, skal hann minntur á
að þátttökuþjóðirnar eru aðeins
tveimur færri en á siðustu OL.
Kynlegt og þokukennt þykir
mér tal Hjalta um olympluhug-
sjónina og framkvæmd olympiu-
leika. Ég verð að benda honum á
aðolympiuhugsjóninkemur fram
i olympíukeppninni, i samskipt-
um og vinakynnum iþróttafólks-
ins á hinum einstæða vettvangi
olympiuleikanna, hvað sem liður
pólitiskum vandhöfum sem Hjalti
er meö allan hugann viö. Þetta
virðist afar fjarri hugarheimi
sumra sem aldreihafa tekiö þátt I
iþróttastarfi. Það er harla óljóst
hvert Hjalti er aö fara þegar hann
minnist á „vi'ggirta leikvanga”.
Ef hann á við öryggisráðstafan-
irnar, þá eru þær þvi miður
nauösynlegar vegna ihlutunar
pólitiskra morðingja sem ofsótt
hafa leikana og hótað þeim langa
hriö. 1 Montreal varð maður að
fara gegnum tvennar vig-
girðingarog nákvæma skoðun til
að komast inn i og út Ur olympiu-
bústaönum, og þar varð ekki
þverfótað fyrir vopnuðum
varðmönnum. I Milnchen duguðu
viggirðingar ekki til aö hindra
morðárás. Það er sótt að
olympiuleikunum á mörgum vig-
stöövum.
Hjalti telur olympiuleikana
vera haldna „Moskvuvaldinu til
lofs og dýrðar” (sjá ennfrmur
leiðara Morgunblaðsins 17. júli).
Enn verður aö minna Hjalta og
moggamenn á þaö, að iþróttafólk
fer ekki á olympiuleikana til þess
aö lofa og dýrka sovétstjórnina
heldur til þess að keppa i iþrótt-
um. Svo einfalt er það. Moskvu-
valdið hefur nákvæmlega sömu
tækifærin til þess að afla sér lofs
ogdýrðar vegna olympiuleikanna
og stjómvöld annarra landa þar
sem leikamir hafa verið haldnir.
Ég get vel skilið að mennsjáiof-
sjónum yfir þvi tækifæri. En
einhvers staðar verða olympiu-
leikarnir að eiga samastaö hverju
sinni. Ég skal enn einu sinni taka
það fram, að ég hef frd upphafi
verið andvigur þvi að olympiu-
leikarnir eöa nokkur önnur
alþjóðleg möt væru haldin I
Sovétrikjunum. Um þetta var
hins vegar tekin lýöræðisleg
ákvörðun, m.a. mtí) fulltingi
Bandarikjanna. Mér eru hugsjón-
ir og gildi olympiuleikanna svo
mikils virði aö ég tel rétt að taka
þátt I þeim þrátt fyrir staðsetn-
inguna. Þetta sjónarmiö held ég
að ríki I islensku olympiunefnd-
inni sem stendur einhuga með
olympiuleikunum, ekki Moskvu-
valdinu. Þetta geta Hjalti og
morgunblaösriddararnir alls ekki
skilið- þeir eru gramir og fiílir Ut i
iþróttahreyfinguna, enda meta
þeir máliö Ut frá allt öðrum
forsendum en hUn.
Vegna Hjalta verð ég enn einu
sinni að taka fram hvað vakir
fyrir íþróttaforystunni þegar hún
vill ekki sleppa pólitikinni inn i
Iþróttirnar. Við viljum ekki að
pólitiskir valdsmenn og pólitiskir
striðsmenn segi Iþróttafólki fyrir
um það hvort og hvar og hvenær
það eigi að taka þátt i Iþrótta-
keppni eða ekki. Svo oft hefur
þetta veriö tekið fram, að ég býst
við að það sé borin von að Hjalti
og skoðanabræður hans skilji
þetta, en þetta eru samt einfaldar
og hreinar linur. Meö þessu
sjónarmiði stendur frjáls i'þrótta-
hreyfing, en hún fellur ef stjórn-
málamennirnir fá að ráðskast
með hana. Þegar pólitikusar,
hvortsem það eru Jimmy Carter,
morgunblaðsritstjórar, Ronald
Reagan eða Hjalti Kristgeirss.,
vil ja ráða Iþróttaþátttökunni, eru
þeir i rauninni að heimta sömu
skipan mála og er I einræðisrikj-
um og herstjórnarríkjum, t.d.
Sovétrikjunum. Þar ráða
pólitikusarnir þessu öllu.
Það sem Hjalti á ósagt eftir
formálann 29. júlí er það, hvernig
hann hugsar sér framhald máls-
ins. Ef búið væri að koma á þeirri
skipan aö pólitiskar ákvarðanir
réðu þátttöku I iþróttum, hver á
þá að ákvarða þátttökuna hverju
sinni? Eru þaö geðprýðismenn á
borð við Styrmi Gunnarsson,
Matthias Johannessen, Þorstein
Thorarensen, Sigurð í hdsnæðis-
málastjóm, Dagrúnu Kristjáns-
dóttúr, Hannes Gissurarson eða
Gunnlaug Þórðarson? Eöakannski
Alþingi? Þá yröi kosiö I stjórn ISl
og I olympiunefnd eins og I hús-
næðismdlastjórn eða Kröflu-
nefnd. Margir yrðu sjálfsagt
ánægðir með þaö. Menn ættu
helst að vera ábyrgir skoðana
sinna og hugleiöa afleiðingar
þeirra ef þær næöu fram að
ganga. Ef olympiu-bannmenn
ætla að vera sjálfum sér
samkvæmir, geta þeir lagt til
strax að frjáls iþróttahreyfing
verði lögð niður á Islandi.
Annað kjamaatriði málsins
sem lika þarf að koma á eftir
formálanum hans Hjalta, em
svörin við þeim spurningum sem
hér fara á eftir, ásamt nokkrum
ábendingum:
Viöerum öll sammála um aö
fordæma innrás Sovétmanna i
Afganistan. Tillaga bann-liðsins
um að hundsa leikana beindist i
reynd gegn sjálfum olympluleik-
unum en ekki sovétstjórninni. En
hafið þið, olympiuandstæðingar,
virkilega engar aðrar tillögur
fram að færa — raunhæfar til-
lögur um viric andmæli gegn
ofbeldinu? Stundum hefur veriö
beitt „efnahagslegum refsiaö-
geröum” gegn rikisstjórnum sem
sýna af sér ofbeldi og
mannréttindabrot. Á nú að halda
áfram aö versla við Sovétrikin og
sækja þau heim, bara ef það er
utan olympiuvettvangsins? Það
er einmitt á verslunarsviðinu, i
pólitiskum samskiptum og menn-
ingarmálasamskiptum beint við
sovésk stjórnvöld sem tækifærin
gefast til að sýna hversu mikil al-
vara er i andúð ykkar á yfir-
gangsstefnu Sovétrikjanna. Hvað
segja hagfræðingar og lög-
fræðingar og andstæðingar
olympi'uþátttöku um þetta? Má
kannski ekki hrófla við verslunar-
oggróðahagsmunum eöa svoköll-
uðu pólitisku jafnvægi? Eru
verslun og pólitik hafin yfir
siðferði og siðgæöishugmyndir
sem Hjalta verður tiðrætt um I
grein sinni? Rikir kannski sama
tvöfeldnin I siðgæði pólitískra
krossriddara á Islandi og stjóm-
valda i Bandarikjunum og
Vestur-Þýskalandi sem þvinga
Iþróttafólk sitt til að sitja heima
en leyfa hvers konar verslunar-
og viðskiptaaðilum að leika laus-
um hala og raka saman fé með
framkvæmdasamningum viö
Sovétmenn i sambandi viö
olympiuleikana?
Islenskt i'þróttafólk mun
fylgjast af áhuga meö áframhald-
andibaráttuykkar. Og margurer
raunar þegar farinn að spyrja
hvaö dvelji orminn langa.
Einar Karl Haraldsson
Ástleysið í sambúð
manns og lands
• Siðustu daga hefur viða leg-
ið yfir landinu mistur sem sagt
er aö sé mökkur frá iðnaðar-
svæöum á meginlandi Evrópu.
Við þökkum okkar sæla aö þessi
grámóöa skuli ekki umlykja
okkar alla daga og prisum
hreint loft, glaða vinda og
óspillta náttúru Islands. Stilrof i
þessa fegruöu mynd sem við
gerum okkur af umhverfinu er
blámóðan yfir álverinu i
Straumsvik og eiturgul slæðan
útfrá Aburðarverksmiðjunni i
Gufunesi á kyrrum kvöldum.
0 Þegar mesta ferðahelgi
ársins fer I hönd og fólk leitar á
vit landsins er ekki úr vegi að
rifja upp hversu illa okkur hefur
farnast i samskiptum okkar við
lifbelti landsins, gróðurlendiö
og lífrikið I sjónum. Þar erum
við og höfum veriö á hættu-
mörkum. Hið sama gildir um
ýmis alþjóöleg megnungarfyr-
irbæri sem sækja hér á með sl-
vaxandi þunga. Nægir þar aö
minna á tiöa salmonellasýkingu
i matvælum og fjörur höfuð-
borgarsvæðisins sem eru aö
veröa óhæfar til útivistar.
# Goðsögnin um hreint land
og óspillta náttúru er lifseig
meöal okkar og við höfum reynt
aö selja hana útlendingum meö
nokkrum árangri. I upphafi
þessa áratugs hélt Landvernd
ráöstefnu um mengun og eru
niöur stöður hennar birtar i
fyrsta riti samtakanna. Einn af
áhrifamönnum landsins túlkaði
þá þennan viötekna sannleik á
eftirfarandi hátt:
# ,,AÖ sjálfsögðu hefur verið
rætt mikiö um umhverfiö á
þessari ráöstefnu, enda ná-
skylt mengunarmálum, og við
vonum, að hið fagra umhverfi,
sem við eigum tiltölulega óspillt
og hreint, veröi einn okkar
mesti auður, að það dragi aö
vaxandi fjölda útlendinga, og
ekki siður — og á þaö vil ég
leggja áherslu — veröi i vax-
andi mæli rikur þáttur I lifsgæð-
um okkar sjálfra. Til þess að
svomegi veröa, verður að halda
þvi eins hreinu og frekast er
unnt.”
# Meiningin er góö en grein-
ingin stenst ekki nánari skoöun.
Viö vitum vel hvernig komið er
Hfbeltinu i sjónum þar sem stór-
virk veiðitæki hafa gengið nærri
mikilvægustu fiskistofnum okk-
ar. Mörg atriöi I fiskveiðistefn-
unni eru að visu umdeild svo
og áreiðanleiki hafrannsókna.
Enginn mælir þó þvi I mót, að
systurnar sjálfsbjargarhvöt og
græögi hafa kastað fjöreggi
okkar i sjónum gáleysislega á
milli sin, án þess að kæringar-
leysinu hafi fylgt ábati sem rétt-
lætir áhættuna.
® Ennþá hrikalegar hefur bú-
setan I landinu leikið lifbelti
láðsins, sjálft gróðurlendiö. Sig-
urður Blöndal skógræktarstjóri
hafði um spillingu þessa sterk
orö I sumarferö Alþýðubanda-
lagsins i Reykjavik. Viö rætur
Heklu, hins Islenska eldhelvltis
sem frægt hefur veriö um heim-
inn I aldir, rakti hann það
hvernig viökvæmur gróður
landsins hefði staðist allar
náttúruhamfarir. Búsetan og
fylgifiskar hennar eru gróður-
lendinu hinsvegar miklu hættu-
legri meinvættir.
# „tsland er land þjóösagna”,
sagði Sigurður „Ekki bara
þeirra sem sagnaþulir á borö
við Jón Arnason, Ólaf Daviðs-
son og Sigfús Sigfússon skráöu,
heldur þeirra þjóðsagna sem
skráðareruog sagðar enn i dag.
Ein þessara þjóðsagna er um
hina óspilltu fslensku náttúru.
,Sagan um annaö af hinum
tveimur lifbeltum Islands, það
sem er á þurru landi, gróður-
lendið vitnar um annað. Hún er
fljótsögö:
# Þegar norrænir og irskir
menn tóku hér land fyrir marg-
umræddum 1100 árum var gróö-
urlendið 50—60 þúsund ferkiló-
metrar — það er jafnmörg
prósent af yfirboröi landsins.
Nú er þaö 25 þúsund ferkíló-
metrar. Asama tima huldi trjá-
gróður, birki og viöir — um 30
þúsund ferkilómetra, að þvi er
nær óyggjandi rök má leiöa aö.
Ritstjórnargrein
Nú hylur þessi gróður 1.250 fer-
kilómetra, rétt liðlega 1 % af yf-
irborði landsins.”
# Siguröur sagöi réttilega að
þessi eyöing gróðurlendis beri
ekki vott um óspillta náttúru.
Hún hafi þvert á móti spillst
svo, að norðan Alpafjalla séu
engin dæmi hliöstæö i þessari
álfu. Meira en helmingur gróö-
urlendisins hafi hreinlega eyðst
og jarðveginum skolað burt fyr-
ir veðri og vindum. Eftir sé
landið aiisnakið, rúiö og bert i
klöpp og mel.
# Eins og vikiö er að I viðtali
við Ingva Þorsteinsson magist-
er i þessu blaði er slik ánauð á
þvi gróöurlendi sem eftir er að
varla er hægt að tala um aö vörn
hafi verið snúiö i sókn. Siguröur
Biöndal sagði um þetta efni:
„Gæði þess, sem eftir lifir af
gróöurlendinu, er ei nema svip-
ur hjá sjón þess, sem var. Eyð-
ing trjágróiðursins vegur þar
þyngst og viðast er hann aöeins
lágvaxið kræklukjarr, þar sem
skilyröi voru fyrir vænan skóg.
En einnig það, sem i daglegu
tali er nefnt graslendi, er mjög
viða aðeins vesælar leifar af
náttúrlegu allsnægtaborði.”
# Mál er að linni þjóðsagna-
smiö um óspillta náttúru og
horfst sé i augu viö raunveru-
leikann. Verkefnið sem við
blasir, ef Islendingar ætla að
hafa meiri ánægju af landi sinu
og betri afkomu, er svo risavax-
ið og margbrotiö að þvi verða
ekki gerð skil I stuttu máli. Við
höfum öðlast fullan umráðarétt
yfir lifbeltinu I sjónum út til 200
milna, en eigum enn eftir að ná
fullum tökum á stjórnun þess.
Það er brýnt; en ætli lifshags-
munamál þjóöarinnar sem ætti
að hafa algjöran forgang eins og
landhelgismálin áöur, sé ekki
gróöurlendismálið, þegar
grannt er skoðaö. Þar dugir
ekki aðhrekjast undan eöa verj-
asti' besta falli eins og gert hef-
ur verið. Sókn er besta vörnin.
# Ferðalangar um verslun-
armannahelgina mættu vel hafa
þessar staðreyndir i huga er
þeir skoða landið tötrum klætt.
Enginn skyldi heldur gera sig
sekan um þann glæp gagnvart
sjálfum sér að slita sundur
garmana frekar en oröiö er. Þar
eiga við orð Robert E. Boote,
aðstoöarframkvæmdastjóra
Nature Conservancy, á áður-
nefndri ráöstefnu Landverndar:
„ef maðurinn ætiar aö viöhalda
jörðinni sem lifvænlegum stað,
þarf öllu ööru fremur aö koma
til andlegt átak. I stað ævaforns
kæruleysis veröur aö koma sönn
ást á landi og hafi. Maðurinn
veröur að rlsa yfir það að hugsa
um sinn eigin ti'ma og taka sér á
hendur ábyrgö á þvi umhverfi,
sem hann skilur eftir handa
komandi kynslóðum. An slikrar
vakningari hugsun mun maður-
inn aldrei taka á sig þann kostn-
að og vinnu, sem þarf til að
stjórna plánetu okkar af vits-
munum.”
# Þjóöviljinn itrekar þá
hvatningu til ferðalanga að um-
gangast iandið um þessa helgi
sem endranær af viti og með
umhyggjufyrir þeim sem á eftir
koma. — Illt er að leggja ást
viö þann sem enga leggur á
móti, segir einhversstaðar, og
vist er um það, að landið mun
halda áfram að visna I ástleysi,
ef iandsmenn láta ekki verkin
tala.
— ekh.