Þjóðviljinn - 09.12.1982, Blaðsíða 11

Þjóðviljinn - 09.12.1982, Blaðsíða 11
Jólablað Þjóðviljans 1982 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 11 Presturinn skrökvaði, sem betur fór Þegar vestur kom fór ég beint til sr. Rögn- valds Péturssonar í Winnipeg. Hjá honum dvaldi ég fyrstu vikuna. Svo fengum við Pétur okkur herbergi saman. Til að byrja með vann ég í Winnipeg á vegum sr. Rögnvalds og þeirra bræðra, sem þá höfðu þar með hönd- um umfangsmikla byggingarstarfsemi. Mér leið vel í Winnipeg en kunni þó ekki við mig þar þegar til lengdar lét. Ég var sveitamaður, þótti þröngt í borginni og lang- aði út í sveit. Og sr. Rögnvaldur var mér hjálplegur eins og áður. Hann réði mig hjá mági sínum, Hákoni Kristjánssyni frá Hraunkoti í Aðaldal. Hjá Hákoni var nóg að gera og gott að vera. En einhverstaðar þarna vestra átti að vera alnafni minn og frændi, Stefán Eiríksson, bróðir Jóhönnu heitinnar á Höskuldsstöðum. Stefán vildi ég endilega finna og hélt því spurnum fyrir um hann. En það virtist ætla að vera djúpt á Stefáni. Loks hitti ég prest nokkurn, sem kannaðist við Stefán, en sagði mér að hann væri dauður. Það þótti mér ljótu fréttirnar en varð víst ekki við gert, úr því sem komið var. Nú var mér náttúrlega ljóst að Stefán frændi mundi ekki verða eilífur hér á jörð frekar en aðrir menn, en einhvernveginn sátu nú samt í Minninga- leiftur mér efasemdir um sannleiksgildi þessarar dánarfregnar guðsmannsins. Og þegar ég kom að vestan um haustið hitti ég á bjórstofu menn frá Gimli.Enn spurði ég eftir Stefáni. Jú, einn þeirra kannaðist við hann. Ég spurði hvenær hann hefði dáið. „Dáið, ég veit ekki til þess að hann hafi nokkurntíma dáið“, var svarið. „Hann er eins snarlifandi og nokkur stór- bóndi getur verið“. Ég gat þess, að prestur- inn hefði sagt Stefán dauðann. „Það er nú bara eins og hver önnur bölvuð lýgin úr hon- um“, svaraði hinn. Mér þótti þetta nú heldur betri fréttir og kvöldið eftir dreif ég mig upp í járnbraut og beint til Stefáns. Hann tók mér eins og hann ætti í mér hvert bein. Þarna var ég svo um veturinn og leið vel. Já, mér hefur reyndar sjaldan liðið betur. Enginn vandabundinn var þarna hjá gömlu hjónunum. Annar sonur þeirra féll í stríðinu. Hinn var bóndi. Sumarið eftir var ég enn í byggingavinnu í Winnipeg en hvarf um haustið á ný til Stef- áns, þar sem ég taldi mitt raunverulega heimili. Hjá Stefáni starfaði ég að ýmsu. Meðal annars flutti ég mjólkina á járn- brautarstöðina. Ók henni þangað á hesta - sleða.Beitti fyrir hann tveimur gamma hestum. s A vit œvintýranna Ég sagði þér víst áðan að meginástæðurnar til Ameríkuferðar minnar hafi verið löngun til þess að sjá mig um í veröldinni og svo ævin- týraþrá. Þann tíma, sem ég hafði enn dvalið í Kanada hafði ég að vísu séð og reynt margt nýstárlegt en í verulega bragðmiklum ævin- týrum hafði ég þó ekki enn lent. Kannski hefði ég lagt í að leita þeirra, ef á hefði þurft að halda, en tilþess kom nú ekki. Þau bárust mér brátt að höndum án allra eftirgangs- muna. Svo bar sem sé við, að niðri á Gimli rakst ég eitt sinn á kaupmann nokkurn, landa minn, Hannes Kristjánsson að nafni. Hann sagði mér að hjá sér væri staddur skoskur mágur sinn, sem væri að ráða menn til á- kveðinna starfa fyrir stjórnina og ég mundi vera alveg kjörinn til þeirra verka. Ég lét nú í ljós nokkurn efa um það að ég hentaði vel í embætti hjá stjórninni, en Hannes var ekki á þeim buxunum að láta sig með það. „Og hvað á ég svo að gera?“, spurði ég. „Þú átt að fara norður að íshafi," sagði hann. „Ég sagði að mér fyndist nú nógu fjandi BANK: VICTORIA’ BAFFIN IS. Dawson Great Bear % Lake ’ort Radium Yellow Knife Grtai Slave PRINCE OF A 'WALESJ Uramum Ciiy HUDSON BAY Prince Rupert ChurchiO Prince Georgc w SalimaJ Park im \ Mi Robion CHARLO/TI VANQOU’ Scvcn lsJands UNITED STATES OF AMERICA (Ntagara Natural Gases Cobalt Titanuan Asbestos MILES 2250 300C Dairying Fruit, Cereals © Oil © Coal Truck Farming © Uranium © Iron Wheat Nickel ® Platinum Zinc © Gold © Silver Magncsiurn © Copper © Lead kalt á Gimli hvað þá norður við íshaf. En stjórnin vildi fá sem flest af íslendingum í þessa för, sagði Hannes. Hún stóð því fastar en fótunum að engir menn hentuðu betur til þess en íslendingar að fara norður að íshafi. Kaup var um þessar mundir 1 dollar á dag og þótti allgott. Én þegar Hannes sagði mér að stjórnin byði þeim 10 dollara á dag, sem til þessarar ferðar vildu ráðast og frían fatnað að auki, þá fór ég nú að leggja við hlustirnar. „Og komdu nú heim með mér“, sagði Hannes, „og talaðu við þann skoska". Ég féllst á það. Skotinn reyndist fjári skemmtilegur og reffilegur karl og hinn viðræðubesti. Hann staðfesti þau ummæli Hannesar, að stjórnina fýsti mjög að fá íslendinga til þessarar farar en fengi víst fáa. Ég spurði hverskonar vinna þetta væri aðallega. „Flutningar, flutningar á hundasleðum", svaraði Skotinn. „Ja, hver andskotinn" varð mér að orði á góðri og gildri íslensku, rétt eins og ég væri ennþá staddur heim a í minni kæru Blönduhl- íð. Ég kvaðst að vfsu þekkja hunda sæmilega vel en óvanir værum við því á íslandi að beita þeim fyrir sleða. Mér duldist ekki að það starf, sem hér var í boði, hlaut að vera erfitt, ef til vill lífshættu- legt, öðru vísi varð það varla skýrt, hversu treglega gekk að fá menn til þess, þrátt fyrir hið geysiháa kaup. Hinsvegar langaði mig til að kynnast sem best þessu landi, sem ég var nú kominn til. Og óefað biðu mín þarna ýmis konar ævintýri, sem ég var, eða taldi mér a.m.k. trú um, að ég væri í aðra röndina alltaf að sækjast eftir. Þarna mundi ég sjálfsagt umgangast eskimóa og sjálfsagt sæi ég um alla heima og geima þarna norðurfrá. Teningnum kastað Ég bað um umhugsunarfrest. Vildi m.a. ráðgast vð Stefán. „Já, andskoti er nú kaupið hátt“, sagði hann. „Guð hjálpi þér drengur“, sagði aftur á móti Pálína kona hans, (hún var frá Þverá í Blönduhlíð, systir Jóns á Hamri), „þú drepur þig á þessu“, og fannst á, að gömlu konunni þótti það fánýtt erindi til Ameríku. „Ég veit nú bara ekki hvað ég hefði gert hefði ég verið yngri“, sagði Stefán. Og með þessi orð gömlu hjónanna í huga, sem ég vissi nú raunar ekki hvort ég átti heldur að meta sem uppörvun eða úrtölur, skundaði ég á fund Skotans og var þá með sjálfum ipér ákveðinn í að taka tilboðinu. „Því maður getur þá alltaf hætt“, sagði ég við hann. „Nei“, svaraði hann, „þú verður að halda það út a.m.k. í ár“. Nú, geti aðrir þraukað þá ætti ég að geta það líka. Og þar með var teningnum kastað og lagt upp um næstu helgi. - Hvað voruð þið margir? - Mig minnir að við værum 16, a.m.k. til að byrja með. Auk mín voru í hópnum tveir íslendingar, Kristján Þorsteinsson og Ólafur Jónsson. Annars voru þetta allra þjóða kvik- indi. Hundarnir þoldu ekki kuldann - í sambandi við hvaða framkvæmdir stóðu svo þessir hundasleðaflutningar? - Jú, stjórnin hafði fundið upp á því, að byggja hafskipabryggju norður við Hudson- flóa. Þangað þurfti svo að leggja járnbraut til flutnings á hveitinu frá Vesturfylkjunum, en það var margfalt styttra en að flytja það til Montreal. En svo kom bara fljótlega á daginn að staðsetning þessara mannvirkja var alger- lega misráðin, því Nelsonfljótið bar fram svo mikinn aur, að moka þurfti upp höfnina á hverju ári. Varð því úr, að haldið var 200 mílur norður með ströndinni og höfnin byggð í mynni Churchillárinnar. Innsigling er þar mjög þröng en djúp og þegar innfyrir er kom- ið er sem skipin liggi á stöðuvatni, svo ágæt er höfnin. Hlutverk okkar hundakeyrara átti m.a. að vera það, að flytja um veturinn matvæli o.fl. úr vöruskemmunum í Port Nelson og norður yfir flóann. Nú, nú, keyptir voru í skyndi 60 hundar og sendir á undan okkur norður eftir. Það varð þeirra síðasta ferð, margra hverra. Þessir Winnipeg-hundar, en þaðan voru þeir margir, þoldu blátt áfram ekki kuldann og drápust. Hver verður nœstur? Sjálfir lögðum við svo af stað með járn- braut nokkru á eftir félögum okkar hundun- um. Það var, vægast sagt, óþverra ferðalag. Fengurn moldbyl. Endaði með því, að lestin sat föst vegna fannfergis. Komst hvorki aftur né fram. Og þarna máttum við dúsa í járn- brautarlestinni í viku og matarlausir seinustu dagana. En ekki nóg með það. Einn maðurinn veiktist af taugaveiki. Lifði í tvo eða þrjá daga og dó svo. Fór þá heldur að fara um mannskapinn, sem von var til. Nóg var nú að „Nelson-fljótið bar fram svo mikinn aur, að moka þurfti upp höfnina á hverju ári. Varð því úr, að haldið var 200 mílur norður með ströndinni og höfnin byggð i mynni Churchillárinnar". vera matarlaus þótt ekki bættist það við að upp kæmi í þessu innilokaða samfélagi bráðsmitandi og banvænn sjúkdómur. Eg held að alveg sé óhætt að segja, að enginn okkar hafi verið farinn að búast við að kom- ast lifandi úr þessu ferðalagi. Og mér var farið að verða nokkuð oft hugsað til orða Pálínu minnar. Sá ekki betur en þau ætluðu bókstaflega að rætast þegar í byrjun ferðar- innar. Hvað sem öðru leið kom okkur saman um að ótækt væri að hafa þann dauða í lestinni. Brutumst við því út, grófum holu í skafl og stungum honum þar ofaní. Öllum yfirsöng var sleppt, enda jarðarfararveðrið ekki sem heppilegast. Norðanbylurinn sá um að kasta rekunum og moka ofaní gröfina. Eftir andar- tak var félagi okkar hulinn hreinni og kaldri mjöll norðurhjarans. En sjálfum var okkur efst í huga spurningin: Hver verður næstur? Okkur berst hjálp En það varð enginn okkar næstur að sinni. Þegar að því kom, að járnbrautarlestinni þótti hafa seinkað úr hófi, var sendur snjó- plógur til móts við okkur. Óg loks náðum við brautarendanum. En þá voru eftir 60 mílur til Port Nelson og á annað hundrað mílur til Churchill. Þessa vegalengd lá nú fyrir að kjaga í botnlausri ófærð og með þyngsla byrðar í bak og fyrir. Kom nú í ljós hve óskynsamlegt var að senda hundana á undan því ella hefðum við amk. getað flutt farang- urinn á hundasleðum og hefði það þó verið allur munur. Ég held að þegar hér var komið sögu, hafi flestir okkar verið orðnir heldur framlágir og farnir að sjá eftir þessu flani, þrátt fyrir loforðið góða um 10 dalina. Miðja vegu milli brautarendans og Port Nelson var bjálkakofi, eins konar sæluhús. Og það reyndist okkur líka sannkallað sælu- hús, eftir það, sem á undan var gengið, því þegar þangað kom, voru þar fyrir tveir menn, næg uphitun og gnægtir brýnustu nauðsynja. Mikið lifandi skelfing urðum við þá fegnir. Og hér kveðjum við þá Stefán að sinni þar sem hann, ásantt félögum sínum, er staddur í bjálkakofanum góða, norður undir Hudson- flóa. _ mj,g

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.