Þjóðviljinn - 19.07.1983, Blaðsíða 6

6 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 19. júlí 1983
Miimingarhátíð um eldmessu
Á sunnudag voru hátíöahöld á
Kirkjubæjarklaustri til að minn-
ast þess aö 200 ár eru liðin frá
því að sr. Jón Steingrímsson
flutti eldmessuna frægu en
undir henni stöðvaðist hraunið
sem rann þá hratt í áttina til Kir-
kjubæjarklausturs. Heitirþar
eldmessutangi.
Mikið fjölmenni var við hátíðina
og auk heimamanna voru hóp-
ferðir frá Reykjavík (Skaftfellinga-
félagið) og Höfn í Hornafirði. Þá
komu margir gamlir Skaftfellingar
á eigin vegum víðs vegar að af
landinu til að vera viðstaddir.
Hátíðin hófst með messu í Prest-
bakkakirkju og var svo margt við
hana að fjöldi manns stóð utan
dyra og fylgdist með messunni það-
an en hátölurum hafði verið komið
fyrirutan dyra kirkjunnar. Biskup-
inn yfir íslandi, herra Pétur Sigur-
geirsson, prédikaði en 7 prestar
þjónuðu fyrir altari. Kirkjukórar
úr öllum sóknum V-
Skaftafellssýslu sungu við mess-
una. Viðstaddir messuna voru m.a.
Sigurbjörn Einarsson biskup og
Jón Helgason kirkjumálaráðherra.
Biskupinn, herra Pétur, lagði út af
orðum Lúkasarguðspjalls: „Verið
miskunnsamir, eins og faðir yðar er
miskunnsamur."
Að lokinni messu var haldið til
Klausturs og þar var samkoma í
tótt gömlu kirkjunnar þar sem eld-
messan var flutt 20. júlí 1783. Séra
Sigurjón Einarsson prestur á
Kirkjubæjarklaustri stjórnaði sam-
komunni. Jón Helgason kirkju-
málaráðherra og bóndi á Segl-
búðum flutti ávarp en síðan hélt
Einar Laxness sagnfræðingur er-
indi um sr. Jón Steingrímsson og
Skaftárelda. Var það mjög fróðlegt
og upplýsandi. Því næst flutti Sig-
urbjörn Einarsson biskup ræðu og
minntist m.a. gamalla sagna sem
hann heyrði í uppvexti um Skaftár-
elda en hann er fæddur og uppalinn
að Efri-Steinsmýri í Meðallandi.
Kirkjukórarnir í V-Skaftafellssýslu
sungu og var samkomunni slitið
með því að þjóðsöngurinn var
leikinn. Síðan var boðið til kaffi-
drykkju í Kirkjuhvoli, samkomu-
húsinu á Kirkjubæjarklaustri og
svignuðu þar borð undir bakkelsi
sem konur í sveitinni höfðu lagt til.
Eldmessunni lýsir sr. Jón
Steingrímsson svo í Eldriti sínu:
„Þann 20. júlí, sem var ó. sunnu-
dagur eftir trinitatis, var sama
þykkviðri með skruggum, eld-
ingum, skruðningi og undirgangi.
En af því veður var spakt fór ég og
allir, sem hér voru þá á Síðunni,
innlendir og aðkomnir, sem því
gátu við komið, til kirkjunnar með
þeim ugga og sorgbitnum þanka,
að það kynni að verða í seinasta
sinn að í henni yrði embættað, af
þeim ógnum sem þá fóru í hönd og
nálægðust, er litu svo út, að hana
mundi eyðileggja sem hinar tvær
(Hólmskirkju og Skálarkirkju).
Nær vér þangað komum, var svo
þykk hitasvækja og þoka, sem
lagði af eldinum ofan árfarveginn,
að kirkjan sást naumlega eður svo
sem í grillingu úr klausturdyrun-
um. Skruggur með eldingum svo
miklar kippum saman, að leiftraði
inn í kirkjuna og sem dvergmál
tæki í klukkunum, en jarðhræring-
in iðuleg. Sú stór neyð, sem nú var
á ferð og yfirhangandi, kenndi mér
nú og öðrum að biðja guð meðrétti-
legri andakt, að hann af sinni náð
vildi ei í hasti eyðileggja oss og
þetta hús, þá var og so hans almætt-
iskraftur mikill í vorum breysk-
leika. Ég og allir þeir, er þar voru,
vorum þar aldeilis óskelfdir inni;
enginn gaf af sér nokkurt merki til
að fara út úr henni eður flýja þaðan
meðan guðsþjónustugjörð yfir
stóð, sem ég þó hafði jafnlengri en
vant var; nú fannst ei stundin of
löng að tala við guð. Hver einn var
án ótta biðjandi hann um náð og
biðjandi þess, er hann vildi láta yfir
koma. Ég kann ei annað að segja,
en hver væri reiðubúinn þar að láta

Eldmessutangi til vinstri. Þar stöðvaðist hraunið meðan sr. J6n Steingrimsson flutti messuna á Klaustri. Systrastapi til hægri. Ljósm.: GFr
Sr. Sigurjón Einarsson á Kirkjubæjarklaustri flytur ritningarorð fyrir
altari. Á hægri hönd hans er sr. Hanna María Pétursdóttir prestur í Ásum
en á vinstri hönd hans er biskupinn, herra Pétur Sigurgeirsson og sr.
Sváfnir Sveinbjarnarson á Breiðabólstað í Fljótshlíð. Ljósm.: GFr
Sigurbjörn Einarsson biskup hélt
ræðu og minntist m.a. gamalla
sagna sem hann heyrði i æsku um
eldinn. Hann er fæddur í Meðal-
landinu.
Einar Laxness sagnfræðingur flutti
erindi um sr. Jón Steingrímsson og
Skaftárelda
mm
mxf

-Æ
JgplML L r j m
h sÆmg 1 n
Mannfjöldinn hlýðir á sr. Sigurjón Einarsson á samkomunni
í tótt gömlu kirkjunnar á Kirkjubæjarklaustri en þar var eldmessan flutt
lífið, ef hónum hefði svo þóknast,
og ei fara þaðan burtu, þó að hann
hefði þrengt, því hvergi sást nú
fyrir, hvar óhult var orðið að vera.
Ég hætti að tala hér frekar um, svo
ei kunni að segjast með sanni, ég
vildi hér með leita mér eða öðrum
lofdýrðar af mönnum. Nei, ekki
oss, heldur þínu nafni drottinn gef-
um vér dýrðina. Skoðum heldur,
hvað hér skeði fyrir hans kraft og
eftir hans vilja. Eftir embættið, þá
farið var að skoða, hvað eldinum
hefði áfram miðað, þá var það ei
um þverfótar, frá því hann var
kominn fyrir það, heldur hafði
hann um þann tíma og í því sama
takmarki hlaðist saman og hrúgast
hvað ofan á annað, þar í afhallandi
farveg hér um 70 faðma á breidd,
en 20 á dýpt, sem sjáanlegt verður
til heimsins enda, ef þar verður ei á
önnur umbreyting."
Já, hraunið stoppaði skammt
fyrir vestan Systrastapa og þar
heitir síðan Eldmessutangi. Það
sem gerðist í þann mund er séra
Jón flutti eldmessuna var það að
gosið fjaraði í eldrásinni suðvestan
Laka en ný eldrás opnaðist
norðaustan Laka og úr henni
flæddi hraun aðallega til
suðausturs í farveg Hverfisfljóts.
GFr.