Þjóðviljinn - 28.10.1981, Blaðsíða 5

Þjóðviljinn - 28.10.1981, Blaðsíða 5
Miövikudagur 28. október 1981 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 5 Vopnasalan tU þriðja heimsins margfaldast Þaö er rifist um hvern bita af kökunni — en vinátta vopnasalans og kaupandans er oft skammvinn. Eitt mesta áhyggjuefni i eld- fimum heimi hlýtur aö vera hin gifurlcga vopnasala til landa þriöja heimsins. Þau keyptu vopn i fyrra fyrir átján miljaröi dollara — en fyrir átta miljaröi áriö 1975. Og þaö er einmitt i þessum löndum sem hundruö miljóna manna búa viö næringarskort. Iönrikin keppast af mikilli græögi um þessa markaöi. Bandarikin seldu til landa heims- ins i fyrra vopn fyrir 5,4 miljaröi dollara — þaö er 450% meira en áriö 1970. Sovétmenn komu næstir — þeir seldu fyrir 3,9 miljaröi og höföu aukiö sölur sinar á ára- tugnum um 250%. Frakkar lágu ekki á liöi sinu — þeir seldu fyrir 1,5 miljaröi dollara og höföu aukiö sinar sölur hvorki meira né minna en um 600%! Bretar, Italir og Vestur-Þjóöverjar reyna og sitt besta til aö standa sig á frjálsu markaöstorgi dauöans. ótal smugur Þessar upplýsingar eru úr bandariska vikuritinu Time, sem gefur itarlegt yfirlit um þessar vopnasölur i siöasta hefti sinu. Hver vopnuö átök i þriöja heim- inum minna á viöskipti þessi og undarlegar krókaleiöir sem þau ganga eftir. 1 styrjöldinni sem háö hefur veriö um þrettán mán- aöa skeið fyrir botni Persaflóa nota Irakir sovéskar Mig-orrustuþotur, franskar Mir- age-þotur, brasilska herbi'la og sovéska skriðdreka gegn banda- riskum herþotum írans af gerö- inni F-4, breskum skriödrekum og itölskum þyrlum. Svo þykjast allir skuldbinda sig til aö selja ekki striösaöilum vopn, en ótal milliliöir finnast fljótt, þvi bis- ness er bisness. Egyptar senda Irak um Jórdaniunokkuö af göml um sovéskum vopnum sem þeir eiga á lager, Frakkar afhenda nokkrar Mirage-þotur. Iran hefur leitaö til Noröur-Kóreu og jafnvel til erkióvina I Israel í leit aö her- gögnum og varahlutum. Þaö er töluverö iöja i áróöurs- striöi aö „sanna” afskipti ein- hvers stórveldis t.d. af uppreisn- artilraun meö þvi aö visa til framleiöslulands vopnanna, sem nota skal. Þetta er i meira lagi hæpinn reikningur, þvi að sér- fróöir menn telja, aö fjöldi vopna- tegunda geti skotiö upp kolli hvar sem er — t.d. sovéskir Kalash- nikovriflar eöa israelskar Uzi- handvélbyssur. Hömlur afnumdar Bandarikin eiga mikinn hluta af vopnasölum þessum — þaöan kemur um 45% af þvi magni sem fariö hefur til þriöja heimsins á liðnum áratug. Stjórn Carters kom reyndar á vissum tak- mörkunum á sölu vopna til landa sem höföu á sér illt orö fyrir mannréttindabrot. En Reagan- stjórnin hefur veriö aö brjóta þær hömlur niöur — til dæmis hefur öldungadeild bandariska þingsins fellt úr gildi fimm ára gamalt bann viö vopnasölu til Chile og þegar er farið aö selja Argentinu- mönnum vopn. Þá liggur mikill vopnastraumur frá Bandarikj- unum til Pakistan, enda þótt hann hafi varla önnur áhrif en aö tor- velda sambúö þeirra I Washing- ton viö Indverja og magna upp vigbúnaöarkapphlaupiö milli grannanna á Indlandsskaga. Réttlætingar Allir hafa á reiöum höndum réttlætingu fyrir þessum kaupskap: Bandarikin eru aö hressa upp á baráttuna gegn kommúnisma, Sovétmenn eru aö Fréttaskýring styöja baráttu gegn heimsvalda- sinnum og franskir vopnasalar segjast vera aö tryggja þriöja heimslöndum að þau þurfi ekki aö vera risaveldunum háö um eld- flaugar og skriödreka! Ótrú- legustu aöilar dansa meö — til dæmis hafa Austurrikismenn selt nokkra tugi skriödreka til Argentinu og Chile. Að safna vinum Þeir hjá Time útskýra hinar miklu og vaxandi vopnasölur með þvi aö þær séu einhver öruggasta leiöin sem riki geti farið til aö efla áhrif sin, afla sér bandamanna, veikja andstæöinga sina. Risa- veldin iöka þaö óspart aö „stinga hvort undan ööru” meö yfir- boöum I vopnasölum og gjöfum. Þaö hafa, segir Time, Bandarikin gert i Egyptalandi, Indónesíu og Sómaliu, þar sem Rússar voru áöur, og Sovétmenn hafa leikið þennan leik i Jemen og Eþiópiu. En einmitt listi af þessu tagi minnir lika á þaö, aö sá vinskapur sem fæst meö vopnasölum er ekki alltaf mjög endingargóöur. En fyrst og siöast er vopna- salan gróöavegur. Time telur aö Sovétmenn fái nú um fjóröung gjaldeyristekna sinna af vopna- sölu. Hergagnaiönaöurinn banda- riski er sterkur og áhrifamikill og ef umtalsveröur samdráttur yröi á sölu bandariskra vopna erlendis mundi þaö hafa veruleg áhrif á greiöslujöfnuöinn, doll- arinn mundi falla. Þótt borgir standi i báli / og beitt sé eitri og stáli / þá skiptir mestu máli / — aö maöur græöi á þvi — segir Steinn Steinarr. áb tók saman. Reagan tregur í námi: Fátt gerðist nýtt í Cancún 1 Cancún i Mexíkó lauk fyrir helgi viöræöufundi milli „noröurs og suöurs”, milli fulltrúa iönrikja og þróunarrlkja. Leiötogar 22 landa voru mættir og meðal þeirra Reagan Bandarikjaforseti. Þaö féllu mörg fögur orö um þróun og aðstoð og bjarta fram- tiö, en fréttaskýrendum viröist bera saman um aö litt sé aö marka þennan vilviljaða oröa- flaum. Engar skuldbindandi sam- þykkir voru gerðar i Cancún, og ekki gátu menn komið sér niöur á samstöðu um lausn neinna þeirra hrikalegu vandamála sem þróunarlöndin eiga viö aö glima. Þaö eins sem menn gátu komiö sér saman um var það, aö þaö ætti aö efna til viöræöna allra rikja heims um þessi mál og að þaö ætti aö gera á vegum Sam- einuðu þjóöanna. Auk þess voru settar á blaö almennar athuga- semdir um þaö, hvaö gera mætti til að leysa viöskiptamál þróunarlandanna, bæta lánakjör og stööu þeirra i orkumálum. Það var allt og sumt. Ólíkt hafast menn að Menn höföu aö sönnu ekki gert ráö fyrir miklum árangri af fundinum i Canún. Einkum vegna þess, aö Reagan, forseti auöugasta rikis heims, haföi fyrirfram verið heldur tregur til að sinna óskum og þörfum hinna snauðari rikja þriðja heimsins. Þetta kom fram strax i upphafi, þegar forseti Mexikó minnti á það, aö sterkir hagsmunir kæmu i veg fyrir umbætur á þeim alþjóö- legu stofnunum sem fást viö gjaldeyrismál og lánastarfsemi. Aö matvæli væru notuö sem póli- tiskt vopn og dreift eftir póli- tiskum þörfum hinna vel stæöu. Aö alþjóölegir auöhringir skertu fullveldi margra hinna snauðari rikja og stæöu i vegi fyrir fram- förum þeirra. Reagan forseti hefur hinsvegar itrekað þaö hvaö eftir annaö aö undanförnu, aö hann trúi á blessun markaös- Friðarganga í París Um slöustu helgi voru fjölmennar friöargöngur farnar I nokkrum höfuöborgum Evrópu: í Paris voru þátttakendur um 50 þúsund. Indira Gandhi, Reagan, Sattar frá Bangladesh og Genscher, utanrlkisráöherra Vestur-Þýskalands. Reagan virtist ekki skilja hvaö um var rætt. kerfisins og einkaframtaksins, sem muni leysa þann vanda sem þriöji heimurinn er i. Svo gæti virst sem Reagan heföi slegiö nokkuö af fyrri af- stööu, þegar hann fellst á alls- herjarráöstefnu Sameinuöu þjóö- anna um þessi mál. En hann hefur i rauninni haldiö fast viö þá meginreglu aö þau mál sem ein- hverju skipta skuli áfram leyst i þeim sérstöku stofnunum Al- þjóöabankinn o.s.frv.) þar sem umboð aðila fer eftir efnahags- legum mætti þeirra — og Banda- rikin ráða mestu. Vonbrigði Ýmsir þeirra sem á fundinum voru gátu ekki stillt sig um aö láta i ljós vonbrigöi sin meö úrslitin. Indira Gandhi minnti á þann háska sem heimsfriði stafar af örbirgðinni i heiminum. Og Portillo, forseti Mexikó, sagöi aö ef mönnum tækist ekki aö koma á fót virku samstarfi rikra landa og þróunarlanda þá mætti búast viö Ragnarökum. Fundurinn i Cancún snerist mjög um Reagan forseta. Ekki einungis vegna þess aö hann er oddviti öflugusta rikis heims sem hefur hin margþættustu áhrif á hlutskipti þróunarlanda. Menn höföu þaö á tilfinningunni, segir einn fréttaskýrandi, aö Reagan haföi ekki sem skyldi sett sig inn i þaö um hvaö ætti eiginlega aö tala á fundinum, og þvi þurftu menn aö nota mikiö af timanum til að fræöa karlinn um mála- vöxtu. Uppfræðsla Um þetta segir á þessa leiö i leiöara i sænska blaöinu Dagens Nyheter: „Svo lauk enn einum fundi æöstu manna sem haföi þeim ónefnda tilgangi aö gegna aö „uppfræöa” Reagan forseta um að heimspólitikin er annaö og meira en barátta milli frjálsra markaösafla og sósialisma, bar- átta milli austurs og vesturs. Niöurstaöa kennslustundar- innar viröist sú, aö „nemandinn” bandariski sé jafn skilningssljór á vandamál þriöja heimsins og hann áöur var. Þetta hlýtur aö vekja ánægjuSovétrikjanna, sem voru eina meiriháttar stórveldiö sem ekki mætti i Cancún.” —áb VINNUEFTIRLIT RÍKISINS Sfðumúla 13, 105 Reykjavík. Sími 82970 óskar að ráða byggingaverkfræðing eða byggingatæknifræðing Verkefni eru einkum sérfræðistörf á sviði öryggismála byggingariðnaðar og skipulags- og húsnæðismála vinnustaða. Laun samkvæmt launakerfi opinberra starfsmanna. Nánari upplýsingar um starf ið eru veitt- ar í síma 82970 virka daga kl. 8.00-16.00 Umsóknir ásamt upplýsingum um menntun og fyrri störf skulu sendar Vinnueftirliti ríkisins fyrir 27. nóvember næstkomandi.

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.