Þjóðviljinn - 30.06.1981, Blaðsíða 7

ÞriOjudagur 30. júni 1981. ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 7
Sigurbjörn
Einarsson
sjötugur
Mesti andans maður islenskrar
kristni á þessari öld, Sigurbjörn
Einarsson biskup, er sjötugur i
dag og fullnar á þessu ári hiö lög-
bundna skeið sem opinberum em-
bættismönnum er markaö. Er
óneitanlega stdrt skarö fyrir
skáldi þegar hann hverfur Ur for-
sæti kirkjunnar og verður varla
fyllt i bráö. Hins er aö vænta aö
hann fáinU meira tóm tilaö sinna
fræöistörfum og ausa ósleitilega
af viskubrunninum að fenginni
reynslu langrar og farsællar ævi.
Væri þá vel, þvi engan mann
hérlendan veit ég sem af meira
listfengi og sannfæringarþunga
hafi tjáð og tUlkaö þá leyndar-
dóma sem fólgnir eru i lifsverki
og boöskap JesU frá Nasaret. Þar
get ég trUtt um talaö þareö ég hef
ifullfjörutfuármeö skemmrieöa
lengri hléum setiö viö fótskör
hans og ævinlega farið rikari af
þeim fundum, hvort heldur um
var að ræöa einkaviötal, almenn-
an mannfund, kirkjuathöfn eöa
kennslustund.
Sigurbjö-n Einarsson er þjóö-
kunnur m aöur og væri þvi aö bera
i bakkafullan lækinn að rekja
æviatriöi hans i stuttu afmælis-
spjalli, enda eru þau öllum sem
hafa vilja tilkvæmileg i Kennara-
tali og Guöfræöingatali.
Fyrstu kynni min af Sigurbirni
Einarssyni uröu áriö áöuren ég
fermdist þegar hann var nýkom-
inn til starfa i Hallgrimskirkju,
en þar tók hann við embætti i árs-
byrjun 1941. Hann kom á fund
yngri deildar KFUM einhvern
sunnudag og talaöi yfir okkur
strákunum. Ég haföi aldrei séö
manninn eöa heyrt, en hann náöi
strax athygli minni sem var fátitt
um þá sem meö guösorö fóru.
Bæöi þótti mér mikiö til um fram-
sögn ræöumanns og orðsnilld, en
þaö sem fyrst og fremst vakti eft-
irtekt og hélt henni var mynd-
auðgi málsins. Hann var aö brýna
fyrir okkur aö fara vel meö tim-
ann og glutra ekki niöur dögum
okkar og tók dæmi af dagatalinu:
við ri'fum daglega af eitt blaö,
vöölum þvi' saman og fleygjum i
ruslakörfuna eöa úti buskann, en
hvert blað er tákn um dýrmæta
gjöf sem ekki má fara til spillis.
Mér er i' minni hve ljóslega hann
lagði Utaf hinni einföldu samlik-
ingu, enda er þetta sú ræöa sem
ég man best frá unglingsárunum.
Kannski er til einföld skýring á
þessu. Mér hefur einatt virst sem
þetta tiltekna stef, timinn, tima-
mót, hverfleiki daganna, hafi
verið Sigurbimi hugleikiö, enda
eru prédikanir hans um áramót
og sumarsólstööur, svo ekki sé
minnst á likræður hans, i sér-
flokki aö minu mati. Kannski
hafa áhrif fyrstu ræöunnar mótaö
þennan smekk, og væri þaö þá til
vitnis um áhrifavald hans sem
prédikara.
Gagnkvæm kynni okkar hófust
ekki löngu siðar. Ég var þá kom-
inn i gagnfræöaskóla og tekinn til
viö kristilegt skólastarf og
blaöaUtgáfu. Atti ég sannarlega
hauk i horni þarsem Sigurbjörn
var, þvihann var ævinlega boðinn
og bdinn til aö veita hinum ungu
samtökum allt þaö liö sem hann
mátti og kom bæöi á samkomur
þeirra og utanbæjarmót til aö
flytja boöskapinn sem honum lá
svo þungt á hjarta og létt á tungu.
Fyrsta blaðaviðtal sem ég lagöi
úti átti ég viö hann og birtist i
öðru tölublaöi Kristilegs skóla-
blaös 1945. Rifjaöi hann þar upp
endurminningar frá námsárun-
um i Uppsölum 1933—37.
Enn er mér i fersku minni siö-
asti veturinn sem hann gegndi
prestsembætti i Hallgrimskirkju.
Þá flutti hann röö prédikana sem
voru svo heillandi aö maöur lét
sig aldrei vanta viö messu, þó i
aðra sókn væriaö sækja, enda var
einsog alltíeinu yröi vitt til veggja
og hátt til lofts I kennslustofu
Austurbæjarskólans þegar hann
lauk upp hinum fornu textum og
tengdi þá atvikum daglegs lifs i
samtimanum. Komu þessar
prédikanir Ut sérprentaöar
seinna á árinu undir heitinu „1
nafni Guös” (1944).
Þó held ég, eftirá að hyggja, aö
mér hafi þótt Sigurbjörn Einars-
son stærstur, hugdjarfastur og
vopnfimastur þegar hann stóö i
hinni örlagariku þjóöfrelsis-
baráttu sem hófst meö kröfu
Bandarikjamanna um herstöövar
á Islandi i lok seinni heims-
styrjaldar. Þó ég væri tiltölulega
ópóliti'skur, fylgdist ég af llfi og
sál meö þvi'sem þá var á döfinni
og hlaut aö hrifast með af mál-
flutningi sem var I senn listfeng-
ur, rökfastur og ástriöufullur og
átti sér rætur djUpt i Islenskri
þjóöernisvitund. Vakningarrasö-
umar sem Sigurbjörn hélt á
fimmta áratug aldarinnar eru
varöveittar i litiili bók sem nefn-
ist „Draumar landsins” og var
gefin Ut af Þórhalli Bjarnarsyni
1949. Enn i'dag er hUn sU bók sem
ég grip fyrst til ásamt bestu
hvatningarljóöum þjóöskáldanna
þegar ég finn hjá mér þörf til að
vökva þær rætur sem tengja mig
örlögum þjóöarinnar i bliöu og
striöu á umliönum öldum. Þaö er
ekki einasta aö boöskapurinn sé
tær einsog bergvatnslind, heldur
er málfariö i órofa samhengi viö
efniö, þannig aö viöa veröur text-
inn aö innblásnum og upphöfnum
skáldskap.
Ýmsir hafa legiö Sigurbirni
Einarssyni á hálsi fyrir aö hafa
hætt opinberum afskiptum af
þjóðfrelsismálunum eftir aö hann
lét af formennsku Þjóövarnarfé-
lags tslendinga áriö 1950 og vissu-
lega missti málstaöurinn þá sinn
oröslyngasta og áhrifamesta tals-
mann, en hann ætlaði sér aldrei
úti pólitik og leit jafnan á kirkj-
una sem sinn eiginlega starfs-
vettvang. Visast hefur hann talið
öldurótiö sem varö kringum hann
á þessum árum skaölegt starfi
sinu innan kirkjunnar, og má
vissulega deila um þá niöurstööu.
En hitt veit ég fyrir vist, aö hann
hefur hvergi hvikaö frá þeim
sjónarmiöum og þeim boöskap
sem hann tdlkaöi meö svo glæsi-
legum og eftirminnilegum hætti i
„Draumum landsins”. Og flestar
spár hans frá þeim árum hafa þvi
miöur ræst.
Einn svartasti bletturinn á
gervallri sögu islenska lýöveldis-
ins eru ofsóknirnar sem Sigur-
björn Einarsson sætti af hendi
öfgaaflanna til hægri og þá ekki
sist Morgunblaösins meðan heit-
ast var i kolunum. Bitnuöu þær
ofsóknir ekki einungis á honum
sjálfum heldur einnig fjölskyldu
hans og eru Islendingum til ævar-
andi skammar. Má vel jafna
þeirri ógnaröld við skeiðiö þegar
Joseph McCarthy var uppá sitt
besta I Bandarlkjunum nokkrum
árum siðar. Mér þykir fráleitt aö
Sigurbjörn hafi látið þær ofsóknir
hræöa sig frá frekari afskiptum
af miklu hjartans máli, heldur
hafihann ályktaö sem svo aö völ-
in stæöi milli beinnar pólitfskrar
baráttu og boðunar kirkjunnar á
æöri og ótf'mabundnum sannind-
um. Hvaö sem þvi liöur, þá var
þaö mjög ómaklegt aö þessi
vammlausi forsvarsmaöur alls
hins besta i islenskri sögu og
þjóöarhefð skyldi veröa aö þola
aurkast og sviviröileg brigsl lit-
ilsjgldra leigupenna erlends her-
veídis.
Arin tvö sem ég sat I guöfræði-
deild haföi ég aö sjálfsögöu náin
kynni af Sigurbirni sem þá var
orðinn prófessor. Eru mér sér-
staklega minnisstæöir timarnir i
trúarbragöasögu sem opnuöu
mér sýn til margra átta og trú-
fræðiti'marnir sem luku upp fyrir
mér innviöum hinnar kristnu
kenningar. Hann kom jafnan
rækilega undirbúinn og flutti
fyrirlestrana á máli sem unun
var á að hlýöa. Enn sem fyrr var
þaö hin rika skáldæö sem gæddi
málflutning hans lifi og lit.
Voriö 1959 var Sigurbjörn Ein-
arsson kosinn biskup yfir Islandi.
Þó ég væri þá löngu afhuga guö-
fræöi, þótti mér sem skyndilega
heföi rofaö til i islenskri kristni.
Kirkjan haföi boriö gæfu til aö
velja sinn glæsilegasta og and-
rikasta þjón til forustu, enda
velkist ég ekki i vafa um aö eng-
inn einn atburöur seinni áratuga
hafi oröiö kirkjunni meiri lyfti-
stöng.Velmá vera aö Sigurbjörn
sé ekki mikill stjórnsýslumaöur,
um þaö er mér alls ókunnugt, en
hann hefur veriö „andlit” kirkj-
unnar i rUma tvo áratugi og meö
orösnilld sinni og heitu trúarþeli
unnið henni þann sess 1 hugum
landsmanna sem enginn forvera
hans bar gæfu til aö gera. Þó enn
vantimikið á aö islenska kirkjan
gegni sinu spámannlega hlut-
verki einsog vera ber eöa sé hin
sívökula samviska þjóöarinnar,
þá stendurhún nú traustari fótum
i þjóölifinu en nokkru sinni fyrr á
liöinni öld. Aö sönnu ber ekki aö
þakka þaö Sigurbirni einum, en
enginn hefur lagt drýgri skerf til
þeirrar þróunar.
Um margvislegt braut-
ryöjandastarf Sigurbjörns Ein-
arssonar innan kirkjunnar mætti
hafa langt mál, en hér skal ein-
ungis getiö tveggja afreka sem
likleg eru til aö halda nafni hans
lengi á loft. Ariö 1947 hóf hann að
fefa Ut timarit um guöfræði og
irkjumál sem hann nefndi Viö-
förla og kom Ut samfleytt I sex
ár. Má fullyrða aö þaö hafi veriö
fyrsta islenska guöfræöitimaritiö
sem stóö undir nafni. Fékk rit-
stjórinn ýmsa mæta menn til aö
skrifa I ritið, en hitann og þung-
ann af skrifum og Utgáfu bar
hann sjálfur. Verðmætast varö
þetta rit islenskri kristni vegna
bess aö þaö birti þegar fram liöu
stundir greinar eftir ýmsa
merkustu guöfræöinga Evr-
ópu, svo sem Karl Barth, Reg-
in Prenter, Anders Nygren, Oscar
Cullmann og Martin Niemöller,
og tengdi þannig hina afskekktu
og að mörgu leyti UtUrborulegu
islensku kirkju viö heimskirkjuna
og j)á strauma sem mestu máli
skiptu i trúmálaumræöu samtim-
ans.
1 annan staö vakti Viöförli með
ritstjórann I broddi fylkingar
fyrst allra rita máls á endurreisn
Skálholts. Strax i fyrsta tölublaði
birtust þrjár greinar um efniö og
segja má aö Skálholt væri ófrá-
vikjanlegt viölag Viöförla öll árin
sem hann kom Ut. Meö skrifum
sinum I Viöf örla og stofnun Skál-
holtsfélagsins 1949 varö Sigur-
björn Einarsson frumkvööull oe
aflvaki endurreisnarinnar sem
átthefur sér staö I Skálholti, enda
haföi hann lag á aö laöa til sin
samstarfsmenn sem létu hendur
standa framúr ermum.
Enn mætti nefna aö Sigurbjörn
var formaöur Bókageröarinnar
Lilju frá stofnun 1943 til 1959 og
átti þannig virkan þátt i öflugri
útgáfu kristilegra bókmennta I
landinu. Onnur trúnaöarstörf sem
hann hefur gegnt skipta tugum,
en veigamest þeirra eru senni-
lega yfirumsjón meö nýrri þýö-
ingu Bibliunnar og Utgáfa nýrrar
Sálmabókar 1972.
Og er þá ógetiö þess riflega
skerfs sem Sigurbjörn Einarsson
hefur lagt til islenskra bók-
mennta meö frumsömdum og
þýddum verkum. Ræöusafn hans
um þjóöfrelsismál er þegar nefnt.
Af öörum frumsömdum ritum má
nefna „Kirkja Krists i riki
Hitlers” (1940), „TrUarbrögö
mannkyns” (1954), „Albert
Schweitzer, ævisaga” (1955),
„Meöan þin náö” (1956), „Opin-
berun Jóhannesar. Skýringar”
(1957), „Um ársins hring” (1964),
auk fjölmargra smærri rita. Af
þýöingum munu þykja merkastar
þrjár bækur eftir Kaj Munk, „Viö
Babýlons fljót” (1944), „Meö
orösins brandi” (1945), og „Sögur
JesU” (1962), „Fylg þU mér”
(1945), eftir Martin Niemöller, „1
grýtta jörö” (1948), eftir Bo
Giertz, „Ben HUr” (1948), eftir
Lewis Wallace, „Játningar”
(1962) eftir Agústinus kirkjufööur
og „Helztu trúarbrögö heims”
0962).
Viö þennan langa lista má bæta
5 frumsömdum og 22 þýddum
sálmum i Sálmabók frá 1972, og
er þá ótalinn urmull greina I bók-
um og timaritum heima og
erlendis ásamt mörgum Utgáfum
Passiusálmanna á Islensku og
öörum tungum.
Þaö var ekki ætlunin aö rekja
æviferilSigurbjörns Einarssonar,
en ekki varö látiö hjá liða aö geta
nokkurs þess helsta sem eftir
hann liggur á þessum tlmamót-
um.
Sigurbjörn hefur veriö mikill
gæfumaöurieinkalifi.Kona hans,
Magnea Þorkelsdóttir, hefur ver-
iö honum einstaklega samhent
og stutt hann meö ráöum og dáö,
ekki sist meöan erfitt var i ári hjá
þeim og ómegð mikil. Þeim hefur
ortaö átta barna auöiö. Af sonum
hans eru þrir prestar, sem
kannski má hafa til marks um aö
á þvi heimili hafi trúariökanir
veriö annaö og meira en hefö-
bundin skylda eöa formiö tómt.
Um afburöamenn á þaö ekki
ævinlega viö aö þeir séu hógværir
og af hjarta litillátir. Fáa af-
burðamenn þekki ég sem i jafn-
rikum mæli eru gæddir þessum
eftirsóknarveröu eiginleikum og
Sigurbjörn Einarsson. Hafi hann
þökk fyrir langa og gjöfula
vináttu.
Siguröur A. MagnUsson
*
Biskupshjónin taka á móti gest-
ím aö heimili sinu aö Bergstaða-
itræti 75 milli 4—7 i dag.
Nokkrir vinir biskups, sem
itofnaö hafa afmælisgjafarsjóð
Sigurbjarnar biskups til kaupa á
prédikunarstói fyrir Hallgrims-
kirkju, vilja hvetja þá sem ætia
aö samgleðjast biskupi meö gjöf-
um, blómum eöa skeytum aö
leggja fremur andviröi þess i sjóö
þennan. Bók liggur frammi i
Hallgrimskirkju, þar sem gef-
endur eru beönir aö skrifa nöfn
sin, og veröur hún afhent biskupi
aö kvöldi afmælisdags hans. Hail-
grimskirkja er opin 9—6 og er þar
tekið á móti framiögum. Biskup
hefur fagnaö þessu framkvæöi,
enda er Hallgrimskirkja honum
mikiö hjartans mál.
Skjót viðbrögð
Þaö er hvimleitt ad þurfa aö
bíöa lengi meö bilaö rafkeiii,
'leiöslur eöa tæki.
Eöa ný heimilistæki sem þarf
aö leggja fyrir.
Þess vegna settum viö upp
neytendaþjónustuna - meö
harösnúnu liöi sem bregöur
skjótt viö.

tRAFAFL
Smiðshöfða 6
ATH. Nýtt simanúmer: 85955
Blaðburðarbörn!
Okkur vantar duglega blaðbera
í Hátún.
HIOOVIUINN SiðumúLa 6 s. 81333.