Þjóðviljinn - 19.07.1983, Blaðsíða 10

14 SíéÁ' - ÞjÓÐVILJINN^rígjudagur lj>. juli 1983
Grímur S. Norðdahl
Kjaftasagan
um
sjúkdómana
að Laxalóní
Útflutningur á regnbogasilungi. Hann var lagður í rúst, með upploginni kjaftasögu. Danir fluttu þessa vöru
út fyrir 130 miljónir danskar 1972. íslendingar eiga um 5 sinnum betri aðstöðu, ef atvinnuvegurinn hefði
fengið að vaxa eðlilega og geflð vel 650 miljónir danskar á ári. Myndin er tekin á sjötta áratugnum þegar
Laxalón stóð fyrir umfangsmiklum útflutningi á regnbogasilungi.
í þrjá áratugi tókst nokkrum
embættismönnum að standa þann-
ig að málum, að dýr og eftirsótt
útflutningsvara 1. flokks á
heimsmælikvarða, var meðhöndl-
uð eins og hættulegar sóttkveikjur,
grafln hola í jörð og helt klór yfir.
Þeim tókst að svíkjast undan
beinni lagaskyldu, eftir að ákvæði
um rannsóknarskyldu var sett í Lax
og silungsveiðilögin 1970.
Þar segir:
75. gr.
1. Ráðherra fer með yfirstjórn
fisksjúkdómamála. Honum til að-
stoðar er fisksjúkdómanefnd, en í
henni eiga sæti yfirdýralæknir, og
sé hann formaður, veiðimálastjóri
og forstöðumaður Tilraunastöðvar
Háskólans í meinafræði að Keld-
um. Hún skal hafa forgöngu um
fisksjúkdómarannsóknir.
Vísindin efla
alla dáð
Sú blákalda staðreynd blasir nú
við, að íslenski regnbogasilungs-
stofninn, sem alinn er að Laxalóni,
er eina tegundin, sem fslendingar
hafa alið, þar sem sjúkdómar hafa
aldrei gert minnsta skaða, eða
neinar skaðlegar bakteríur fundist.
Þetta er ekki aðeins mín skoðun,
studd vísindalegum rannsóknum
og vottorðum. Það er og skoðun
Þórs Guðjónssonar veiðimála-
stjóra.
Nú er liðið hátt á annað ár, síðan
ég bar fram þessa fyrirspurn til
hans á fjölmennum fundi á Hótel
Loítleiðum:
„Hvaða bakteríur eða veirur
hafa fundist í íslenska regnbogasil-
ungnum að Laxalóni? Hann taldi
ekki þörf að svara og gekk af fundi.
Engum dettur í hug, þvílík
hamhleypa., sem Þór hefur verið,
að vara við „smithættu“, er í Fisk-
sjúkdómanefnd, og útvörður ís-
lendinga við það góða starf að
verja íslenska laxfiska smiti, þrúg-
aður af „siðleysi kunningsskapar-
ins“, til þess að hlffa Skúla við að
nefna hin réttu nöfn „sjúkdó-
manna“. Nei svoleiðis gera góðir
embættismenn ekki.
Það er á hreinu, Þór veit það jafn
vel og ég, og má vera að hann hafi
lengur vitað, að regnbogasilungur-
inn að Laxalóni hefur alla tíð verið
alhcilbrigður.
Kjaftasagan
Hitt er annað mál, að það var
vakin upp og send á þjóðina eins og
draugur, kjaftasaga um hættulegt
smit á Laxalóni, sem átti að hafa
borist til landsins með regnbogasil-
ungshrognunum.
Spor þessarar kjaftasögu má sjá
á mörgum opinberum plöggum allt
upp í forsendur að dómi hæsta-
réttar.
Forstjórinn að Laxalóni var ekki
sáttur við þennan uppvakning og
ritaði eftirfarandi bréf:
2. mars 1971
Hr. Páll G. Pálsson
Keldum v/Reykjavík.
Ég leyfi mér að vísa til samtals
sem ég átti 26. febrúar s.l. við yður,
viðkomandi eftirliti varðandi fisk-
sjúkdóma í fiskeldisstöð minni að
Laxalóni.
Ég vil hér með fara þess á leit við
yður, að eftirleiðis verði fylgst með
því að um smitnæma sjúkdóma sé
ekki að ræða í fiskiræktarstöð
minni.
Þessi ósk mín er vegna þess, að
þeir aðilar erlendis sem hafa hug á
að kaupa hrogn eða seiði frá mér,
óska að fá heilbrigðisvottorð, þeg-
ar varan er afgreidd til þeirra.
Þann kostnað sem mun verða við-
komandi eftirliti, mun ég annast
greiðslu á.
Ég leyfi mér að vænta svars yðar
þessu viðkomandi.
Virðingarfyllst,
Skúli Pálsson.
Það voru rituð fleiri bréf, sama
efnis, einnig til landbúnaðarráðu-
neytisins. Engu svarað. Nei, svona
kvabb var ekki svaravert. Það er
augljóst, að þarna áttu viðkomandi
embættismenn tveggja kosta völ,
að komast til botns í þessu máli á
kostnað Skúla, eða rannsaka ekki
neitt, japla „smithætta, smit-
hætta,“ þjóna kjaftasögunni af
samviskusemi, eins og spörfugl
ungum sínum.
Þeir hljóta að hafa valið þann
kostinn, þar sem heiðri þeirra og
hag þjóðarinnar var betur borgið. -
Og það var síðari kosturinn.
Þetta skil ég ekki. Það varð eng-
in stefnubreyting við þessi bréfa-
skrif, og nokkur blaðaskrif að auki.
Nú sæmir mér ekki, smábónda
úti í sveit, að efast um öryggi og
hagræði af verkum þessara vísu
manna.
Embættismenn eru jú alltaf að
vinna fyrir þjóðina og hún geldur
þeim kaupið. Er þá ekki tilvalið að
nota þessa öryggisaðferð á fleiri
sviðum atvinnulífsins? Hvað með
grásleppuhrognin, er ekki einfald-
ast að grafa bara holu, og hella
þeim þar, og klór yfir? Sama mætti
gera við aðrar sjávarafurðir, grafa
bara stóra holu, í jörð og hella klór
yfir. Og hvað með lambakjötið,
sem stundum er erfitt að selja, er
ekki þjóðráð að grafa bara holu í
jörð og hella klór yfir?
Já, vera ekki að þessu bölvuðu
rannsókna- og eftirlitsbrölti, bréf
með þvílíku kvabbi eru ekki svara
verð.
Grafa bara góða holu í jörð og
henda útflutningsvörunum þar í og
hella klór yfir.
Það er ekkert smáræði sem spar-
ast með þessum hætti í verslunar
vafstri og flutningum.
Mætti sennilega leggja stórum
hluta verslunarflotans.
Þensla og offita þurrkuð út úr
þjóðlífinu, og þó skil ég ekki, og
hef skömm á starfsaðferðum kjaft-
asöguklíkunnar.
Allir sem fylgst hafa með ein-
hverju af þessum sæg sakamála-
mynda, hafa tekið eftir því að
glöggir rannsakendur leita að þeim
sem hefur hag af misferlinu!
Lengi hef ég velt fyrir mér,
hversvegna kjaftasöguklíkan stóð
á móti rannsókn á „SMITHÆTT-
UNNIÁ LAXALÓNI“. Skýringin
er sú að kjaftasagan gaf vald, áhrif-
avald á Alþingi, fjárveitingavaldið,
og ráðherra, spor hennar sjást í
forsendum að dómi Hæstaréttar.
Valdagræðgi hefur löngum verið
orsök óhæfuverka.
Kjaftasagan fyrir
rannsóknarrétti
Árið 1978 fyrirskipar Halldór E.
Sigurðsson þáverandi landbún-
aðarráðherra rannsókn á regnbog-
asilungnum að Laxalóni, og þá
kom í ljós að Skúli sagði satt,
fiskurinn hafði alltaf verið al-
heilbrigður.
Smithættu kjaftasagan var snúin
saman úr getsökum og lygi.
Heilbrigðisvottorð
Ég undirritaður votta hér með,
að eldisfiskur sá og hrogn þau, sem
vottorð þetta nær yfir, eru að því er
ég best veit laus við smitandi sjúk-
dóma. Þar á meðal eftirtalda sjúk-
dóma:
a) Smitandi pancreatic necrosis
(I.P.N.)
b) Viral Hæmorrhagic septicam-
eia (Egtved sjúkdómur)
c) Myzosoma cerobralis
d) Smitandi hematopoietic necr-
osis (I.H.N.)
e) Furunclulosis 8 (Aeromonas-
salmonicida).
Vottorð þetta grundvallast á
reglulegum ytri og innri athugun-
um, sem gerðar hafa verið af
stjórnskipuðum dýralækni, og hef-
ur hann einnig haft eftirlit með vali
og innpökkun á fiski og hrognum.
Framleiðsluland: ísland.
Flutt með: LL 200 um Luxcmb-
urg til Parísar þ. 17.5. 1978.
Tegund: Regnbogasilungshrogn
500.000 stk.
Merki: Fullt heimilisfang viðtak-
anda.
Fiskiræktarstöð: Laxalón,
Reykjavík, ísland.
Móttakandi: Coopérative Nati-
onale Agricole de la Pisciculture, 28
rue Milton 75009 París, Frakkland.
L.S.
Undirskrift: Páll A. Pálsson.
Staða: Yfirdýralæknir.
Heimili: Reykjavík, ísland.
Dagsetning: 9. maí 1978.
Hrogn þessi hafa verið sótt-
hreinsuð með Erýthromycin fosfati
(2.p.p.m.).
Nýrnasjúkdómur af völdum
sýkla hefur ekki fundist í regnbog-
asilungsstofninum í þessari eldis-
stöð.
Ég staðfesti að ofangreint vott-
orð er að undanskildum sjúkdóms-
heitunum rétt þýðing úr ensku.
Sölvi Eysteinsson,
lögg. skjalaþýðandi
og dómtúlkur.
Þetta er skýrslan um sjúkdóm-
ana að Laxalóni.
Hvort hefur skaðað
þjóðina meira: Sjúk-
dómarnir að Laxalóni
eða kjaftasöguklíkan?
Varfærni þessara varfærnu
manna, sem voru svo varfærir að
vilja heldur eiga á hættu að ala
smitandi sjúkdóma í nágrenni við
Tilraunastöðina á Keldum, en að
það upplýstist, að smithættan var
uppspuni frá rótum.
Til að gefa ofurlitla innsýn í þann
gífurlega skaða, sem þessi varfærni
hefur valdið íslendingum, vitna ég
í orð dansks fiskibónda. Tíminn 19.
ág. 1973.
„Við hér í Danmörku seldum
regnbogasilung fyrir 130 miljónir
danskra króna á síðasta ári eða um
13 miljónir kg. Ef við værum með
heilbrigðan fisk, gætum við fram-
leitt miklu meira, enda er mark-
aður hvergi nærri mettaður.
Þetta hafið þið verið með í hönd-
unum í öll þessi ár og ekkert að-
hafst." Ekki að undra þó mannin-
um blöskri. Öll aðstaða er hér stór-
um betri en í Danmörku eða á
Norðurlöndum yfirleitt, þó munu
þeir eiga öllu skárri embættismenn
(og er þá langt til j afnað). Það gerir
gæfumuninn.
Norðmenn framleiddu um 4000
tonn árið 1981. Þá höfðu íslensku
snillingarnir látið drepa allan
fiskinn og senda í gúanó. Komið
framleiðslunni niður í 0. Sett mikla
sótthreinsun á svið, þó aldrei finn-
dist nein andskotans bakterían.
Um þann Pílatusar þvott fjallar
næsta grein.
Lengi getur vont versnað í ljót-
asta kafla íslenskrar atvinnusögu.
Grímur S. Norðdahl