Þjóðviljinn - 17.04.1982, Qupperneq 4

4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 17,—18. april 1982
stjórnmál á sunnudegí
Nettóstaöa þjóðarbúsins út á viö í hlutfalli við verga þjóöarf ramleiöslu
%

30 • 25 • 20 ■ 15 ■ 10- 5 -

1970 1972 1974 1976 1978 1980 1971 1973 1975 1977 1979 1981
Ragnar
Arnalds skrifar

Skuld rikissjóðs — A hluta —
við Seðlabankann 1974-1981
framreiknuð til verðlags
í árslok
1974
1975 1976 1977 1978 1979 ' 1980 1981 Ái7
Línuritið sýnir ljóslega hvernig raungildi skuldastöðu ríkissjóðs gagnvart Seðla-
bankanum hefur farið hraðlækkandi á árunum 1979—1981.
Erlendar lántökur minni
en í fyrra
Staða þjóðarbúsins út á við árin 1970-1981
Það er í tísku meðal
stjórnarandstæðinga að
saka rikisstjórnína um
óhóflegar erlendar lán-
tökur. > ,
Ekki er auðvelt að festa
hendur á þessari gagnrýni
sem oftast er flutt með
miklum ýkjubrag.
Svo er að sjá að eftir að
rekstur ríkissjóðs komst í
viðunandi jafnvægi og ekki
reyndist lengur unnt að
byggja gagnrýni stjórnar-
andstæðinga á hallarekstri
rikisins hafi stjórnarand-
staðan talið sér nauðsyn að
finna eitthvað annað til að
flagga, og þá urðu erlendu
lántökurnar fyrir valinu
fremur en flest annað.
Þó er það staðreynd, að
erlendum lántökum er
háttað með nákvæmlega
hliðstæðum hætti og verið
hefur um árabil.
80%ganga til
orkumála
Ríkissjóður sjálfur tekur ekki
erlend lán 1 eigin þágu frekar en
áður, enda þess ekki þörf. Hins
vegar tekur rikissjóður innlend
lán, einkum til vegageröar. Jafn-
framt er það staöreynd að af-
borganir af eldri lánum rlkissjóðs
hafa numið talsvert hærri fjár-
hæðum en upphæð nýrra tekinna
lána frá þvi að þessi ríkisstjórn
var mynduð enda hefur verið
verulegur rekstrarafgangur hjá
rikissjóöi þessi tvö ár.
Erlend lán eru fyrst og fremst
tekin af rikisstofnunum sem hafa
sjálfstæðan fjárhag, af sam-
eignarfyrirtækjum rikis og
sveitarfélaga, af fyrirtækjum
sveitarfélaga einkum hitaveitum,
af Framkvæmdasjóði vegna
stofnlánasjóöa atvinnuveganna,
og af fjöldamörgum einkafyrir-
tækjum i landinu. Erlend lán eru
nær eingöngu tekin til fjárfest-
inga og til að greiða fram-
kvæmdir sem skila munu lántak-
endum aröi sem notaður verður
til að endurgreiða lánin. Undan-
tekning frá þessari reglu er lán-
taka til að standa straum af fjár-
magnsútgjöldum byggöalina og
virkjana, sem ekki eru komnar i
fullan rekstur, en stefnt er að þvi
meö endurskipulagningu raf-
orkumála að lán þessi verði
greidd af tekjum orkukerfisins.
Rúmlega 80% lána á vegum rikis
og sveitarfélaga ganga til orku-
mála.
Hverjar
eru tillögur
stjórnarandstöðu?
Hverjar eru svo tillögur
stjórnarandstöðunnar um minni
erlendar lántökur?
Hefur nokkur heyrt um þær
getið? Áreiðanlega ekki. Þvert á
móti er mjög kvartað yfir þvi af
stjórnarandstööunni aö lántökur
opinberra aðila muni ekki nægja
miöað við núverandi verðbólgu-
stig.
Eöa eru einhverjar tillögur
uppi hjá stjórnarandstöðunni um
niðurskurð á framkvæmdum sem
fjármagnaðar eru með erlendu
fé? Ekki þekki ég þær tillögur.
Hins vegar þekki ég miklar
kröfur stjórnarandstöðuþing-
manna um stórauknar erlendar
lántökur, einkum i þágu orku- og
iðnaðarmála.
Hvaö segja svo stjórnarand-
stæðingar um minni erlendar lán-
tökur með aukinni þátttöku lff-
eyrissjóöa i innlendri fjáröflun
lánsfjáráætlunar.
í m. kr. Löng erlend lán Stutt vöru- kaupalán o. fl. Ógreiddur útflutningur Gjaldeyris- staða Nettóstaða við útlönd Verg þjóðar- framleiðsla við VÞF (%) Greiðslu-
Löng erlend lán Nettó- staða % af útfl.- tekjum
(i) (2) (3) (4) (5) (6) (?) (8) (9)
1970 -115,1 -17,2 7,6 32,6 -92,0 431,8 26,6 21,3 11,2
1971 -145,0 -19,0 7,0 47,8 -109,1 549,6 26,4 19,9 10,0
1972 -172,5 -20,1 10,6 55,3 -126,7 684,2 25,2 18,5 11,4
1973 -226,1 -34,2 21,8 67,0 -171,5 966,3 23,4 17,8 9,1
1974 -337,9 -49,8 25,7 16,2 -345,9 1 410,8 23,9 24,5 11,2
1975 -672,8 -66,4 42,6 -30,4 -727,1 1 928,2 34,9 37,7 14,2
1976 -898,5 -97,5 59,9 -3,9 -940,0 2 659,6 33,8 35,3 13,8
1977 -1 205,5 -146,1 89,2 56,7 -1 205,8 3 814,8 31,6 31,6 13,7
1978 -1 944,3 -237,5 160,4 173,2 -1 848,2 5 776,0 33,7 32,0 13,1
1979 -2 909,5 -435,9 246,2 396,0 -2 703,2 8 460,0 34,4 32,0 12,8
1980 -4 617,1 -768,9 395,0 759,0 -4 232,0 13 288,0 34,7 31,8 14,1
1981') -7 510,0 -1 065,0 627,0 1 517,0 -6431,0 20 196,0 37,2 31,8 16,6')
1) Bráðabirgðatölur.
Heimild: Seðlabanki íslands.
Þetta er þó sá möguleikinn sem
álitlegastur er til að draga úr er-
lendum lántökum.
En allir vita að stjórnarand-
staðan og málgögn hennar hafa
barist með kjafti og klóm gegn
þvi framlagi lifeyrissjóöa til láns-
fjáráætlunar sem nú er i lánKfíár-
lögum — hvað þá að stjórnarand-
staöan sé reiðubúin að hækka lög-
bundin skuldabréfakaup úr 40% 1
45% af ráðstöfunarfé lifeyrissjóöa
eins og uppi voru áform um i
haust.
I þessu máli er þvi slagorö
stjórnarandstöðunnar a.m.k. i
verki: meiri erlendar lántökur!
Fjarstæðu-
kenndar
fullyrðingar
Agætt dæmi um falskan og
óheiöarlegan áróður um erlendar
lántökur rikisstjórnarinnar var
ræða kunns atvinnurekanda, sem
slegiö var upp i Morgunblaðinu
daginn eftir undir stórri fyrir-
sögn, þar sem fullyrt var, að er-
lendar skuldir þjóðarinnar hefðu
aukist á s.l. ári um 10 millj. kr.
á'dag.Og mest hefðu þetta verið
„eyðslulán” eins og það var
nefnt. Fjarstæðukenndar fullyrö-
ingar af þessu tagi eru að sjálf-
sögðu ekki svaraveröar, en sam-
kvæmt upplýsingum Seðlabank-
bankans, mun láta nærri að nefnd
upphæð sé I raun a.m.k. þrisvar
sinnum lægri.
Greiðslubyrðin
og vextirnir
Vissulega er þaö rétt sem bent
hefur veriö á, aö greiðslubyrði er-
lendra lána fer vaxandi. Megin-
skýringin er þó sú að veröbólga er
mikil bæði austan hafs og vestan
og vextir óvenjulega háir.
Mikil alþjóðleg veröbólga með
langtum hærri vöxtum en nokkru
sinni hefur áður veriö, veldurþvi,
að verðgildi lánanna rýrnar
miklu örar en áður var og skuld-
irnar smækka þvi ört i alþjóðlegri
verðbólgu en á hinn bóginn þarf
mikiö að greiöa af lánum i formi
hárra vaxta. I raun er þvi verið
að greiöa þau lán sem ekki eru I
löstum vöxtum örar niður en áður
var. Þess vegna hækkar greiðslu-
byröin óvenjulega mikið, meðan
á þessu stendur.
Nettóstaðan
óbreytt____________________
Nýlega voru birtar upplýsingar
frá Seðlabankanum um stöðu
þjóðarbúsins út á við. í þessari
töflu sem birt er hér á siðunni er
gerð grein fyrir löngum erlendum
lánum á árabilinu frá 1970 til 1981,
stuttum vörukaupalánum,
ógreiddum útflutningi og gjald-
eyrisstöðu. Út frá þessum upplýs-
ingum má reikna út hver sé raun-
veruleg nettóstaöa við útlönd við
hver árslok, og þá sjáum viö hver
raunveruleg staöa þjóðarinnar er
gagnvart öðrum löndum i hlut-
falli við verga þjóöarframleiöslu.
Eins og sjá má á aftasta dálki i
þessu töfluyfirliti hefur nettó-
staðan verið 21,3% af vergri
þjóðarframleiöslu i árslok 1970 en
hækkar svo mjög verulega á ár-
inu 1975 og 1976 upp I 37.7% og
35.3% og lækkar siðan aftur.
En athyglisveröast er, aö nettó-
staða þjóðarbúsins út á við þegar