Þjóðviljinn - 19.03.1983, Side 6

6 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Helgin 19.-20. mars 1983
DJuÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýðshreyf-
ingar og þjóðfrelsis
Útgefandi: Útgáfufélag-Þjóöviljans.
Framkvæmdastióri: Guörún Guömundsdóttir.
j Ritstjórar: Árni Bergmann, Einar Karl Haraldsson, Kjartan Olafsson.
Umsjónarmaður Sunnudagsblaðs: Guöjón Friðriksson.
Auglýsingastjóri: Sigriöur H. Sigurbjörnsdóttir.
Afgreiöslustjóri: Baldur Jónasson
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Kristín Pétursdóttir.
Blaðamenn: Auður Styrkársdóttir, Álfheiöur Ingadóttir, Helgi Ólafsson,
Lúðvík Geirsson, Magnús H. Gíslason, Ólafur Gíslason,
Óskar Guðmundsson, Sigurdór Sigurdórsson, Valþór Hlöðversson.
íþróttafréttaritari: Víðir Sigurðsson.
Utlit og hönnun: Helga Garðarsdóttir, Guðjón Sveinbjörnsson.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Atli Arason.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elías Mar
Auglýsingar: Áslaug Jóhannesdóttir, Ólafur Þ. Jónsson.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Jóhannes Harðarson.
Simavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, Sæunn Óladóttir.
Húsmóðir: Bergljót Guðjónsdóttir.
Bilstjóri: Sigrún Bárðardóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, Gunnar Sigurmundsson.
Ólafur Björnsson.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jónsdóttir
Útkeyrsla, afgreiðsla og auglýsingar:
Siðumúla 6, Reykjavík, sími 81333.
Umbrot og setning: Prent.
Prentun: Blaðaprent h.f.
ritstjornargrei n
úr almanakínu
Handan við Reagan
• Morgunblaðið vill gjarna bregða upp þeirri mynd af
sjálfu sér, að það sé vandað blað á alþjóðlegan mæli-
kvarða og gæti hlutlægni í fréttaflutningi. Blaðið hefur
að sönnu stærð og mannafla til að birta allmiklu meira
efni um flest mál en önnur blöð - og þá líka til að skýra
frá tíðindum af alþjóðlegum vettvangi. En sjálfslof
blaðsins um hlutlægni verður mjög hvimleitt þegar nán-
ar er skoðað.
• Hlutlægni er hægt að rjúfa með ýmsum hætti. Og það
skiptir þá vitanlega mestu, að hvert blað finnur sér
áherslur við sitt hæfi - gerir sem mest úr þeim tíðindum
sem því sýnist miklu skipta. Og er ekkert við því að
segja: dagblöð hafa vissa heimssýn og hún hlýtur að
koma m.a. fram í fréttavali, uppsetningu, fyrirsögnum
og fleiru þesslegu. Það sem hvimleitt er við Morgun-
blaðið er yfírbrað hlutlægninnar, sem eins og drepur
því á dreif, að í raun sveigist allur málflutningur blaðs-
ins undir það, að taka undir stefnu og heimssýn Banda-
ríkjastjórnar. Ef nokkuð væri gerist Morgunblaðið
kaþólskara en páfinn í þessari viðleitni sinni - mætti
segja að í ýmsum greinum væri blaðið „hinum megin
við Reagan“.
• Um þetta mætti finna mörg dæmi. Sá sem leggur það
á sig að skoða forsíður blaðsins undanfarnar vikur og
mánuði verður fljótt var við það, að ótrúlega oft er það
talið stærst mála, að eitthvað miði Reagansmönnum
áfram við þau áform sín, að bæta hernaðarstöðu sína
með nýjum eldflaugakerfum í Evrópu. Ef að kanslari
Vestur-Þýskalands og Margaret Thatcher hafa ræðst
við er víst að það verður stórmál næsta dags í Morgun-
blaðinu, að þau styðji eindregið hugmyndir Reagans í
eldflaugamálum. Ef að Reagan hefur haldið ræðu, þá
verður það fagnaðarríkur uppsláttur hjá blaðinu, að
hann ætli að koma fyrir eldflaugum í Vestur-Evrópu
samkvæmt áætlun. Pegar tiltölulega lítill karl eins og
Pym, hermálaráðherra Breta, lætur það út úr sér í
heimsókn hjá Reagan að „Vestur-Evrópa verður að
tryggja varnir sínar“, þá eru jafn hversdagsleg orð úr
munni slíks manns gerð að aðalfrétt Morgunblaðsins
þann daginn með hálfgerðu stríðsletri.
• Svipað verður svo uppi á teningum í fjölmörgum
fréttaskýringum blaðsins. Pað hefur undarlegt lag á
því, að fjalla þannig um afbrot vina Bandaríkjanna í
Nató eða annarsstaðar, afbrot mörg og stór gegn
lýðræði og mannréttindamálum, að þau séu að vísu
ekki vel góð, en samt eiga þau sér einhverja jákvæða
skýringu og allt standi það til bóta - og ekki skuli menn
flýta sér að dæma hart um ástand hjá fjarlægum þjóðum
og þar fram eftir götum. Slíkt umburðarlyndi og skiln-
ingur var óspart uppi hafður þegar fasistaherforingjar
réðu fyrir Grikklandi og svipaðrar velvildar njóta þeir
landsfeður sem nú halda uppi „röð og regiu“ í Tyrk-
landi.
• Nú síðast kemur þessi viðleitni til að gera sem skást-
an hlut allra þeirra valdhafa sem Reagan brosir við
glöggt fram í frásögn af morði á mannréttindakonu í El
Salvador, Marianellu Garcia-Villas, sem vakti einlæga
samúð og virðingu fjölmargra íslendinga sem hlýddu á
málflutning hennar í heimsókn hingað í fyrra. Fyrst var
sá fréttakostur valinn að hún hefði „fallið í átökum milli
stjórnarhersins og skæruliða“ - og daginn eftir, eða í
gær, er svo rakið mjög ítarlega allt það sem herstjórar í
E1 Salvador sem og bandaríska sendiráðið þar í landi
hafa sagt til að kasta rýrð á mannréttindastarf Marian-
ellu Villas og gera frásögn félaga hennar tortryggilega.
Hin falska hlutlægni Morgunblaðsins kemur svo fram í
því, að þegar þessar línur eru skrifaðar hefur blaðið,
eitt íslenskra morgunblaða, ekki séð ástæðu til að segja
orð frá eigin brjósti um þennan atburð. _áb
dóma ungra manna allra tíma.
Þannig kemur t.d. í ljós að áður-
nefndur Reich var mikið tískufyr-
irbæri hjá sósíalistum í Evrópu á
fjórða áratugnum. Og æskan var
haldin sömu hégilju um að allt
væri skelfing nýtt. Og Brandt
kallinn var í samfélagi smárra
hópa á vinstri kanti frotskyista
og andstöðuafla við Moskvuvald-
ið. Og vandamálin í samskiptum j
hópanna og umræðan um teorí-'
una virðist hafa verið ósköp svip-
uð því sem við þekkjum á okkar
tímum. Einhvern veginn hafði
maður haldið að samfylkingarpó-
litíkin hefði verið fyrr á ferðinni á
...nýtt undir sólinni
Ekkert er nýtt undir sólinni
segir á gamalli bók og skelfing
getur það verið satt á stundum.
Um þessar mundir er almanaks-
semjandi að glugga í ævisögu
Willy Brandts, þar sem hann segir
frá pólitískri þróun sinni frá
bernsku til fullorðinsára.
Það er sagður atvinnusjúk-
dómur ungra manna að halda að
heimssagan hefjist með þeim;
þeir halda að þeir lifi á alveg sér-
stökum tímum, umbrotatímum
sem aldrei hafi áður þekkst. Þetta
fannst mér líka um 1970, að ég
væri þátttakandi ekki einungis í
upphafi mikillar og samfelldrar
þjóðfélagsbyltingar heldur sér-
stakri vitundarbyltingu ungu
kynslóðarinnar.
AUt í kringum mig voru talandi
dæmi um þetta; hin helgu vé
borgarstéttarinnar voru hædd og
nídd með mótmælum. M. a. s.
fyrir utan sjálfa Morgunblaðs-
höllina svo dæmi sé tekið um
griðrof við borgaralegar valdast-
ofnanir. Vitundarbyltingin fólst í
afhjúpun á hverskonar valdast-
ofnunum og í þeirri kúnst að lifa
„frjáls" einsogþað var kallað.
Inn í því var sérlega frjálslyndur
pakki í sambandi við frjálsar ást-
ir, því holdið er torvelt að temja,
einsog skáldið sagði
Kynlífsbyltingin
Til að geta réttlætt lifnað sinn
og ólifnað þótti bæði sjálfsagt og
eðlilegt, sem það reyndar ennþá
er, að vitna í teoríuna, forn fræði
og ný. Og í þessum tilgangi urðu
ýmsir höfundar sérstök átrún-
aðargoð. Einn þeirra var Wil-
helm blessunin Reich, sem skrif-
aði Orgasmens funktion, ef þú
ert einhverju nær, lesandi góður.
Þetta fannst manni allt sérstak-
lega nýtt og spennandi. Þá tóku
pólitísku hóparnir við ákveðinni
félagslegri þörf - og margir
kepptust við hinn eina sanna rétt-
línuflokk. Svona máttu sitja og
standa - og ef þú gerir það ekki
ertu útskúfaður sem það var
orðað. Svo það var eins gott að
"vera á réttri línu.
Allt átti sér einn samnefnara:
byltingin, alþjóðahyggjan, kyn-
lífið, sálfræðiskilningurinn, sjálf-
ið, tilfinningarnar, og „fílingin",
ekki má gleyma henni, þetta var
nýtt. Nýtt í mínu lífi, nýtt í ís-
landssögunni, nýtt í mannkyns-
sögunni.
Síðan þetta var hefur höfundur
pistilsins bæði safnað kílóum og
kollvikum. Og allt sem maður í
bernsku sinni fyrir árþúsundi
lærði sem stórasannleik í pólitík
og sögu mannlegs félags hefur
orðið að víkja fyrir títuprjón-
stungum reynslunnar og „nýjum
sagnfræðilegum uppgötvunum“.
Og hann sem var sleginn hug-
Óskar
Guðmundsson
skrifar
ljómun um samfellda byltingu,
verður nú fyrir barðinu á félags-
legri nauðsyn þess að brjóta
bleyjur rétt saman. (Þetta er nú
máske ekki alveg svona tragiskt -
því í stað gömlu hugljómunarinn-
ar hafa margar bjartari fengið að
skína og lýsa veginn eins og segir í
Ljósberanum 6. hefti 1923.)
Endurtekningin
Allt það sem maður hélt vera
nýtt, reyndist vera gamalt. Sér-
staklega er það við aldur sem
maður hélt vera sérstaklega
ferskt, jafnvel partur af byltingu.
í áðurnefndri ævisögu er mörgu
nýjabrumi ’68-kynslóðarinnar
sópað á lista yfir atvinnusjúk-
íslandi en annars staðar. En því
er nú ekki að heilsa. Allt var
þetta þekkt í samskiptum sósíal-
istaflokka í Evrópulöndum.
Það er ekki þar með sagt að
þessi pólitík eða vitundarbylting-
ar ungs fólks verði eitthvað
ómerkilegri vegna endurtekning-
arinnar. Öðru nær - þetta var
bara hvorki né er nýtt sögulegt
fyrirbæri.
Það má vera harmabót í þessu
efni, að heimurinn er ekki hring-
ur sem lokast í einhverjum
punkti. Það er meira að segja
gleðiefni að hægt er að þekkja
hliðstæður úr sögu og reynslu
mannanna þegar „nýir“ tímar
renna upp. Víst er að í hverri
hliðstæðu, í hverri endurtekn-
ingu er alltaf eitthvað raunveru-
lega nýtt. Afþví baráttan fyrir
betra mannlífi og fegurra er
eilífðarverkefni, þá er ekki lak-
ara að ylja sér við reynslu þeirra
sem máske hafa gengið í gegnum
hliðstæða reynslu og maður sjálf-
ur. Það getur komið að góðum
notum í hvunndagsbaráttunni.
Og í sögulegum hliðstæðum
megum við ekki gleyma að skoða
andstæðingana sem spretta upp
undir öðrum nöfnum með sams
konar málflutning og pólitík og
andlegir forfeður þeirra.
Á hægri kantinum eru því
endurtekningarnar hvergi spar-
aðar. Eða heldur einhver t.d. að
pólitík Vilmundar sé ný af nálinni
sögulegu? Ekki hefðu þeir Adam
Smith og Hayek haldið það.
Það er meir að segja stundum
svo að sögulegar hliðstæður á
hægri vængnum eru hráar endur-
tekningar og ekki hægt að merkja
nokkurt nýtt ívaf. Ef lesin eru
viðtöl og hlýtt á spaklegar ræður
við hinn nýkrýnda leiðtoga
Reykjavíkuríhaldsins - þá er
málflutningurinn svo banall í ein-
földum dráttum sínum, að manni
dettur strax í hug klassísk týpa úr
bókmenntunum. Pétur Þríhross.
Það er nú endurtekning í lagi.
-óg