Þjóðviljinn - 11.09.1980, Page 10

10 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 11. september 1980
Heimir Steinsson
tœknifrœðingur
1 þessari grein er þvi haidiO fram að bein rafhitun sé hagkvæmari en fjarvarmaveita á NeskaupstaO.
Fyrirhuguö íjarvarma-
veita á Neskaupstað
Otal kannanir hafa veriö geröar
á hagkvæmni fjarvarmaveitna aö
undanförnut Fyrirbæri sem i dag-
legu tali nefnast R/O-veitur, og
stendur R — fyrir rafmagn og O
fyrir svartoliu,og er ætlaö til aö
anna hluta af húshitunarmarkaöi
i bæjum og þorpum, sem ekki
hafa i sjáanlegri framtiö kost á
jarövarma.
tJtkoma úr flestum af þessum
könnunum hefur veriö á þann
veg, aö til séu staöir, sem koma
megi veitunni fyrir á. Ef menn
fást hins vegar til aö lita nánar á
fyrirbæriö R/O kemur ýmislegt i
ljós, sem er fyllilega þess viröi aö
þaö sé skoöaö nánar.
Allir útreikningar á hagkvæmni
R/O-veitna, sem ég hef séö, hafa
stórlega veriö falsaöir, vægast
sagt, R/O-veitum i hag og nánast
byggðir á óskhyggju fremur en
raunveruleika. Hvers vegna út-
reikningar hafa veriö falsaöir
skal látiö óskrifaö, en óneitanlega
hlýtur sá grunur aö læðast aö
manni, aö einhverjir hafi hags-
muna aö gæta, ef af R/O-veitu
veröur. Þaö skyldi þó aldrei vera,
að verkfræðistofur hafi einhvern
hag af?
En þeir sömu aöilar þurfa ekki
aö borga brúsann, þaö gerir sá
sem tengist viö R/O-veituna.
Liggur þá i hlutarins eöli, aö lfta á
hagsmuni viöskiptamanns veit-
unnar sem númer 1 , allt annaö
kemur á eftir.
Neskaupstaöur er einn af 6
stööum, sem taldir eru koma til
greina. Aörir staðir eru Stykkis-
hólmur, Grundarfjöröur, Ólafs-
vík, Seyöisfjöröur og Höfn i
Hornafirði. A tveimur síöasttöldu
stöðunum eru framkvæmdir
þegar hafnar.
Frumathugun
I febrúar 1980 kemur frá Verk-
fræðistofu Sigurðar Thoroddsen
hf. „frumathugun 2”, á varma-
veitu i Neskaupstaö. 1 formála,
sem jafnframt er bréf til
Kristjáns Jónssonar rafmagns-
veitustjóra, segir eftirfarandi:
Stofnkostnaöur er reiknaöur á
verðlagi nú i febrúar (1980) og er
áætlaður stofnkostnaður dreifi-
kerfis 595 Mkr. og kyndistöövar
245 Mkr. eöa samtals 840 Mkr.
Orkuverö er metiö meö núvirö-
isreikningum með 8% vöxtum.
Orkuverö til notenda er um 13,87
kr./kwh og RARIK fær.um 4.55
kr./kwh fyrir afgangsraforku.
Rekstrar-og greiðsluáætlun meö
lánakjörum lánasjóös sveitar-
félaga gefur orkuverö til notenda
nokkru lægra eöa 13,31 kr./kwh
og RARIK fær um 4,45 kr./kwh
fyrir afgangsraforku.
Síöan segir: aö okkar mati er
orkuverö til notenda hagkvæmt,
auk þess sem slikar varmaveitur
bjóöa upp á ýmislegt hagræöi og
öryggi fyrir bæöi notendur og
orkusala. Hvort orkuverö er
nægjanlega lágt að mati bæjar-
stjórnar og RARIK til þess aö
ráöast i framkvæmdir, er spurn-
ing sem einungis viökomandi
aöilar geta svaraö.
Ég get nú varla sagt aö þessi
stofnun (VST) hafi vaxiö i áliti
hjá mér við áframhaldandi lestur
athugunarinnar, þvi að svo laus-
lega er fariö meö staöreyndir
málsins.
í rekstraráætlun dreifikerfis
kemur fram aö 13,31 kr./kwh er
meðaltalsverö yfir 19 ára timabil
þ.e.a.s. verð innsetningarárs 1981
veröi 15,14 kr./kwh, ’85 — 14,29
kr./kwh, ’90 — 13,45 kr./kwh, og
áriö 2000 — 12,50 kr./kwh.
Verð til notenda
I áætluninni er gert ráö fyrir aö
öll hús. sem veitan á aö ná til
tengist samdægurs (ca 68%
húsa),þ.e.a.s. 1. rekstrarár veit-
unnar er meö 100% orkusölu og
siöan 2,2% aukning milli ára.
Slikir hlutir geta ekki staðist i
raunveruleika eins og flestir
hugsandi menn ættu aö geta séö.
Alita mætti aö 60% mundu
tengjast veitunni smám saman á
1. og 2. ári veitunnar, en af-
gangur, 40%, þ.e.a.s. þeir sem
hafa i dag raftúbuhitun, mundu
sennpega fara sér hægar og kem
ég naúar að ástæöunni siðar (hér
er einungis átt viö ibúðarhúsnæöi
sem fyrirhugaö er aö tengja).
I áætluninni er gert ráö fyrir aö
heimtaugargjöld standi undir 1/4
kostnaöar dreifikerfis, svo er aö
sjá aö þau innheimtist á stund-
inni, slikt er ekki tilfelliö, veitan
veröur aö fjármagna sjálf þá
upphæö i byrjun með tilheyrandi
kostnaöi.
Þaö sem á undan er taliö er
miðaö við verölag i feb. 1980, og ef
viö göngum út frá, aö rétt sé
áætlaö þar, hefur margt breyst
siðan eða á 6 mánuöum.
A borgarafundi á Neskaupstað
25. ágúst siöastliöinn upplýsti
fulltrúi VST aö núgildandi stofn-
kostnaöar væri 800 Mkr. fyrir
dreifikerfi (þ.e. 34,5% hækkun)
og 350 Mkr. fyrir kyndistöö (þ.e.
42,8% hækkun).
Af framansögöu má draga þá
ályktun aö verö til notenda, miö-
aö viö forsendur VST, þurfi aö
hækka a.m k. um 30% eöa úr 15,14
kr./kwh i 19,68 kr./kwh,þ.e.a.s. 1.
sept. ’80. Ekki er óraunverulegt
að álykta aö þetta verö fylgi
siöan nokkurn veginnlánskjara-
visitölu (75% af lánum Lánasj.
sveitarfélaga fylgja henni og
afgangur, 25%, er gengistryggð
lán), eöa hækki um 3,6% á
mánuöi, aö meðaltali.
Er hún
heppilegri
en sú sem
fyrir er?
1. sept. 1980 er þetta verð nær
fjórfaldur kostnaður ibúa i
Reykjavikog ef af veitunni verö-
ur, sem gæti tekið til starfa eftir
ca 2 ár, þá verður verð 19, 68 x 1.
432ix 1.432= 40,35 kr./kwh.Og til
aö munurinn veröi áfram 4 faldur
milli ibúa á Neskaupstað og ibúa i
Reykjavik þarf verö hitaveitu
Reykjavikur aö tvöfaldast á
næstu tveimur árum sem er mjög
ótrúlegt, þannig aö ætla mætti aö
munurinn veröi oröinn 5-faldur
viö tengingu.
Af framansögöu ættu allir aö
sjá, ef meiningin er að halda
Noröfiröi i byggö aö rikisvaldið
veröur aö koma til og niöurgreiöa
orkuna þegar á fyrsta starfsári
veitunnar.Ég get a.m.k. ekki séö
hvernig á aöhalda ibúum á staðn-
um meö öörum hætti.
útreikningar véfengdir
Aö visu hefur maður heyrt
minnst á hugmynd, aö bæjarsjóð-
ur leggi fram óendurkræft stofn-
framlag til dreifikerfis til að ná
lægra orkuveröi, en þaö er svo
fáránleg hugmynd aö þaö tekur
þvi varla aö ræöa hana á saman-
buröargrundvelli hér, og nægir I
því sambandi aö nefna einungis
eitt atriöi. Þá er veriö aö stela fé
af þeim sem ekki tengjast veit-
unni og færa þeim sem tengjast
henni.
Minna skal á I þessu sambandi
aö framkæmt var þjóöhagslegt
mat á hvor kosturinn væri hag-
stæbari R/O-veitan eöa bein raf-
hitun. Niöurstaðan fyrir 26 þétt-
býlissvæöi, þ.á.m. Neskaupstað,
var aö bein rafhitun væri þjóö-
félagslega hagkvæmari, þó svo aö
I þeim samanburði væru raf-
dreifikerfin færö á núvirði.
Þaö væri þvf ólíkt hagkvæmara
fyrir Noröfiröinga aö kaupa sitt
rafdreifikerfi og fjármagna þau
kaup meö eigin fjármagni eftir
getu.
Hér aö framan hef ég einungis
haldiö mig viö aö útreikningar
VST séu réttir, en við þá útreikn-
inga vil ég setja mörg spurn-
ingarmerki og leiða þau öll til
hækkunar orkuverös út úr veit-
unni, og skal því hér komið inn á
nokkrur atriöi.
a) 1 rekstraráætlun dreifikerfis
er gert ráö fyrir 6,1 Mkr. á ári I
stjórn og umsjón v/dreifikerf-
is, fært til núverandi verðlags
samkv. forsendum aö framan
6, lxl. 345 = 8,2 Mkr.
Hvað ætla menn aö fá fyrir
þennan pening, gaman væri aö
fá þetta sundurliðaö i t.d.
húsaleigu, hita, rafmagn,
simakostn., bilakostnaö,
pappírskostnað v/reikninga,
póstburðargjöld, bankakostn-
aö, mannalaun ásamt launa-
tengdum gjöldum og annan
skrifstofukostnað. Hefur VST
ef til vill einhverja patent'
lausn á þessu, sem aörir koma
ekki auga á?
b) Stöövarhús kyndistöðvar er
reiknaö á 42 Mkr. fært til
núverandi verölags 42x1,428 =
60 Mkr. — Um þessa tölu vil ég
þaö eitt segja aö hún gæti ef til
vill hafa staöist fyrir 1 til 2 ár-
um siðan, en aö hún sé eitthvað
i takt viö nútimann er fráleitt
aö imynda sér.
c) Um annan búnaö, svo sem
svartoliuketil, rafskautsketil,
jöfnunargeyma, dreifikerfi,
heimæöar o.fl.,hef ég ekki tök á
aö meta hér, en eitthvaö finnst
mér vanta af búnaöi til aö
kyndistöð gæti unnið, svo sem
oliutanka m/þró, háspennu-
tengingar o.fl.; liöir sem geta
skipt töluveröum upphæöum.
Mikiö ósamræmi viröist vera á
milli verkfræðistofa um verö-
lagningu á ofan nefndum hlut-
um.
Mikil fjárfesting i
litlum orkuflutningi.
Hvernig væri þaö nú aö menn
færu aö snúa sér i aö gera alvöru
útreikninga á fyrirbærinu og
hættu þessum afturábak-reikn-
ingi, sem hefur einkennt alla út-
reikninga fyrir fjarvarmaveitur
hingaö til.
Þaö er, aö menn hafa byrjað á
aö ákveöa verö til notenda
85—90% af rafhitunartaxta (42)
Rafmagnsveitna rlkisins, siöan
er dæmiö reiknaö aftur á bak meö
mjög misjöfnum árangri.t.d. sem
aö framan greinir.
Þaö hafa fleiri reiknimeistarar
en VST reiknaö á fyrirbærinu
R/O. 1 mars 1980 var settur á
laggirnar vinnuhópur á vegum
Rafmagnsveitna rikisins og
Landsvirkjunar, þar sem sæti
áttu starfsmenn þessara fyrir
tækja ásamt Verkfræöistofu
Helga Sigvaldasonar h.f..
Markmið verkefnisins taldi
vinnuhópurinn vera eftirfarandi:
a) Lánskjaravlsitala hefurhækkaöum 28,1%
b) Svartollahefurhækkaöum 24,0%
c) Rafhitun.taxti 42U»efur hækkaö um 9,0%
d) Kaupgjaldsvísitala hefurhækkaöum 21,3%
e) Byggingavlsitala (1.1.—1.7.’80) 23,1%
Að leggja fram valkosti um
þaö, hvernig háttaö skuli verö-
lagningu á raforku frá Lands-
virkjun inn á rafskauts-
katla R/Oveitna, sem Rafmagns-
veitur rikisins munu væntanlega
reisa á næstu árum.
Aö athuga f járhagslega afkomu
Rafmagnsveitnanna annars
vegar og Landsvirkjunar hins
vegar, út frá magni afhentrar
raforku i breytilegum vatnsár-
um.
Þessi samstarfshópur datt I
sama brunninn og VST hvaö aft-
urábak-útreikninginn snertir, en
lentu þaðan aftast á merina og
beindu kröftum sínum i aö reikna
út verö á afgangsraforku frá
Landsvirkjun, hlut sem varla
skiptir máli úr þessu og er ein-
ungis brot af allri hitinni, hvort
veröið veröi 0 kr./kwh eða 4
kr./kwh getur varla skipt höfuö-
máli lengur.
Allt tal varðandi þjóöhagslegt
gildi fjarvarmaveitna er út I hött,
bein rafhitun leysir nákvæmlega
sama hlutinn miklu betur eöa
100%, og meö mun minni tilkostn-
aöi og mun minna orkutapi.
Hinir og þessir rugludallar hafa
haldið þvi fram aö bein rafhitun
sé þjóöhagsiega óhagkvæm, en
hins vegar hafa þessir sömu
menn viljað nota sömu orkuna
v/fjarvarmaveituapparat sem
skattleggur hverja kflowattstund
um ca 12—14 kr..
Orsökin meöal annars fyrir háu
verði er mikil fjárfesting á litinn
orkuflutning.
Smásölugjaldskrá RARIK hef-
ur verið I endurskoöun frá síöast-
liðnu vori og stendur frammi fyr-
ir miklum breytingum, vegna
breyttra aðstæöna eins og það
heitir, enda var sú gamla orðin
ansi gömul. Megin sjónarmiö viö
gerö hinnar nýju gjaldskrár var,
að nú sé ekki lengur þörf á afltak-
markandi töxtum, hins vegar riki
nú orkuskortur og verði þvi aö
veröleggja hverja kflowattstund
á sannviröi. Með öörum orðum,
nægt afl til i kerfinu en minna af
orku (þaö gæti stafaö af lekanum,
sem kemur nú fram á svæöi
Landsvirkjunar).
Nú gott og vel meö þaö, en.fari
menn hins vegar I fjarvarma-
veitufötin þá snýst dæmiö viö, nú
er aflskortur i kerfinu, en nægar
birgöir af ónýttri afgangsorku,
sem fjarvarmaveitur einar geta
nýtt.
Er hægt aö ætlast til aö venju-
legir menn nái upp I svona vit-
leysuTangtúlkun hinna ogþessata
rugludalla (innan Orkustofnunar
og Landsvirkjunar) á Islenskum
orkumálum hefur hú þegar valdiö
þjóöinni skaöa sem nemur mörg-
um tugum miljaröa króna og
fleiri tugir eiga eftir aö fara, ef
þetta ástand á eftir aö vara.
Samanlagöur kostnaður hinna 6
fyrirhuguöu fjarvarmaveitna er
llklega nálægt 6 miljöröum króna
á núgildi. Fyrir þá upphæö má
virkja vatnsafl t.d. I Fjaröará I
Seyöisfiröi að stæröargráöu 20
MW og fá út úr henni orku sem
næmi ca 120 Gwh/ári eöa jafn
mikla orku og staðirnir 6 koma til
meö aö nota v/fjarvarma áriö
1993, og jafn mikla orku og hin tii-
búna afgangsraforka nemur áriö
2000 i sambandi viö fjarvarma-
veitur og liklega nágægt 100%
bein rafhitun ef hún kæmi i stað-
inn fyrir R/O áriö 2000.
Hér er reiknaö meö virkjunar-
kostnaöi 300 þús. kr./kw en
meöaltal fyrir stórvirkjanir er
nálægt 250 þús. kr./kw .
Ábendingar til
bæjarstjórna
Eftirmáli:
Nú stendur fyrir dyrum hjá
bæjarstjórn I Neskaupstað að
taka afstööu til R/0-veitu,senni-
lega hjá hinum lika (Stykkis-
hólmur, Grundarfjörður og Ólafs-
vlk), þar þekki ég bara ekki til.
Þá vil ég benda bæjarstjórn á
eftirfarandi atriöi:
a) 1. sept. 1980 getur verö út úr
dreifikerfi engan veginn veriö
undir 20 kr./kwh, mjög trúlega
mun hærra.
b) Þetta verö hækkar meö
almennu verölagi I landinu, hér
aö framan sló ég á 3,6% á
mánuöi eöa 43,2% á ári.
c) Þyrsti bæjarsjóö I peninga til
aö sýsia meö I nokkra mánuöi
Framhald á bls. 13