Þjóðviljinn - 30.06.1981, Qupperneq 4

4 StÐA — ÞJÓÐVILJINN ÞriOjudagiir 30. júnf'l981.
UOBVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýðs-
hreyfingar og þjóðfrelsis
C'tgefandi: Utgáfuíélag Þjóöviljans.
Franikvæindastjóri: Eiöur Hergmann.
Kitstjórar: Arni Bergmann, Einar Kari Haraldsson, Kjartan
Olafsson.
Auglvsingastjóri: Þorgeir olaisson
Umsjónarmaöur Sunnudagsblaös: Þórunn Siguröardóttir.
Afgreiöslustjóri: Valþor Hloöversson
Klaöanienn: Allheiöur Ingadóttir, Ingibjörg Haraldsdóttir,
Kristin Astgeirsdottir, Magnus H. Gislason, Sigurdór Sigurdórs-
son.
iþróttafréttamaöur: Ingollur Hannesson.
t tlil og hönnun: Guöjon Sveinbjörnsson. Sævar Guöbjörnsson.
I.jósmvndir: Einar Karlsson, Gunnar Elisson.
Ilandrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elias Mar.
Auglysingar: Svanhildur Bjarnadóttir.
Skrifstofa: GuörUn Guövaröardóttir, Jóhannes Harðarson.
Afgreiðsla: Kristin Fétursdottir, Bára Siguröardóttir.
Simavarsla: Olöt Halldórsdóttir, Sigriöur Kristjánsdóttir.
Kílstjóri: Sigrún Baröardóttir.
I’ökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jóns-
dóttir.
Úlkeyrsla, algreiösla og auglýsingar: Siöuniúla 6,
Keykjavik, sinii 8 13 33.
Prenlun: Blaöaprent lit..
A öalfundi
frestað
• Aðalfundi fslenska álfélagsins h.f., sem boðaður
hafði verið síðast liðinn föstudag,var frestað skömmu
eftir að fundur hófst.
• Þessi ákvörðun var ekki tekin með atkvæðagreiðslu
á fundinum eins og einhver sakleysingi kynni að halda.
Nei, á þessum stað er valdakerf ið svo háþróað, að allar
atkvæðagreiðslur eru óþarfar, þar sem einn og sami
maðurinn, herra MUIIer f rá Sviss, fer með öll atkvæðin í
félaginu, — hinu „íslenska" álfélagi.
• Það er auðhringurinn Alusuisse, sem á öll hlutabréf-
in og þar með eru öll atkvæðin á einni og sömu hendinni
þegar á aðalfund er komið. Við slíkar aðstæður eru at-
kvæðagreiðslur að sjálfsögðu óþarfar.
• Hér skal engum getum að því leitf af hvaða ástæðum
sendimanni Alusuisse þóknaðist að f resta aðalf undi hins
„íslenska " álfélags. Einvaldsherrar og einokunarkaup-
menn hafa aldrei talið sig þurfa að skýra gerðir sínar
fyrir lýðnum, og í félagsskap þar sem einn og sami
maðurinn fer með öll atkvæði gildir sama lögmál.
• En hvað sem f restun þessa aðalf undar líður þá mun
nú á næstu vikum á það reyna hverju auðhringurinn
svarar kröfum íslenskra stjórnvalda um gjörbreytingar
á álsamningunum, sem gerðir voru fyrir hálfum öðrum
áratug.
• Rikisstjórn íslands hefur farið fram á nýja samn-
inga þegar á þessu ári. Og álfurstarnir munu ekki
komast undan að svara þeim kröfum sem þar verða
bornar fram, enda þótt þeir hafi illu heilli á hendinni
gamla samninga, sem samkvæmt bókstafnum eiga að
gilda lítt breyttir til ársins 2014.
• Hið erlenda fyrirtæki í Straumsvík greiðir nú um 4
aura fyrir hverja kílówattstund af raforku, sem það
kaupir til síns reksturs hér.
• Talið er að framleiðslukostnaður á hverja kílowatt-
stund í hinum nýju virkjunum, sem hér er áformað að
reisa á næstu árum sé hins vegar þrisvar sinnum hærra,
11-12 aurar, miðað við 8% reiknivexti.
• Við (slendingar þurf um nú hinsvegar að virkja mun
f yrr en ella til okkar eigin nota vegna þess að hið erlenda
álver gleypir nær helming allrar orku sem hér hefur
áður verið virkjuð.
• Þetta ástand er að sjálfsögðu gjörsamlega óviðun:
andi, og það bætist svo við að skattgreiðslur álversins
hafa verið nánast engar.
• Krafan um nýja samninga og algera uppstokkun
allra þessara mála er því óhjákvæmileg og hefur verið
borin fram af ríkisstjórn (slands.
• Vert er að bera raforkuverðið sem Alusuisse greiðir
hér saman við það, sem greitt er fyrir orku til orkuf reks
iðnaðar í öðrum löndum.
• Hér er verðið 4 aurar eða 6,5 mills á kílówattstund (1
mills = 1/1000 úr Ðandaríkjadollar). ( tímaritinu Metal
Bulletin f rá 9. þessa mánaðar er f rá þvi greint að stærstc
orkusölufyrirtækið í Bandaríkjunum, BPA, krefji nú ál-
framleiðendur í Bandarikjunum um 16 - 20 mills á kíló-
wattstund við endurnýjun á gömlum samningum. Hefur
þó orkuverðið í mörgum tilvikum verið einna lægst ein-
mitt í Bandaríkjunum.
• Á orkuþingi fyrr í þessum mánuði greindi Finnbogi
Jónsson, deildarstjóri í iðnaðarráðuneytinu frá því, að
almennt væri nú reiknað með að orkufrekur iðnaður
þyrfti á aljra næstu árum að greiða 20 - 40 mills fyrir
hverja kílówattstund af raforku. Við seljum auöhringn-
um hins vegar nær helming allrar virkjaðrar orku á 6,5
mills kílówattstundina.
• Súrálsviðskiptin eru svo kapituli út af fyrir sig, og
verða á ný tekin til umfjöllunar, þegar fyrir liggur
skýrsla hins breska endurskoðunarfyrirtækis Coopers &
Lybrand. Skýrslan er væntanleg í næsta mánuði.
• Það kann að vera erfitt fyrir svo hágöfugan mann
sem álherrann Möller að setjast að íslensku matborði.
Hitt mun þó erf iðara fyrir hann og félaga hans að setjast
við samningaborð og færa þar f ram rök f yrir óbreyttu á-
standi í viðskiptum Islendinga og auðhringsins.
• ( þeim viðskiptum þarf margt og mikið að breytast.
Verksmiðjuna í Straumsvík getum við (slendingar
reyndar rekið sjálfir. Það ættu þeir herra MUller og
félagar hans að hugfesta.
-k.
1
Frá sumarsýningunni að Kjarvalsstööum
klrippt
i
„Nytjalist”
Sumarsýning er á Kjarvals-
stööum sem vert er aö nema
staöar viö: þar sýna þrettán
listamenn leirlist, gull-og silfur-
smiöi, gler og textil; þetta eru
listmunir, nytjalist, einhvers-
staöar bregöur fyrir oröinu list-
iönaöur — þaö er eins og menn
séu ekki almennilega búnir aö
komasér saman um hvar megi
ætla staö i viröingarstiga feg-
uröarinnar keramik, vefnaöi,
þrykki, glerskál, hálsmeni.
Listafólkiö haföi áöur en sýn-
ingin var opnuö á Kjarvalsstöö-
um sýnt i Hasselbyhöll i Stokk-
hólmi. Meöan á þeirri sýningu
stóö birti Ulf Hárd af Segerstad
greinf Svenska Dagbladet, sem
full ástæöa er til aö „klippa” Ur
hér.
Þar segirfyrst á þá leiö aö Is-
land hafi hingaö til látiö lítiö á
sér bera á hinu stórfellda
blómaskeiöi nytjalistar á Norö-
urlöndum á eftirstriösárunum.
Enda viti menn aö bókmennta-
heföin, menning orösins, hafi
ráöiö mestu um þaö, hvernig
andlegur sjóndeildarhringur er
um landiö. Þaö sem er merki-
legt, segir gagnrýnandinn, sem
er mjög virtur maöur i lista-
heimi, er þaö, aö hvort sem bor-
in er fram keramik, textil, silf-
ur- og gullsmiöi, þá bera grip-
imir allra sist vitni um aö hlut-
imir tali „norræna tungu”.
Þetta er af hálfu gagnrýnanda
hugsaö sem lof i þeim skilningi,
aö hinir islensku listamenn láti
sér ekki nægja aö halda áfram
meö þaö sem heimanfengiöer —
án þess aö hann vilji gera litiö
úr þeim arfi sem Islendingar
eins og aörir eiga sér i klæöa-
gerð og nytjasmiöi bóndasam-
félagsins. (Viöa um lönd sjáum
viö svo hvernig óvönduö afstaða
tilheföa forfeöranna Urkynjast
I túristaglingri, en þaö er svo
önnur saga).
Þeir fara
viöa
Nema hvaö. Ulf Hárd af Seg-
erstad á sér skemmtilega skýr-
ingu á þvi hvers vegna hinir is-
lensku listamenn hafa ekki lok-
ast inni á sinum þroskaferli.
Hann segir:
Þegar ungur islenskur
hæfileikamaöur leitar sér
menntunar á ofangreindum
sviöum, þá hefur hann vitan-
lega Myndlista-og handiöaskóla
■ íslands til aö styöjast viö, en
Iþeir sem sýna i Hasselby eru
þar aö auki menntaöir i Berlin
eöa Pforzheim, Oslo eöa Berg-
■ en, Stokkhólmi eöa Kaup-
Imannahöfn, Edinborg eöa Vin.
Meö öörum oröum: Manni sýn-
ist aö hættan á sveitamennsku
■ sé næstum þvi meiri i hinni riku
Iog vel bUnu (aö menntunar-
möguleikum) Svlþjóö en á þvi
tslandi sem gefur færri kosta
. völ.”
IÞetta minnir á merkilega
þverstæöu: þaö er ekki aö öllu
leyti til bóta aö eiga kost á
■ hverskonar námi heima hjá sér.
IVið höfum, einnig á sviöi þeirr-
ar „menningar orösins” sem
gagnrýnandinn sænski minntist
. á, jafnan notiö mikils góös af
Iþeirri forvitni, sem hefur rekið
hæfileikamenn til aö leita sér
fróöleiks og reynslu úr ýmsum
, álfum og bræöa hana saman viö
Iarf aö heiman. En þvi miöur
veröa menn varir við þaö á
seinni árum, aö almenningur er
. ekki eins forvitinn og þeir sem
I_________________________
hafa hresst upp á Hf iista og aór-
ar menntir. Menningarneysla
mikils þorra landsmanna, eink-
um aö þvi er varöar kvikmyndir
og sjónvarpsefni, er oröin lygi-
lega einhæf. Og sú einhæfni er
svo sterk oröin, aö ef marka má
þau sérkennileg kvein sem rek-
in eru upp i' lesendadálkum, þá
er þaö furöu algengt aö fólk snú-
ist öndvert gegn kvikmyndalist
sem er utan hinnar takmörkuöu
engilsaxnesku seiljngar.
Forskoti
eytt
Þetta var UtUrdúr. Gagnrýn-
andinn sænski heldur svo áfram
á þessa leið: SU fornmenning i
handverki sem nú er sýnd frá
íslandi er ekki með neinum
hættitengd þvi', ab menn séu aö
lita um öxl meö söknuði.
Þvert á móti: þeir sem sýna
hafa undantekningarlaust tengt
sig samtimahneigöum innan
hverrar greinar og sá metnaður
hefur dugaö þeim tilaö jafnræöi
er meö þeim og norrænum koll-
egum þeirra. Meö röskleika og
glæsibrag hafa menn gert aö
engu þaö forskot sem Skandi-
navia hefur náð...
Sem sagt: gott.
Samhengi
SU Urklippa sem nú var vitnaö
til minnir eina ferðina enn á
það, aö ein helsta áherslubreyt-
ing sem oröið hefur i islensku
menningarli'fi siöari misseri er
mikil sókn myndlistar. Þaö eru
dcki nema rösklega hundraö ár
frá þvi aö duglegur kaupmaöur
hélt „fyrstu myndasýningu i
Reykjavik”, og þaö eru ekki
nema svosem fimmtiu ár siöan
hvert islenskt landslagsmál-
verk var undur og stórmerki og
sérstakt fagnaðarefni — ef
marka má blöö. Og siban höfum
viö eignast mikinn her mynd-
listarmanna.
Þaö hefur að sönnu loðaö viö
furöulengi, aö viröa helst ekkert
annaö en málverkiö,- áhugi á
öðrum greinum lista hefur
lengst af verið daufur og ein-
hvernveginn gengiö treglega aö
koma inn hjá fólki skilningi á
samhengi milli þeirra tiöinda
sem gerast ofarlega i opinber-
um viröingastiga lista og á öör-
um þrepum hans og i daglegu
lifi. Nú á síöustu misserum
fjölgar hinsvegar listamönnum
og sýningum sem vinna að þarf-
legri brúarsmiöi yfir allt land
formmenningar. Sumarsýning-
in á Kjarvalsstööum er góö
framkvæmd i þessa veru.
Réttur sómi
Þegar réttur sómi er sýndur
svonefndri nytjalist er þaö ekki
aöeins góöur hvati á þá menn-
jngarviðleitni, sem ekki vill
sætta sig viö veika hlekki nein-
staöar f viöleitni manna til reka
smekkleysur undanrennu og
vanhugsun á brott úr umhverfi
sinu. Hér er einnig um aö ræöa
þau hyggindi sem i hag koma,
aö framsækin listsköpun geti
hlotiö þann sess, að hún ráöi
miklu út frá sér um hönnun á
hverskyns varningi islenskum.
Finnar fundu sér nokkuð
snemma leiöir til aö samstilla
listrænt hugvit og handverk
meö þeim rikulegum árangri
sem freistandi er að reyna aö
hafa eftir.
AB.
•9 skerrið