Þjóðviljinn - 18.02.1983, Blaðsíða 8

8 SIÐA - ÞJOÐVII •»**"
febrúar 1983
Hjörleifur Guttormsson um samningana
við Alusuisse árið 1975
Tll þessa dags hefur skattalækkunin
nægt þelm fyrir raforkuhækkuninni
Þá eignuðust þeir „skattainnistæðuna”, en vaxtagreiðsla ríkissjóðs af henni fór úr 5 í 13%
Hér í Þjóðviljanum var í gær
greint frá þeim upplýsingum sem
fram komu í ræðu Iljörleifs Gutt-
ormssonar, iðnaðarráðherra á
Alþingi í fyrradag varðandi af-
leiðingar síðustu samninga okkar
íslendinga við Alusuisse, en þeir
voru gerðir árið 1975 og voru þeir
Steingrímur Hermannsson og Jó-
hannes Nordal heistu samninga-
mennirnir.
Hjörleifur upplýsti á Alþingi,
að vegna þessara síðustu sanin-
inga, þá hefðu skattgreiðslur ál-
versins til íslenska ríkisins orðið
um 330 miljónum króna lægri en
ella á árunum 1975 til 1980, og að
þcssi lækkun skatta hefði étið upp
alla þá hækkun á raforkuverði
sem um var samið í sömu samn-
ingum yfir þctta árabil.
Vegna ummæla Jóhannes Nor-
dal í ríkisútvarpinu í þá veru að
útkoman úr þessu dæmi yrði allt
önnur, ef árin 1981 og 1982 væru
talin með, þá snerum við okkur til
Hjörleifs og spurðum, hvað hann
vildi segja um þcssa fullyrðingu
og nokkur önnur atriði varðandi
samningana frá 1975. Svar ráð-
herrans var þetta:
Ástæðan fyrir því, að ég
miðaði við árin 1975 til 1980 í
ræðu minni á Alþingi var sú, að
verið var að fjaila um endur-
ákvörðun skatta álversins einmitt
fyrir þetta tímabil, 1975 til 1980,
og mér höfðu þá ekki borist upp-
lýsingar frá ríkisendurskoðun
varðandi framleiðslugjaldið fyrir
árin 1981 og 1982. Þessara upp-
lýsinga hel'ur hins vegar nú veriö
aflað, og þær eru sem hér segir
fyrir allt tímabilið 1975 til ársloka
1982:
Að gefa 500 miljónir
og taka 500 miljónir
Tap í skattgreiðsluni vegna
samninganna 1975 nemur alls
26,7 miljónum döllara eða 512
miljónum króna, en hagnaður
vegna hækkunar á raforkuverði á
þessu sama tímabili nemur hins
vegar 26,2 miljónum dollara, eða
503 miljónum króna. Af þessu er
Ijóst að töluleg niðurstaða af
þeirri endurskoðun álsamning-
anna, sem fram fór árið 1975 er
sú, að ríkissjóöur hefur tapað að
heita má nákvæmlega sömu upp-
hæð í lækkuðum skattgreiðslum,
eins og Landsvirkjun hefur feng-
ið greitt með hærra raforkuverði,
- og er dæmið þá reiknað til síð-
ustu áramóta.
Þessar niðurstöður ríkisendur-
skoðunar varðandi skattgreiðslur
ÍSAL eru miðaðar við endur-
skoðun Coopers & Lybrand,
hvað varðar afkomu fyrirtækisins
á þessu tímabili, þó að frátöldu
árinu 1982, en varðandi það ár er
byggt á upplýsingum ÍSAL, því
reikningar hafa ekki enn verið
endurskoðaðir. Eins og ég tók
fram í ræðu minni á Alþingi, þá
tóku þær tölur, sem ég þar birti,
ekki til leiðréttingar Coopers &
Lybrand, en nú hefur ríkisendur-
skoðun tekið þá leiðréttingu inn í
sitt dæmi svo sem sjálfsagt er.
Ábending Jóhannesar Nordal
varðandi árin 1981 og 1982 fær út
af fyrir sig staðist, ef ekki væri
tekið tillit til endurskoðunar Co-
opers & Lybrand svo sem ríkis-
endurskoðun nú hefurgert. Þessi
tvö síðustu ár hafa verið afbrigði-
leg vegna hinnar bágu afkomu í
áliðnaði, en áhrif saminganna frá
1975 varðandi skatta eru ekki
eins tilfinnanleg fyrir okkur, þeg-
ar afkoma ÍSAL er slæm.
- En svo var Jóhannes Nordal
líka að nefna skattinnistæðuna í
útvarpsviðtalinu, og mátti á hon-
um skilja, að þessi skattgreiðsla
upp á 500 miljónir, sem upphaf-
legu samningarnir hefðu
óbreyttir gefið ríkissjóði umfram
samningana 1975, hefði í raun
verið einskis virði vegna þess að
samkvæmt gömlu samningunum
frá sjöunda áratugnum, þá hefði
Alusuisse bara eignast skattinn-
istæðu hjá ríkinu á móti. Hvað
viltu segja um þetta, Hjörleifur?
- Hér virðist vera á ferðinni
mikill misskilningur hjá Jóhann-
esi Nordal. Skattinnistæðan sem
myndaðist hjá ríkissjóði sam-
kvæmt upphaflegum samningi
var engan veginn okkur íslend-
ingum í óhag, en hins vegar mjög
íþyngjandi fyrir Alusuisse, og
það í vaxandi mæli. Þessi inni-
stæða var í fyrsta lagi ekki eign
Alusuisse, heldur safnaðist fyrir í
ríkissjóði sem brúttógreiðsla á
framleiðslugjaldi, sem greitt var
jafnóðum, en síðan gert upp við
hver áramót í ljósi skeröingar-
ákvæða sem kveða á um að árleg
skattgreiðsla skuli aldrei fara
fram úr 50% af hagnaði.
Innistœðan var afhent
Alusuisse í trássi
við álitsgerðir
lögfrœðinga
Þessa innistæðu gat ríkissjóður
fyrir samningana 1975 notað í
sína þágu hverju sinni gegn
aðeins 5% vöxtum, en með
samningunum 1975 urðu mikil og
slæm umskipti í þessum efnum.
Þá féllst íslenska samninganefnd-
in ekki aðeins á þá kröfu Alu-
suisse að lækka stórlega skatt-
stiga ÍSAL, heldur var einnig lát-
ið undan kröfu auðhringsins um
að afnema þetta greiðsluform og
afhenda Álusuisse til eignar
skattinnistæðuna eins og hún stóð
þann 1. október 1975 upp á 4,4
miljónir dollara, eða um 85 milj-
ónir ísl. króna á núverandi gengi.
Þetta var gert þrátt fyrir að
samninganefndin hefði undir
höndum álitsgerðir innlendra og
erlendra lögfræðiráðunauta,
þeirra Hjartar Torfasonar hrl. og
Bandaríkjamannsins Charles D.
Kyle, þar sem tekin voru af öll
tvímæli um að réttur Islendinga
til þessarar skattinnistæðu væri
ótvíræður, - t.d. ef hún yrði ein-
hver við samningslok. ISAL
hafði hins vegar rétt til að nota
innistæðuna til greiðslu fram-
leiðslugjalds næsta árs á hverjum
tíma.
Sem dæmi um það hvernig
þessi skattinnistæða hefði þróast
samkvæmt upphaflegum samn-
ingi þá má nefna, að við árslok
1980 hefði hún numið um 360
miljónum ísl. króna á núverandi
gengi (18,6 miljón dollara), og í
árslok 1982 hefði hún numið 526
miljónum króna (27,4 miljónum
dollara).
Þessar upphæðir hefði rtkis-
sjóður getað hagnýtt sér hverju
sinni með ofangreindum 5%
vöxtum samkvæmt upphaflegum
samningum, en það var ekki
aðeins að skattinnistæðan væri í
samningunum 1975 afhent Alu-
suisse til eignar, heldur var ríkis-
sjóði gert að greiða af henni
breytilega dollaravexti, sem
numið hafa 10-13% hin síðustu ár
í stað eldri samningsákvæöa um
5% vexti. Á árinu 1980 mun sú
breyting ein hafa kostað íslenska
ríkið nær 400 þúsund dollurum
eða vel yfir fjórðung af allri skatt-
greiðslu ÍSAL það ár samkvæmt
upphaflegum ársreikningum
fyrirtækisins.
Nú hefur hins vegar verið
slegið striki undir þessa svika-
myllu Alusuisse, þar sem skatt-
inneignin hefur verið strikuð út
með endurákvörðun skatta á
ÍSAL af hálfu fjármálaráðuneyt-
isins í síðustu viku.
- En svo eru fleiri atriði úr
samningunum 1975, sem vert
væri að rifja upp fyrir lesendur
Þjóðviljans, ekki satt?
- Jú, þar er af ýmsu að taka, og
það er rétt að þessar hrikalegu
staðreyndir, sem við höfum hér
verið að nefna eru ekki nema
hluti af þeirri hörmulegu niður-
stöðu, sem endurskoðun samn-
inganna 1975 leiddi til. Þar mætti
margt upp telja, en ég staldra
aðeins við örfá atriði til viðbótar
að þessu sinni.
1) Alusuisse var heimilað að
stækka álverið í Straumsvík, sem
nam 20 MW í afli, og greiða fyrir
þá stækkun hið lága verð, sem um
var samið. Stækkunin kom í
gagnið á árinu 1980. Jafnhiiða
þessu hækkaði meðalfram-
leiðslukostnaður Landsvirkjunar
á raforku jafnt og þétt svo það
mark færðist æ fjær, að álverið í
Straumsvík greiddi framleiðslu-
kostnaðarverð fyrir raforkuna.
Þetta mættu menn gjarnan hafa í
huga þegar litið er á kröfur Alu-
suisse nú um stækkun álversins
og ljúfar undirtektir ýmissa
stjórnmálaforingja hér innan-
lands undir þær kröfur.
2) Alusuisse var í samningun-
urn 1975 heimilað að mynda vara-
sjóð, sem dótturfyrirtækið hér
getur hagnýtt sér til að leggja í
skattfrjálsan hagnað.
Engin endurskoðun-
arákvæði
3) íslenska samninganefndin
árið 1975 lét sig hafa það, að falla
frá einni meginkröfunni sem uppi
var af íslands hálfu á þessum tíma
um að fá inn í samningana endur-
skoðúnarákvæði varðandi raf-
orkuverðið á samningstímanum,
- og það enda þótt nýlega væri þá
komin fram verðsprenging á olíu.
Frá þessari íslensku kröfu var
fallið á sama tíma og margvís-
legar kröfur Alusuisse náðu fram
að ganga, svo sem hér hefur verið
rakið að nokkru.
Upplýsingar faldar
4) íslenska samninganefndin
árið 1975 hafði undir höndum
endurskoðun Coopers & Lyb-
rand á ársreikningum ISAL frá
árinu 1974, sem sýndi verulegt
yfirverð á súráli og dulinn hagnað
það ár, sem nam um 60 miljónum
króna á núverandi gengi (3,1
miljón dollara). Réttur okkar til
verulegrar skattakröfu á grund-
velli þessara upplýsinga var ótví-
ræður, en sú krafa var aldrei bor-
in fram og niðurstöðum endur-
skoðendanna stungið undir stól.
Hvorki Alþingi né almenningur
fékk hina minnstu vitneskju um
þessar niðurstöður Coopers &
Lybrand.
- En Hjörleifur, af hverju
greinir þú frá þessari vitneskju
fyrst nú?
- Mér hefur lengi verið Ijóst, að
endurskoðun samninganna 1975
skilað okkur litlu sem engu og
yæri gagnrýnisverð á ýmsa lund.
Eg taldi hins vegar ekki rétt að
draga það sem hér hefur verið
rakið fram í dagsljósið á mcðan
von væri til þess að geta stillt
stjórnmálaflokkana í landinu
saman um okkar núverandi kröf-
ur. Það hefur hins vegar farið á
ajðralunden til var stofnað af
minni hálfu, og á mér dynja nú
hinar grófustu ásakanir á Alþingi
og í fjölmiðlum, ekki aðeins frá
stjórnarandstöðu, heldur líka frá
samstarfsaðilum í ríkisstjórn,
með Steingrím Hermannsson,
formann Framsóknarflokksins
þar fremstan í flokki. Hann hefur
ekki aðeins gagnrýnt mig harð-
lega upp á síðkastið, heldur einn-
ig lagt fram í ríkisstjórn gagntil-
lögur varðandi málsmeðferð sem
miða að því, að koma málsmeð-
ferð gagnvart Alusuisse í sama
farið og 1975. Slíkt má að mínu
mati ekki henda og til þess eru
vítin að varast. Því hef ég talið
það þjóna íslenskum hagsmunum
að greina nú frá því hverjar hafa
orðið afleiðingar samninganna
1975, þeirra samninga, sem
Steingrímur Hermannsson var
einn helsti höfundur að.
k.
í samningunum 1975 var skattinnstæðan afhent Alusuisse til eignar, enda þótt samninganefndin hefði undir
höndum álitsgerðir innlendra og erlendra lögfræði ráðnauta, sem kvæði skýrt á um að þessi innstæða væri
ekki eign Alusuisse samkvæmt fyrri samningum. A myndinni sjáum við línur úr álitsgerð Hjartar Torfa-
sonar hrl. og bandarísks lögfræðifyrirtækis um þessi efni.
Mll.HANK.TWJiEI). MADl.EY tk MLCI.OY
I CIIASI-: MANII ATTAN l'I.A'/. A
NliW YOKlv . N.Y. lOOOfi
Ul tÞMONt 2l2 MANOVfll 2-?.GtvO
TELEX 12 •
I. T T A22 Ð 62
S
CAlUt AUOIIfSS MILIWCCO NCwAwik
Septcmber 24, 1975
hiimiiwn nma:
»-*n avi.m k ci i ii r. ami:ii
N I. W Yunii. K* Y IOII I,
i?»- IIAKOVLH 4 • Jlilii
lu our opinion, there j.s nothing i.n thc Master Agreernent
wliicli can bo read or reasonably interpreted as giving to ISlcL the
right to cl.um tlic- repayment of accrued ta>; o:c:dits at tlie time of
the o.pir .i Lion of l he Master Agrocinent, whatcver the amount of suA-
crcdits. K’oL only is there no language in the Master Agrep
which exprcssly spells out any such right., but. ir
sets forth t.lic rights of the partics upry.
nothing is said about any righ'-
'i'he fact that therc , ..
. ,vf> ^‘AV 1 -C-
.,<v' \,cf' ^^^^^-'iount of a
vav, ^ 'n our view, of rio
sign

w'
Yc‘

,\\W

.•W'

Yc
w''
. Y'
\"v

v-'f

i\V'
i\\cl !