Þjóðviljinn - 04.01.1983, Blaðsíða 7

Þriðjudagur 4. janúar 1983 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 7
fæðutegunda, maís og bauna, þarf
að flytja inn. Lán, sem nú nema um
einum miljarð dollara, eru þung
byrði vegna hárra vaxta, en
hrökkva þó ekki til. Þrátt fyrir
vaxandi framleiðslu sér þjóðin
fram á gjaldþrot árið 1985.
VI.
Það voru þeir Jaime Wheelock,
ráðherra fyrir landbúnaðarumbæt-
urnar og Dionisio Marenco, ráð-
herra innanríkisviðskipta, sem
veittu okkur yfirsýn yfir efnahags-
ástandið með skýrurn hætti á
kennslutöflu í skólastofu. Þetta eru
tveir ungir menn, sem á fáunt árum
hafa aflað sér sérþekkingar, og
raunsær starfsmáti þeirra leyfði
engin ódýr byltingaslagorð. Þeir
vinna báðir eftir áformum Sandín-
ista um „blandað hagkerfi", þar
sem markmiðið er í framtíðinni að
20% af jarðnæðinu verði nýtt með
ríkisbúskap en 50% með samvinnu-
búskap og 30% af sjálfseign-
arbændum.
Jaime Wheelock sýndi okkur tvö
samvinnubú. Þar er oftast um að
ræða land sem áður var í eigu
Somoza-fjölskyldunnar, en nú er
ræktað af bændum, sem kynslóð
fram af kynslóð hafa verið
jarðnæðislausir. Fimm þúsund
bændur, sem áður voru landlausir,
hafa nú fengið eignarland. Er við
lögðum fyrir þetta fólk spurningu
um, hverju byltingin hefði breytt
um Jiag þess, fengum við svör er
sýndu fram á nauðsyn Sandinista-
byltingarinnar með ótvíræðari
hætti en nokkur flokksstefnuskrá
gat gert: „Áður áttum við ekkert
en urðum samt að vinna mikið. Nú
vinnunt við ennþá ineira á eigin
landi, og við vitum hvers vegna“.
í koíum þessara bænda hangir
víða rnynd af bændaforingjanum
Sandino til hliðar við kaþólskar
helgimyndir sem oft sýna Maríu
guðsmóður. Trúin hefur verið og
er enn í dag haldreipi hinna fátæku
í Nicaragua jafnt og í Póllandi. í
Nicaragua hefur byltingunni tekist
að láta nokkrar af þessum vonum
rætast. Það hefur ekki dregið úr
trúarkraftinum, en kannski hefur
hún gert hann hlutlægari og verald-
legri innan ramma þeirrar hug-
myndafræði, sem byltingin hefur
mótað. Þess vegna útiloka kaþól-
skan og Sandinisminn ekki hvort
annað. Margir prestar gegna ráð-
herraembættum og öðrum verald-
legum embættum.
Hin nýja kristna sjálfsskynjun
breiðist í auknum mæli út unr Róm-
önsku Ameríku. Ogjafnv. á Kúbu,
þar sem talið var að byltingin ■
væri þegar um garð gengin, og Nic-
aragua gæti leitað sér fordæmis, er
Sandinisminn farinn að hafa áhrif.
Og þar sem þessi hreyfing er ekki
til komin vegna tilskipunar að of-
an, heldur á rætur sínar í söfnuðun-
um, lítur hin kaþólska embættis
kirkja með sitt píramíðakerfi nið-
ur á.hana með vantrú og afneitun.
í Nicaragua er það erkibisk-
upinn sem hefur sett sig upp á
móti þeirri byltingarhreyfingu,
sem gripið hefur um sig innan
kirkjunnar. Hann hótar nú ex cat-
hedra (brottvísun). Nú á að grípa
til þess miðaldavopns, sem bann-
færingin er, einu sinni enn. Hann
notfærir sér sérhvert deiluefni og er
nú að hleypa af stað stríði innan
kirkjunnar til þess að bæta ofan á
þær hrellingar, sem stríðahættan
að utan og efnahagsvandinn innan
lands eru. Páfinn hefur nú lagt sitt
lóð á þessa vogarskál með bréfi
sem skrifað er í íhaldssömum anda
hins háa embættis og orðið er að
deiluefni innanlands.
VII.
Wojtyla, þú pólski og víðreisti
páfi, sem svo greinilega ert hrjáður
af hrellingum heimsins! Leyfist
mér að þúa þig? Leyfist okkur enn
að vona að þú rnunir standa vörð
um málstað hinna fátæku eins og
þú vissulega hefur gert í Póliandi?
Að þú standir þeim nær er líða og
þjást, ogað þú um síðir segir hinum
mettu, voldugu, þeim sem ganga
erinda kúgaranna - þar á meðal
ófáum biskupum og kardinálum -
stríð á hendur? Getur þú ekki
skilið að Sandinisminn og Solidar-
nosc eru af sömu rót - jafnvel þótt
þeir sem standa í baráttunni ueti
ekki skilið það því þeir eru undir-
okaðir af hugmyndafræðilega and-
stæðum stórveldum?
ímyndaðu þér að pólskur verka-
lýðsleiðtogi og Sandinisti, Lech
Walesa og Ernesto Cardenal,
verkantaðurinn og skáldprestur-
inn, sætu nteð þér til borðs og legðu
fram skýrslu. Um neyð sína og
þjáningar beggja þjóðanna, um
sigra sína og ósigra, um villur sínar
og vanrækslur, urn ófrelsið og ein-
semdina sem þeir búa við, um á-
hyggjur þeirra af hinu daglega
brauði, Itinu daglega maískorni.
Gæti þáekki hugsast-jafnvel með
lúmskri aðstoð hins heilaga anda -
að ljós mundi renna upp fyrir þér,
sem dygði til þess að Lech Walesa
og Cardenal sæju hvor annan sem
bróður og skildu þig sem skýlandi
vald?
Stórveldin standa nú grá fyrir
járnum gagnvart hvort öðru. Þar
sem skuggi þeirra fellur veldur
hann þrýstingi og kúgun. Horfðu í
kringum þig, páfi.
Það er ekki bara á Póllandi sem
þessi skuggi fellur, heldur einnig á
Nicaragua. Ef þú vanrækir að
ásaka Bandaríkin á sama hátt og þú
hefur einatt ásakað Sovétríkin,
verður þú samsekur ef þetta litla og
sannanlega fátæka ríki verður ofur-
selt stríðinu og byltingin brotin á
bak aftur, byltingin sem samkvæmt
mínum skilningi á Kristi ætti einnig
að vera þín bylting.
VIII.
Þessari byltingu er nú ógnað.
Henni er ógnað að utan, en einnig
innan frá vegna' efnahagslegrar
neyðar og einnig vegna augljósra
mistaka Sandinistanna. Þau mistök
hafa verið gripin feginshendi af
þeirn sem þá fyrst hafa sýnt áhuga á
Sandinistunum þegar þeim hefur
fatast sýn. það er ahugi sem
blandinn er þeirri þórðargleði er
vaknar, þegar hægt verður að
benda á skuggahliöar byltingar-
innar.
Sent betur fer finnum við í Nicar-
agua pólitískt ábyrga aðila sem eru
ófeimnir við að játa mistök sín, svo
óvenjulegt sent það annars er.
Þetta á m.a. við um flutninga
Miskito-indíánanna frá landamær-
ahéruðunum við Hondúras, þar
sem til átaka hefur komið. Daniel
Ortega, skipuleggjandi þessa af
hálfu ríkisstjórnarinnar sagði:
„Okkur hafa orðið á ýmis mistök.
Við höfðum litla þekkingu eða
skilning á trúarlegum hefðum og
þjóðlegri menningu indíánanna.
Við vissum lítið unt sögu þeirra eða
þau kynþáttavandamál, sem þeim
höfðu verið sköpuð af Bretum og
Norður-Ameríkönum. Somoza-
sinnarnir í Honduras og Miami hafa
notfært sér þessar aðstæöur. Þeir
hafa reynt að vinna miskító-
indíánana yfir á sitt band með því
aö lofa þeim sjálfstjórn og sjálf-
stæðu ríki. Um leið ráðast þeir á
þorpin við landamæri Honduras og
myrða kennara, lækna og þá sem
vinna að herferðinni gegn ólæsi.“
Flestir Miskitó-indíánarnir til-
heyra þeirri kirkjudeild mótmæl-
endatrúar sem kennd er við Móra-
víu. Þeir voru kristnaðir af trú-
boðum fyrir síðustu aldamót.
Við fórum með herþyrlu frá
Managua til indíánabyggðanna og
lentum um síðir í nýreistum iníána-
búðum. Þar hafa verið reist rúm-
góð timburhús samhliða stráþektu
bráðabirgðahúsnæði. Við sáum
sjúkraskýlið og áberandi stóra
skála sem notaðir voru til kennslu.
Okkur var sýnt það sem ríkis-
stjórnin hafði lagt á sig aö gera á
skömmum tíma með sýnilegum
erfiðismunum. En engu að síður
vekur þetta með manni nokkurn
óhug, einsogóhjákvæmilegt hlýtur
að vera þar sem fólki er kippt upp
ineð rótum og flutt úr stað.
Okkur var sagt að land væri
betra hér til ræktunar. Okkur var
sagt að 85'/« karlmannanna, sem
áður fyrr hefðu unnið í námum
langt frá heimilum sínum, væru
haldnir lungnasjúkdómum. Nú eru
þeir undir lækniseftirliti og fá
greiddan lífeyri. Héreinsogannars
staðar í landinu er nú í fyrsta skipti
gripið til gagnáðgerða er duga gegn
malaríu. Framkvæma þurfti fleiri
en eina bólusetningarherferð til
þess að vinna bug á þessari skæðu
bakteríu. Þátttaka í slíkum her-
ferðum er skylda, nauðsynleg
skylda.
Það kom í hiut sendiherra
Bandaríkjanna hjá Sameinuðu
þjóðunum að kalla flutningana á
Miskítóindíánunum „þjóðar-
morð“. Þessi lygi hittir sjálfa sig
heima í landi sem á sinni tiltölulega
stuttu sögu getur bæði státað af
landráni og þjóðarmorði.
Það er ef tii vill hægt aö ásaka
Sandinistana fyrir að þeir hafi veriö
of kappsfullir og ekki vitað nægi-
lega vel hvað þeir voru að gera, en
það væru kristilegri viðbrögð ef
kirkjur mótmælenda, ekki hvað
síst í Vestur-Þýskalandi, þar sem
Móravíska kirkjudeildin hefur sín-
ar höfuðstöðvar, reyndu að
aðstoða við þetta erfiöa vandamál
og afleiðingar þess.
IX.
Við heimsóttum unga konu, sem
Dómkirkjan í Managua. Á forhlið
hennar hefur verið komið fyrir
rnynd af þjóðarhctju Nicaragua,
Augusto César Sandino, og sýnir
hún að kristin trú og bylting fara
sanian. jafnt í Nicaragua og
Póllandi að mati höfundar.
gegndi herstjórnarembætti. Dora
Maria Télez hafði tekið þátt í því
að hersetja höll Somoza. Við
minntumst aðeins lítillega á það.
Hetjuskapurinn verður að sjálf-
sögðum hlut þegar neyð þjóðar-
innar leyfir ekki annað. Hún er nú
varaforseti ríkisráðsins og sem slík
er það henni nú kappsmál að ríkis-
ráðið fái aukið eftirlit með störfum
ríkisstjórnarinnar. Hún segir að
setja þurfi stjórnarskrá og lög er
taki til stjórnmálaflokka og kosn-
ingareglugerða, því fyrstu kosning-
arnar eigi að halda 1985. Bæði
Tomás Borge, Sergio Ramines og
Dora Maria Télez fullyrtu að við
það yrði staðið. „Auðvitað sigrum
við!" sögðu þau öll með óþarflega
mikilli sigurvissu í röddinni.
Það ríkir skortur á reynslu í
lýðræðislegum vinnubrögðum,
þekkingu á stjórnarskrárrétti, inn-
sýn í nauðsynina á lýðræðislegu
eftirliti með valdastofnunum. Væri
það ekki verðugt verkefni fyrir
Hollendinga, Þjóðverja og Skand-
ínava, sent eru vel að sér í hinum
daglegu samskiptareglum lýð-
ræðisins að miðla svolítið af
reynslu sinni (og hógværum ráðlegg-
ingum) til þess að auðvelda þessu
litla og byltingarsinnaða landi, sem
ennþá hefur ekki lært að um-
gangast lýðræðið til hlítar, að
semja sér stjórnarskrá sent væri við
hæfi? Það yröi ekki kostnaðar-
samt, en afskiptaleysið eða oflát-
ungshátturinn gagnvart þessu litla
ríki getur orðið dýrkeyptur.
X.
Viðbrigðin við heimkomuna
voru eins og vænta mátti mikil, en
engu að síður var sú ytri harka ogsá
innri barnaskapur sem ein-
kenndi þau meiri en við höfðum
vænst.
Land sem er vel stætt og virðist
við fyrstu sýn vera afar vel búið
gögnum og gæðum, samfélag sem
gefur sig út fyrir aö byggja á sam-
hjálp en skortir fyrst og fremst eitt:
samstöðu.
Mánuðum saman hefur nú verið
rætt hér innan lands um svokallaða
Erganzungsabgabe, það er, hvort
fólk sem hefur góðar og traustar
tekjur eigi að láta af hendi 1-2% af
launum sínum til þess að skapa
atvinnutækifæri fyrir þá sem ekki
hafa atvinnu. Fjöldi hinna atvinnu-
lausu nálgast nú 2 miljónir. En fólk
með góðar og öruggar tekjur - eða
stéttarfélög þess - neitar að sýna
þetta sjálfsagða fordæmi um sam-
stöðu. Þyngstu byrðunum af nú-
verandi efnahagskreppu er varpað
á verkafólkiö. Sú eigingirni sem
nteðal annars lýsir af samtökum
embættismannanna, hefur afneit-
að samfélagi samhjálparinnar og
samstöðunnar og getur vel orðið til
þess að leggja grundvöllinn að nýju
stéttasamfélagi.
Nicaragua hefur þörf fyrir
aðstoð. Það þarf að efla landbún-
aðinn þannig að hann geti á fáum
árum náð að mæta vaxandi hungri í
heiminum. Getur fólkið í Bonn
skilið að við erum að hjálpa sjálf-
um okkur um leið og við lýsum
okkur reiðubúin að hjálpa Nicar-
agua? Eða verður farið að vilja
hins volduga bandalagsríkis og
gripið til svipunnar Kúbu, sem
hægt er að nota gegn svo mörgu,
ekki bara byltingu Sandinistanna,
heldur einnig hugsuninni í eigin
höfði?
Þegar við komum heint átti ands-
pyrnan í Póllandi í baráttu við
vatnssprautur og táragas hersins.
Þetta gamla orð samstaða, sem
halda mætti að hefði glatast á síð-
ustu öld, rís nú upp endurvakið. Ég
hef séð það lifa í Póllandi og Nicar-
agua. í forgarði og bakgarði stór-
veldgnna vaknar það til lífs á ný.
Það ætti einnig að gera sig heima-
kært hjá okkur.
ólg. snéri
... þetta gamla orð samstaða, sem halda mætti að
hefði glatast á síðustu öld, rís nú upp endurvakið.
Ég hef séð það lifa í Póllandi og Nicaragua. í
forgarði og bakgarði stórveldanna vaknar það til
lífs á ný. Það ætti einnig að gera sig heimakært hjá
okkur...